FDA'de kriz çıkaran ilaç! Onay geldi, üç uzman istifa etti...

18 yılın ardından onaylanan ilk Alzheimer ilacı olan Aduhelm, dünya genelinde 44 milyon kişiyi etkileyen hastalığın tedavisi için çok büyük bir umuttu. Ancak FDA'in ilaç danışma kurulundan üç uzmanın peş peşe istifa kararı alması ilaçla ilgili soru işaretlerinin artmasına neden oldu.

11 ÜYEDEN 10'U HAYIR DEDİ, BİRİ KARARSIZ KALDI

Öncelikle FDA danışma komitesinin iki üyesi hafta içinde istifalarını duyurdu. Bu üyelerin açıklamalarında da ilaçla ilgili klinik testlerden elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucu çoğunluğun ret kararı verdiği buna rağmen ilacın onaylanmasının hayal kırıklığı yarattığı ifade edildi.

Komite, Aduhelm'in hastalığın ilk aşamalarında olan kişilerdeki bilişsel gerilemeyi yavaşlatmadığı sonucuna vardı. Dahası ilacın beyinde şişme ve kanama gibi çok ciddi yan etkilere yol açabileceği belirtildi. Komitenin 11 üyesinden 10'u ilaçla ilgili ret oyu kullanırken, bir üye de kararsız olduğunu ifade etti.

Alzheimer hastalarına ayda bir kez damar yoluyla verilecek olan ilacın yıllık fiyatı 56.000 dolar olarak açıklanmıştı. İlacın yüksek fiyatının yanı sıra tedavi öncesi hastaların takibi ve olası yan etkiler nedeniyle gerekecek düzenli MR tetkikleri de tedavi masraflarının artmasına yol açacak diğer faktörler olarak sıralandı. Komiteden itiraz eden uzmanların açıklamalarında da ilacın yüksek maliyetine vurgu yapıldı.

İLK İSTİFA EDEN UZMAN SERT KONUŞTU

Komiteden istifa eden ilk isim Washington Üniversitesi Tıp Okulu'ndan nöroloji uzmanı Dr. Joel Perlmutter oldu. Perlmutter yaptığı açıklamada, "Etkili olmayan bir ilacın onaylanması gelecekteki etkili olabilecek yeni tedavi araştırmalarına çok ciddi bir ket vurma potansiyeline sahiptir" dedi.

Harvard Tıp Fakültesi'nden Prof. Dr. Aaron Kesselheim ise, "Bu benim hatırlayabildiğim kadarıyla FDA'in aldığı en kötü onay kararı" diyerek 6 yıldır hizmet verdiği kuruldan ayrıldığını açıkladı. Kesselheim, Aduhelm'in kullanım onayı almasının "birçok sebepten ötürü, en başta da ilacın işe yaradığına dair güçlü kanıtlar bulunmadığı için" yanlış olduğunu söyledi ve ekledi: "Hastalara işe yaramayan, elbette çok önemli riskleri olan ve düzenli MR takibi gerektirecek bir ilacı 56.000 dolara vermek hem hastaları hem de doktorları çok zor bir konuma getiriyor."

FDA Sözcüsü Shannon P. Hatch ise danışma komitelerinin üyelerinin kişisel açıklamalarına yorum yapmadıklarını bildirdi.

HASTALAR VE YAKINLARI BASKI YAPIYOR

Diğer yandan üretici firma Biogen, ilacın 2 hafta içinde piyasaya sürülebileceğini ve ABD'nin dört bir yanındaki 900'den fazla hastaneye gönderileceğini açıkladı. ABD'de halihazırda kullanılmakta olan sadece 5 Alzheimer ilacı bulunuyor. Bunlar da hastalardaki zihinsel gerilemede ve bunama belirtilerini birkaç ay geciktirebiliyor. Bu nedenle hasta hakları savunucuları, ilacın onaylanması için uzun süredir FDA'e baskılarını sürdürüyordu.

