Ferdinand Macellan kimdir?

Ferdinand Macellan, 1480 yılının ilkbaharında Portekiz’de varlıklı bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. 10 yaşına geldiği zaman amcasının başında olduğu kraliyet donanma okuluna yazılarak eğitim hayatına ilk adımını attı. Gençliği Portekizli denizcilerin yanında gemilerde denizciliği öğrenmekle geçti. Ferdinand Macellan’ın maceraları; onun seyahatlerine eşlik eden Portekizli Antonio Pigafetta’nın anılarını yazması sayesinde günümüze ulaşmıştır.

Kısaca hayatının özeti..

1480’de Portekiz’de dünyaya geldi. 1505’de ilk deniz yolculuğuna çıktı. 1520’de bugün kendi ismiyle anılan geçidi keşfetti.
1521’de Filipinler’de öldürüldü.

Macellan ilk deniz yolculuğuna 1505 yılında, henüz 25 yaşındayken çıktı. Bu ilk görevinde Francisco de Almeida’yı Portekiz genel valisi olarak Hindistan’a götürdü. 1511 yılında Fas’a gönderildi ve burada Azamor Savaşı’na katıldı. Bu savaşta dizinden ciddi biçimde yaralandı. Hindistan’da ve Fas’ta çarpışmalara katıldı. Fas’taki çarpışmalar sonunda sakatlandı. Daha sonra Portekiz kralı ile arası açıldı. Gözden düştü ve kısa bir süre sonra Portekiz donanmasındaki görevine son verildi. 1517 yılında İspanya’ya gitti. Kral Beşinci Şarl tarafından İspanya donanmasında görevlendirildi. Denizciliğin yanı sıra coğrafyaya da meraklıydı. Hep batı istikametinde yol alınması halinde doğu ülkelerine ulaşılabileceğini savunmaktaydı. Hatta bu teorisinin gerçekleştirilmesi için zamanın Portekiz kralından yardım istedi.

O zamana kadar, Amerika kıtasının Labrador’dan Rio de Plata’ya kadar olan kısmı keşfedilmişti. MaceIIan kıtanın kuzeyden ve güneyden bir geçit vereceğine inanıyordu. Ancak bu isteği kabul edilmemişti. Aynı teklifin, İspanya Kralı V. Şarl tarafından kabul edilmesi üzerine, 20 Eylül 1519 tarihinde beş gemi ve 270 mürettebatla Sanlúcar de Barrameda’dan yola çıkan Macellan, 13 Aralık’ta Rio de Janerio’ya ulaştı. Buradaki nehirler vasıtasıyla batıya geçmek isteyen Macellan bir geçit bulamayacağını anlayınca Latin Amerika’nın güneyine doğru yelken açtı. Kıyı boyunca güneye doğru inmeye başladı. 1520’de Macellan ismi verilen geçidi keşfetti. Macellan Boğazı’na giren filo, bu boğazdan büyük sıkıntılardan sonra çıkabildi. Böylece Büyük Okyanus’u kuzeybatı doğrultusunda aşmış oldu.

Bu sırada hava şartları, açlık ve denizle boğuştu. Gemilerde isyan çıktıysa da bastırıldı. Sonunda binbir güçlükle boğazı aşabilen Macellan bu yeni okyanusun sularını Atlas Okyanusu’ndan daha sakin bulduğundan ona Pasifik adını verdi. Pasifik Okyanusu’nda 98 gün açlık ve sıkıntıyla geçen zor bir yolculuk yapıldı. 1521’de Mariona Adalarında Fuan’da karaya ayak basan kafile 16 Mart’ta Filipin Adaları’na geçti. Filipinler’de geçirdiği günler esnasında yerlilerle arasında çıkan tartışma çarpışmaya döndü. Macellan 27 Nisan 1521’de Lapu-Lapu önderliğindeki yerlilerle girdiği Mactan Savaşı’nda öldü. Yolculuğa para vererek katılan Antonio Pigafetta adlı zengin turist Macellan’ın ölümüyle sonuçlanan olaylara tanıklık etmiştir ve bunu anılarında yazar:

“Sabah olduğunda 49 kişi belimize kadar gelen suya atladık ve suyun içinden kıyıya ulaşana değin iki ok atımı mesafe kadar yürüdük. Botlarımız suyun içindeki kayalardan ötürü daha ileri gidemiyordu. 11 adamı botları korumak üzere geride bırakarak devam ettik. Kıyıya ulaştığımızda 1500 kadar yerli üç bölüm halinde gruplanmıştı. Bizi gördüklerinde savaş çığlıkları atmaya başladılar. Tüfekli adamlar ve okçular yarım saat kadar savaştılar, ancak bir işe yaramadı. Kaptanı tanıyan bazıları üzerine saldırdı ve kafasından miğferini düşürdüler. Bir yerli yüzüne doğru bambu bir mızrak savurdu, fakat kaptan kargısıyla onu derhal öldürdü, kargıyı vücudunda bırakarak.

