Fransızca öğrenip dünyaya tanıttılar... Peynire rota çizdi

KARS merkeze 50 kilometre uzaklıktaki Boğatepe köyündeyiz. Kışı ayrı, yazı ayrı güzel olan köyde, Kars Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği Başkanı Zümran Ömür ile buluşuyoruz. Bizi evinin önünde karşılayan Zümran Ömür ve eşi Celal Ömür, “Bu köyün mücadelesi anlatmakla bitmez” diyerek başlıyorlar söze... Gülümseyerek, “Ahırdan eve, evden ahıra çocuklarını büyüten kadınlarken şimdi aynı zamanda işkadını olduk” diyen Zümran Ömür, hem kendi hem de Boğatepe köyünün hikâyesini anlatıyor:

SATACAK YER YOKTU

“Kars’ın Selim ilçesinde doğdum. Boğatepe’ye 1987 yılında, 15 yaşında, gelin geldim. İlkokul mezunuyum. Köy işlerinin hepsini kayınvalidemden öğrendim. İlk geldiğimde köyde mandıralar ve üretim vardı. Ancak ürünü satacak yer bulamıyorduk. Tüm köy ürettiklerimizi başka şehirlere götürüyor oralarda satmaya çalışıyorduk. O dönem devletin mandıralarla ilgili aldığı kararlar, mandıralarımızın bir bölümünün kapatılmasına sebep oldu.

KÖYÜ YIKAN KAZA

2000 yılındaki kaza ise bu köye felaketi yaşattı. Köyde herkes akraba. Bir trafik kazasında 23 kişi öldü. Ardından iki askerimiz öldü, iki anne intihar etti, iki baba kalp krizinden vefat etti. Köyde büyük bir depresyon yaşandı. Herkesin bahçesinden ağıt sesleri geliyordu. Bu acıya dayanamayan aileler göç etti. Tek bir mandıra kalmıştı. Bizimki yaşamak değildi artık. Kazadan 3 yıl sonra, aynı kazada ağabeyini kaybeden İlhan Koçulu, köye geldi ve adeta köyü kapatma noktasına geldiğimizi görüp, bir şey yapmamız gerektiğini söyledi. Benim de tarım bilgim, hayvancılık bilgim yüksektir. Bir dernek kuralım ve buradaki peynirciliği tekrar hayata geçirelim dedik.”

Fransız çiftçiler bölgeye hem motivasyon hem de teknik katkılar sağlamış. Ömür, “Yaşlı bilge kişiler geldi. Onların öğrettikleri yöntemleri hâlâ kullanıyoruz” diyor.

ÜNİVERSİTELERDE ANLATIYOR

KÖY halkı son sevinci ise Boğatepe’nin, dünyanın 17’nci peynir rotası olarak belirlenmesiyle yaşadı. Zümran Ömür, “Ben üniversitelere konuşmalar yapmaya gidiyorum. Bu hikâyeyi herkesin görmesini, duymasını ve paylaşmasını istiyorum. Çünkü köye geri dönmek, öze geri dönmek çok değerli. Üniversitedeki öğrencilerin de memleketlerindeki tarıma geri dönmesini istiyorum. Üretmeden var olamayacağımızı biliyorduk. Şimdi Kafkas halısını yeniden gün yüzüne çıkartma çalışmalarımız var. Bölgedeki tüm kadınlar, ilgi alanlarına göre, bölgedeki unutulmuş ürünleri yeniden ortaya koymak için çalışıyor” diyor.

120 SAATTE FRANSIZCA ÖĞRENDİLER

Zümran Ömür, İlhan Koçulu ile birlikte derneğin başkanlığını üstlenerek kendisi için küçük, köy için büyük çalışmalara başlamış. 2007 yılında kurulan dernekle birlikte tüm köy halkı eğitimler almaya başlamış. İsviçreli peynir üreticisi David Moser’in 1878 yılında Boğatepe köyü ziyaretini ve gravyer peynirinin ortaya çıkış hikâyesini inceleyen Ömür ve arkadaşları, 32 tür peynirin yok olduğunu fark etmiş:

Zümran Ömür, eşi Celal Ömür ile birlikte.

