Fransız arşivinden Lozan
Güncelleme Tarihi:
Birinci Dünya Savaşı’nın 100’üncü yılı dolayısıyla Fransız Ordu Müzesi’nde açılan ‘Doğuda sonsuz savaş’ sergisi, Milli Mücadele sürecinden bazı belge ve görüntüleri de gün yüzüne çıkardı. Fransa Avrupa ve Dışişleri Bakanlığı ile farklı ülkelerden devlet arşivlerinin katkıda bulunduğu sergi ocak sonuna kadar açık kalacak. Ordu Müzesi’nde geniş yer ayrılan serginin girişinde, savaşın kaybeden tarafları Osmanlı, Almanya ve Avusturya-Macaristan imparatorluklarının yıkılışları tahta sandukalarla sembolize edilmiş.
SEVR YOK, İZİ VAR
İttifak Devletleri’yle yapılan Versay, Saint Germen, Nöyyi antlaşmaları özgün metinleriyle sergilenirken, uygulanmadığı için Sevr Antlaşması yer almıyor. İmparatorlukları bitiren antlaşmalar büyük ciltlerle sergilenirken, bu bölümde Sevr’i anlatmak amacıyla bulunan tek belge, İstanbul’da 21 Nisan 1920 tarihinde Ermeni Konseyi temsilcilerinin imzaladığı ortak metin. Bu belge, Protestan, Katolik ve Ortodoks Ermenilerin, İtilaf Devletleri’nin Türklerle vardıkları anlaşmaya uyacaklarını taahhüt ediyor. Serginin Eş Küratörü Emmanuel Ranvoisy, Sevr uygulanmadığı için bu belgenin de tarihte bir beklentiden öteye geçmediğini söyledi. Ranvoisy, “Buradaki antlaşmalar İkinci Dünya Savaşı’yla birlikte geçersiz kaldı. Şu anda varlığını sürdüren ve geçerli olan tek antlaşma Lozan’dır” dedi. Bu belgeye ilişkin tabelada, “Mustafa Kemal’in zaferleri sonucu bu antlaşma asla uygulanmamıştır” notu yer aldı.
‘GİZLİ LOZAN’IN MANTIĞI YOK’
Küratör Emmanuel Ranvoisy, devlet arşivinden Lozan Antlaşması ve mührünün ilk kez çıkarıldığını belirterek, Türkiye kamuoyunda zaman zaman gündeme getirilen “Lozan’ın 100’üncü yılında sona ereceğine dair gizli madde içerdiğine” yönelik komplo teorilerini şaşkınlıkla karşıladı. Ranvoisy şunları söyledi:
“Belge özgün haliyle burada ve incelenebilir. Arşivlerde başka bir metin yok. Bu antlaşmaları yapan devlet adamları bir süre sonra İkinci Dünya Savaşı’nın çıkacağını ve çoğunun geçersiz kalacağını bilemezdi. Dolayısıyla bir tanesi için yüzyıl sonrasına dönük taahhüt verildiğine inanmak mantıklı değil. Lozan, Mustafa Kemal’in galibiyetinin ürünüdür ve tam olarak İttifak Devletleri’ne dayatılan bir sonuçtur. Ziyaretçilerin, tarihçi bilim insanlarından aldığımız görüşleri burada kayıttan dinleme olanağı var. Bu tarihçiler 1918 ile 1923 arasındaki farkı anlatıyorlar ve bu görüşlerden de Lozan’ın büyük bir başarı olduğu görülüyor.”
‘BEYAZ AT’ EFSANESİ
Ranvoisy, Fransız Mareşal Franchet d’Esperey’in 8 Şubat 1919’da Fatih Sultan Mehmed’e nispet olarak beyaz bir atın üstünde İstanbul’a girdiğine dair efsaneleştirilen anlatımların da doğru olmadığını söyledi. Fransız ordusunun malzeme nakline ilişkin görüntüleri yorumlayan Ranvoisy, mareşalin atı da dahil nakledilen atların koyu renkli olduğunu vurguladı. ‘Levant birlikleri’ görüntülerinde, ‘Kilikya: Kemal’e karşı’ başlığı altında Ermeni gönüllü lejyonların Fransız ordusunun desteğiyle Çukurova bölgesini işgali anlatılıyor. ‘Düzenli-düzensiz Kemalist birliklerin saldırıları sonucu’ lejyonların çekilmek zorunda kaldığı belirtiliyor. Belgelerde, Fransızların o dönem Anadolu’nun güneyini tarihteki Ermeni krallığının adıyla andıkları görülüyor.
SON 24 SAATTE YAŞANANLAR