Sonra kılıcına el attı fakat yarıya kadar çekebildi, çünkü bambu mızrakla kolundan yaralanmıştı. Bunu gören yerliler topluca üstüne çullandılar. Biri sol bacağına bir palayla vurdu, bu kaptanın yüzüstü düşmesine sebep oldu. Derhal üzerine bambu ve demir mızraklarla, palalarla saldırdılar. Bizim ışığımızı, aynamızı, yardımcımızı, gerçek önderimizi öldürene değin. Onu yaraladıklarında hepimizin botlara bindiğinden emin olmak için birçok kez geriye dönüp baktık. Sonra onu ölü bir şekilde geride bırakarak biz yaralanmışlar, yenilmişler, elimizden geldiğince hareket etmeye başlayan botlara doğru çekildik.”
Daha sonra, Macellan’ın mürettebatından geriye kalanlar yolculuklarına devam ettiler. 6 Eylül 1522’de İspanya’ya dönen kafilede 18 kişi kalmıştı. Dünyanın yuvarlak olduğu deniz yoluyla dolaşılarak da ispat edilmiş oldu ve Büyük Okyanus’un varlığı ortaya çıktı.

Macellan vasiyetnamesinde, köle olan Malay tercümanının özgür bırakılmasını istemişti. Enrique adını kullanan, Henry the Black olarak vaftiz edilmiş tercüman, Sumatralı köle tüccarları tarafından yurdunda ele geçirilip satılmıştı. Macellan ile yaptığı birçok yolculukla dünyayı tam anlamıyla dolaşmış ilk kişi Enrique’dir. Macellan’ın Malacca’ya yaptığı ilk seferlerde hizmetine giren Enrique, Afrika’daki savaşlarda, sahibinin Portekiz’de kralın huzurunda gözden düşüşünde ve yeniden başarılı bir şekilde filosuyla denizlere açılışında hep yanındaydı. Ama geminin yeni kaptanı Enrique’yi serbest bırakmayı reddetti. Enrique 1 Mayıs’ta Rajah Humabon’un yardımı ile 30 kadar ölü denizcinin arasına karışarak kaçmayı başardı. Antonio Pigafetta dille ilgili notlar tutmaktaydı ve görünüşe göre yolculuğun geri kalanında iletişimi sürdürebildi.

Macellan’ın keşif gezisi dünya çevresinde yapılan ilk seyahattir ve Güney Amerika’daki boğazdan geçerek Atlas ile Büyük Okyanus’u birleştiren ilk deniz yolculuğudur. Macellan’ın ekibi Avrupa için tamamen yeni olan pek çok hayvan türü ile karşılaştı. Bunlardan bazıları “hörgüçsüz develer” olarak tanımlanan lamalar ve “tüyleri yolunmayan fakat derisi yüzülen siyah kazlar” olarak tanımlanan penguenlerdir. En yakın iki galaksi olan Macellan Bulutsuları Güney Yarıküre’de keşfedildi. 69.800 km olan yolculukları sayesinde dünyanın çevresini de hesaplanmış oldu. Bu yolculuk sayesinde, uluslararası bir saat sisteminin gerekliliği ortaya çıktı. Döndüklerinde, dikkatle tutulan seyir defterine rağmen geride kalanlarla günlerinin uyuşmadığını fark ettiler.

Fakat günlerin uzunluğu arasındaki farkı hesaplayacak kadar kesin ölçüm yapabilen saatleri yoktu. Zamanla ilgili bu olgu büyük heyecan yarattı, özel bir heyet bu garipliği bildirmek üzere Papa’ya yollandı.

• Macellan’ı öldüren Lapu-Lapu günümüzde Filipinler’de bir halk kahramanı olarak kabul edilmektedir. Filipinliler bir vefa borcu olarak Mactan Eyalet Adası’nın başkentine “Lapu Lapu” adını vermişler ve orada, adeta tarihi yeniden canlandırırcasına, Lapu Lapu’nun heykelini dikmişlerdir. Filipinliler bu heykeli ziyaret eder, fotoğrafını çeker, onur ve kahramanlık dolu hisler yaşarlar. Ayrıca yerel halk Lapu-Lapu’nun ölmediğine, ruhunun bir taş içinde hâlâ barındığına ve ruhunun adayı ve insanlarını koruduğuna inanmaktadır.

• Güney Amerika’daki yerli kabileleri gören ilk Avrupalıdır. Macellan “Devasa yarıinsan ırkını” gördü. Gördüğü Dagon denen varlıklardı. Bu karşılaşmadan sonra bazı Filipinlileri köle olarak aldı. Bir Avrupalı olarak ilk kez Filipinler’e ayak basarak oranın yerli halkını gördü.

• Yolculuğu sırasında karşılaştığı değişik hayvan türlerini tanımlamak için yanında profesyonel bilim adamları vardı.

• İspanyol, Portekizli, Fransız ve İngiliz olmak üzere 232 denizci Macellan’la katıldıkları dünya turunda hayatlarını kaybettiler.