EKOTURİZM ROTASI

“İlhan Bey ilk olarak Hindistan’dan bir hoca getirdi. O bize bitkileri anlattı. Sonra kendimizi daha iyi ifade edebilmemiz için iletişim, sağlık ve beslenme kursu aldık. Biz bu eğitimleri alırken ve yeniden peynir üretimine başlarken Fransa’dan bir derneğin üyeleri ziyarete geldi. Bize burada bir ekoturizm rotası oluşturabileceğimizi söylediler. ‘Ekoturizm yaparsanız köyden göç olmaz’ dediler, evlerimizde ağırlayıp, kahvaltı verebilir, köyümüzü gezdirebilirdik. Bize de mantıklı geldi. Her gelenden yeni şeyler öğrendik. Aldığımız eğitimler bizi özgüven sahibi yaptı.”

DİL ÖĞRENİN

Zümran Ömür’ün Fransızca macerası da yine ziyarete gelen dernek üyelerinin önerisiyle başlamış. ‘Köyde Fransızca bilenler olursa size turist göndeririz’ diyen dernek üyelerinin sözlerini dikkate alan Boğatepe kadınları, 120 saat Fransızca ders almış. Ardından da Boğatepe köyü coğrafi işaretine kavuşmuş ve organik sertifika alarak peynirlerin tanıtımına başlamış.

TEK VİDEO İLE FENOMEN

Ziyarete gelen misafirlerden biri, Ömür’ün Fransızca konuşabildiğini duyunca, “Kızım Fransızca öğreniyor ama konuşamıyor. Ona göstermek istiyorum Fransızca konuşabilir misin?” diyerek video çekmiş. Ömür, internette bir anda yayılan videoyu duyma anını şöyle anlatıyor: “İlhan Koçulu geldi, Zümran fenomen olmuşsun dedi. Ben fenomen ne demek bilmiyorum. ‘İlhan abi kötü bir şeyse eşim duymasın’ dedim. Meğer sevmişler paylaşmışlar.”

KADINLARA SAYGI VAR

“Üretimde kadın olmazsa erkek de olmaz. Kars coğrafyasının tarihine baktığınız zaman üretim yapan bölgelerde kadınlara büyük bir saygı görürsünüz. Bu yüzden Kars’ta kadın girişimciler çoktur. Buradaki kültürün yansımasıdır. Buradaki erkekler, ‘Bende güç var sende beyin var’ derler. Ama esas bu işi sürdürebilir kılan birlikte yan yana çalışabilmek.”

DOĞU EKSPRESİ’YLE TURİST AKINI

2018 yılında Doğu Ekspresi’ne oluşan ilgiyle birlikte Boğatepe köyünde turizm patlaması yaşanmış. Zümran Ömür, köyün bu konuda çok dikkatli olduğunu vurguluyor: “Örneğin misafirleri evlerde ağırlıyoruz ve kahvaltı veriyoruz. Öyle onlarca çeşit kahvaltı türü yok. Biz ne yiyorsak onu sunuyoruz. Peynir, bal, tereyağı, kaymak var burada. Köyde yapılaşma olsun istemedik. Gelenleri kendi evlerimizde ağırlıyoruz. Biz burada bir paylaşım turizmi yaratmak istedik ve gösteriş amaçlı yapılar istemedik, özümüze sadık kaldık.”

GERİ GÖÇ BAŞLADI

Boğatepe köyünün ünü yayıldıkça köye geri göç de başlamış. Zümran Ömür, köye geri göç edenlere çok sevindiğini ama orada da öze sadık kalma noktasında çok dikkat ettiklerini anlatıyor: “Burada 650 tür bitki var. O da hayvanın sütüne ve peynirimize şifa olarak geçiyor. Biz kimyasal yem, gübre verirsek kendi kültürümüzü de kaybederiz. Doğadan sofraya kuralımızı sürdürecek gençlerimiz geri geliyor. Kaza sonrası 200’e kadar düşen köy nüfusu 1000 kişiyi aştı.”