Fikri mülkiyet bedavacılığa karşı
Güncelleme Tarihi:
Edip Emil Öymen
Oluşturulma Tarihi: Mayıs 09, 2008 00:00
ABD üniversitelerinde sayıları artıp duran hocaların, yazdıkları kitaplardan uzun bölümleri İnternet’e aktarmayı adet haline getirmesi üzerine Amerikan Yayıncılar Birliği harekete geçti. Sorun, telif hakkı olan kitapların bu hak yokmuş gibi İnternet’e aktarılması ve bunun doğurduğu hak ihlali. Birliğin dava açma tehdidi üzerine Cornell Üniversitesi, kendi öğretim üyelerinin İnternet’e aktarabilecekleri yayın kapsamını sınırlayan ilk üniversite oldu.
Amerikan Yayıncılar Birliği’ne göre, yılda 3.35 milyar doları bulan ders kitabı satışı korunmalı. Aralarında McGraw-Hill ve Pearson gibi ders kitabı yayıncısı devlerin bulunduğu Birlik, "Biz bedava ile yarışamayız" diyor. Bütün sorun, Amerikan telif hakları yasasında geçen "makul kullanım" sözcüğünün tanımından kaynaklanıyor. "Makul" derken neyin ne kadar kullanılması gerektiği belirtilmemiş. Aslında, yayıncı ile okul arasında varılacak bir anlaşmaya göre, kağıt baskısı olan kitabın ne kadarının İnternet’te sunulacağını kararlaştırmak gerek.
Amerikan üniversite ders kitapları her geçen yıl daha ayrıntılı yeni baskılar yapıyor. Çoklu ortamı ve özel web sitesi olmayan ders kitabı artık demode. Ancak bu içerik zenginliği, fiyata da yansıdığı için öğrenciler zorda. ABD’de ortalama bir üniversite öğrencisinin yıllık ders kitabı masrafı 898 dolar.
DERS NOTLARI BENİMDİR
Aynı konuda farklı bir gelişme daha var: Florida’da bir üniversite profesörü, dersindeki öğrencilerin, tuttukları notları bir yayınevine vermeleri ve yayınevinin, dersi online veya kağıt baskıyla yayınlamasına karşı dava açtı. Prof. Michael Moulton’a göre bu, fikri mülkiyetin hiçe sayılması. Şöyle diyor:
"Verdiğim dersin bilgisi bana aittir. Dersi öğrenciler dinler ve not tutar. Ama bu notları daha sonra her hangi bir yöntemle çoğaltamazlar satamazlar. Benim kendi kitabım var. Öğrenci arzu ederse bunu satın alabilir. Ama benim bilgimi fotokopi veya baskıyla çoğaltarak başkasına satamaz. Benim fikri mülkiyetimden ticari kazanç sağlayamaz."
Prof. Moulton, çoğaltma işini yapan "Thomas Bean" yayınevini mahkemeye verdi.
Yine Florida’da Faulkner yayınevi de, "Einstein’s Notes" adlı bir benzer yayınevine dava açtı. Davalı, öğrencilere Prof. Moulton da dahil bir çok öğretim üyesinin ders notlarını "derse yardımcı" materyal olarak yayınlayarak Faulkner’e ait yayın hakkını çiğnemekle suçlanıyor. Eğer davacılar davayı kaybederse, bunun etkisi sadece onlarla sınırlı kalmayacak. Önemli romanları özetleyerek aktaran ve öğrenciyi romanın bütününü okumak "zahmeti"nden kurtaran "Cliffs Notes" adlı bir diğer yayınevi de suçlu duruma düşecek.
İddiaya göre "Einstein’s Notes" yayınevi, öğrencilere, hocaların sınıfta anlattıklarını aynen yazmaları için para ödüyormuş. Yayınevi, bu şekilde oluşturulan notları çoğaltarak satarken "korsana karşı" kendi önlemini de alıyormuş: Koyu yeşil kağıt kullanıyor ki, kendi kopyasının da kopyası yapılmasın!
Amerikan Yayıncılar Birliği’ne göre, yılda 3.35 milyar doları bulan ders kitabı satışı korunmalı. Aralarında McGraw-Hill ve Pearson gibi ders kitabı yayıncısı devlerin bulunduğu Birlik, "Biz bedava ile yarışamayız" diyor. Bütün sorun, Amerikan telif hakları yasasında geçen "makul kullanım" sözcüğünün tanımından kaynaklanıyor. "Makul" derken neyin ne kadar kullanılması gerektiği belirtilmemiş. Aslında, yayıncı ile okul arasında varılacak bir anlaşmaya göre, kağıt baskısı olan kitabın ne kadarının İnternet’te sunulacağını kararlaştırmak gerek.
Amerikan üniversite ders kitapları her geçen yıl daha ayrıntılı yeni baskılar yapıyor. Çoklu ortamı ve özel web sitesi olmayan ders kitabı artık demode. Ancak bu içerik zenginliği, fiyata da yansıdığı için öğrenciler zorda. ABD’de ortalama bir üniversite öğrencisinin yıllık ders kitabı masrafı 898 dolar.
DERS NOTLARI BENİMDİR
Aynı konuda farklı bir gelişme daha var: Florida’da bir üniversite profesörü, dersindeki öğrencilerin, tuttukları notları bir yayınevine vermeleri ve yayınevinin, dersi online veya kağıt baskıyla yayınlamasına karşı dava açtı. Prof. Michael Moulton’a göre bu, fikri mülkiyetin hiçe sayılması. Şöyle diyor:
"Verdiğim dersin bilgisi bana aittir. Dersi öğrenciler dinler ve not tutar. Ama bu notları daha sonra her hangi bir yöntemle çoğaltamazlar satamazlar. Benim kendi kitabım var. Öğrenci arzu ederse bunu satın alabilir. Ama benim bilgimi fotokopi veya baskıyla çoğaltarak başkasına satamaz. Benim fikri mülkiyetimden ticari kazanç sağlayamaz."
Prof. Moulton, çoğaltma işini yapan "Thomas Bean" yayınevini mahkemeye verdi.
Yine Florida’da Faulkner yayınevi de, "Einstein’s Notes" adlı bir benzer yayınevine dava açtı. Davalı, öğrencilere Prof. Moulton da dahil bir çok öğretim üyesinin ders notlarını "derse yardımcı" materyal olarak yayınlayarak Faulkner’e ait yayın hakkını çiğnemekle suçlanıyor. Eğer davacılar davayı kaybederse, bunun etkisi sadece onlarla sınırlı kalmayacak. Önemli romanları özetleyerek aktaran ve öğrenciyi romanın bütününü okumak "zahmeti"nden kurtaran "Cliffs Notes" adlı bir diğer yayınevi de suçlu duruma düşecek.
İddiaya göre "Einstein’s Notes" yayınevi, öğrencilere, hocaların sınıfta anlattıklarını aynen yazmaları için para ödüyormuş. Yayınevi, bu şekilde oluşturulan notları çoğaltarak satarken "korsana karşı" kendi önlemini de alıyormuş: Koyu yeşil kağıt kullanıyor ki, kendi kopyasının da kopyası yapılmasın!