Finansal reform gerekliliği hiçe sayılmamalı

ABD’nin en önemli girişimcilerinden Soros, Financial Times'ta yayımlanan yazısında, hem hedge fon yöneticisi olarak para kazanırken, hem de politika odaklı olarak yaptığı hayırseverlik işlerinde kendisine yardım eden şeyin paradan ziyade, düşünme ve gerçeklik arasındaki karmaşık ilişki olduğunu dile getirdi ve 2008’de yaşanan çöküşün kendisine finans piyasalarının çalışma şekline dair değerli fikirler kazandırdığını söyledi.

“Do not ignore the need for financial reform” başlıklı analiz yazısında, finans piyasalarının her zaman gerçeğin çarpıtılmış bir resmini çizdiğini dile getiren Soros, finansal varlıkların değerlerinin yanlış belirlenmesinin bu varlıkların fiyatlarının yansıtması beklenen kökten değerlere etki edeceğini savundu.

BALON EĞİLİMİ

Yaşanan gelişmelere bakıldığındaysa, finans piyasalarının dengeden ziyade, balon yaratma eğilimi içinde olduğunun görüldüğünü ve bu balonların mantıklı nedenlerden ötürü ortaya çıktığını savunan Soros, bunların en azından bir süre kitleleri etkisi altına aldığını söyledi. Soros, düzenleyicilerin, kendi aşırılıklarını düzenlemek için piyasalara güvenememesinin sebebinin de bu olduğunu belirtti. 

2008’de yaşanan çöküş, 80’li yılların başından beri büyüyen bir süper balon yüzünden gelişti. Büyük balon, daha küçük türevlerinin bir araya gelmesiyle oluştu. Her finansal krizde, otoritelerin hemen müdahale edip, batan kurumlarla ilgilendikleri ve parasal ve finansal teşviklerde bulundukları görüldü.

Soros, yapılan bütün müdahalelerin, balonu biraz daha şişirdiğini savunarak:�“Süper balona dair yaptığım analizlerin, yapılması gereken reforma dair önemli ipuçları verdiğine inanıyorum. Birincisi, piyasalar balonlara dayanıksız, finans otoritelerinin balonların çok büyük hale gelmesini engelleme sorumluluğunu üzerine alması lazım. Alan Greenspan ve diğerleri bu gerçeği kabul etmek istemedi. ABD Merkez Bankası (FED) eski Başkanı, ne piyasaların ne de düzenleyicilerin gelişmekte olan balonları fark edemediklerini iddia ediyor ve oldukça haklı. Bununla birlikte, otoriteler bu görevi de üstlenmek zorunda” dedi. 

YENİ ARAÇ İHTİYACI

İkici olarak, varlık balonlarını yönetmek, para arzını kontrol altına almak için yeterli değil. Aynı zamanda kredileri de kontrol altına almak gerekiyor. Bunu yapmak için en iyi yöntem kâr marjı gereksinimleri ve en düşük düzeyde sermaye kullanma ihtiyacının olması.

Sistemin çöküşünü engellemek için yeni araçlar geliştirme zorunluluğu, internet balonuna kadar götürülebilir. Fed’in eski Başkanı Alan Greenspan, 1996’daki “sebepsiz canlılık” hakkında konuşurken, bu ihtiyacın farkına varmıştı. Soros analizinde, Greenspan’in yine de balonun önüne geçmek için hiçbir adım atmadığını, para arzını azaltmanın etkisiz bir araç olduğu fikrine kapıldığını savundu.

Soros, “Greenspan, daha özel araçlar geliştirebilirdi. Mesela ABD Sermaye Kurulu Piyasası’ndan yeni hisse ihraçlarını durdurmasını isteyebilirdi. Bilindiği gibi internet balonu artırılan sermayelerle tetiklendi” dedi.

SİSTEMSEL RİSKLER

Üçüncü olarak, piyasalar istikrarsız ve bireysel piyasa katılımcılarını etkileyen risklerle birlikte sistemsel bazı riskler de var, diyen Soros, piyasayı oluşturanlar, pozisyonlarını her zaman satabilecekleri düşüncesiyle bu sistemsel risklerin farkında olmayabileceğini, düzenleyicilerin ise aynı cephede çok fazla katılımcı olmasından dolayı bu riskleri görmezden geldiğini söyledi. Ünlü spekülatör ancak bilinmesi gereken şeyin katılımcıların pozisyonlarının istikrarsızlık ya da çöküş yaratmadan likit hale getirilemeyeceği olduğunun da altını çizdi. 

Bu da bütün büyük katılımcıların, yani hedge fonları ve ulusal sermaye fonlarının, dengesizlikleri belirlemek için denetlenmesini gerektiriyor. Kredi teminatı takasları (CDS) gibi belirli türevlerin gizli bir dengesizlik yaratma potansiyeli var bu yüzden düzenlenmeleri, kısıtlanmaları ve gerekirse yasaklanmaları gerekiyor.

Son iddiasında finans piyasalarının tek yönlü ve değişmeyecek bir tavırla hareket ettiğini savunan Soros, finansal düzenleyici kurumların çökmeyecek kadar büyük kuruluşlara üstü örtülü garanti sağladığını bu nedenle geri çekilmesinin kredibilteyi düşüreceğini söyledi.

Basel Anlaşması’nın bankaların elindeki menkullere, normal kredilerden daha düşük risk oranları vererek büyük bir hata yaptığını söyleyen Soros şöyle devam etti: “Anlaşmayı imzalayanlar, menkullerin kalbine yerleşmiş sistemsel riski görmezden geldi. Bu, mevcut krizi tetikleyen önemli bir faktördü. Bu düzenlemenin, bankaların ellerindeki menkullerin risk değerlendirmelerini artıracak şekilde yeniden gözden geçirilmesi gerekiyor. Bu şekilde, kredilerin menkulleştirmelerinden vazgeçilebilir ”

DOĞRU ZAMAN DEĞİL

Bu gelişmelerle verimlilik ve bankaların kaldıraç etkisinin azaltılacağını söyleyen Soros, şu an kalıcı reform yapmak için çok da doğru bir zaman olmadığını söyledi. Soros, “Finans piyasaları dengeden çok uzak. Uzun vadede atılması gereken adımlarla, kısa vadede atılması gereken adımlar birbirinin tam tersi. İlk olarak, geride sağlam kalan tek kaynak olan devleti kullanarak uçurulan kaynakların yerine yenilerinin koyulması gerekiyor" dedi

Yazının son kısmında, ünlü spekülatör şu anda hasas bir manevranın ilk aşamasında olduğumuz söylerken, bankaların delikten kendilerini çıkardıklarını iddia etti. Soros, kârlılıklarını kesmek şu anda ters etki yaratabileceğini, düzenleyici reformun ikinci aşamayı beklemesi gerektiğini, bu aşama da iyileşme sürecinin sorunsuz ilerlemesi için para arzının kontrol edilmesi ve dikkatli bir şekilde işlenmesi gerektiğini söyledi.