Ancak geçtiğimiz yıl sonbahar aylarında ilacın klinik denemelerinde çalışan bazı doktorlar dahil birçok saygıdeğer uzman, eldeki kanıtların ilacın etkinliğine dair çok sayıda şüpheye yol açtığını açıkladı. Bazı hastalarda bilişsel gerilemede yavaşlama görülse de bu 18 aylık deneme sürecinde sadece 4 ayla sınırlı kaldı. Bu etkinin de hastaların hayatını neredeyse hiç değiştirmediği ve ilacın yan etkilerinin doğuracağı riskleri almaya değmediği ifade edildİ.

TÜM ALZHEIMER HASTALARINI KAPSAMASINA KARŞI ÇIKILDI

İlacın faydalarının yetersiz olduğunu vurgulayan istifacı uzmanlar FDA'in kararında özellikle iki noktaya karşı çıkıyor. Bunlardan bir tanesi ilacın hastalığın ilk evrelerinde olan ya da zihinsel gerilemeleri düşük seviyede kişiler üzerinde test edilmiş olmasına rağmen onayın tüm Alzheimer hastalarını kapsaması.

İkincisi de FDA'in onayı verirken, aducanumab maddesinin hastaların beyinlerindeki amiloid proteinlerine saldırarak dejenerasyonu yavaşlatacağı noktasından hareket etmesi. Çünkü beyinde amiloid birikimi Alzheimer'ın önemli göstergelerinden biri kabul edilmekle birlikte, amiloid birikimini azaltmanın hastaların hafıza ve düşünme problemlerini çözeceğine dair neredeyse hiç kanıt bulunmuyor. Dahası 20 yılı aşkın süredir devam eden amiloid azaltma ilacı araştırmaları da hep başarısız oldu.

Hatta Kasım ayında FDA yetkilileri komite üyelerine, Aduhelm'in bu amiloid etkisinin değerlendirmeye alınmayacağını bildirdi. Ancak pazartesi günü yapılan açıklamada, FDA'in tam da bu nedenle ilaca onay verdiği anlaşıldı.

FDA'in İlaç Değerlendirme ve Araştırma Merkezi'nin direktörü Dr. Partizia Cavazzoni, kurumun internet sitesinde yaptığı açıklamada, "FDA, Aduhelm'in beyindeki amiloid beta plaklarını azalttığına ve bu plakları azaltmanın hastalara önemli faydalar sağlayabileceğine karar vermiştir" ifadelerini kullandı. Danışma komitesi üyeleri, kurumun onay kararını amiloid faktörü üzerinden alacağının kendilerine bildirilmediğini ve fikirlerinin asla alınmadığını söylüyor.

İstifa eden üçüncü uzman olan Dr. David Knopman da FDA'e yolladığı istifa mektubunda buna değindi. Klinik nörolog olan Knopman, "18 ayın ardından tutarlı bir klinik fayda ortaya çıkmamasına rağmen biyomarkörler üzerinden onay verilmesi savunulamaz" yazdı. Knopman, aducanumab'ın onaylanmasının danışma komitesinin süreçteki rolüyle dalga geçmek anlamına geldiğini de ifade etti.

'HER EVREDE ETKİLİ OLMASINI UMUYORUZ'

FDA'in İlaç Değerlendirme ve Araştırma Merkezi Yeni İlaçlar Birimi'nin direktörü Dr. Peter Stein da gazetecilere verdiği demeçte, kurum adına değerlendirme yapan makamların, plakların azalmasıyla hastaların durumunun iyileşmesi arasında güçlü bir bağ olduğuna ikna olduğunu, bunun daha önceki amiloid çalışmalarında görülmediğini söyledi.

Stein ilacın onay kapsamının geniş olmasını da savunarak, "Amiloid hastalığın en önemli işaretlerinden olduğundan, hastalığın her evresinde ilacın etkili olacağını umuyoruz" dedi. 

‘ALACAĞINIZ RİSK FAYDADAN FAZLA OLMAMALI’

FDA’in 18 yılın ardından onayladığı Alzheimer ilacı hakkında merak ettiklerimizi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz’e sorduk.

Bu ilacın olası yan etkilerine bakıldığında risk yarar oranının çok daha fazla olduğundan bahseden Uludüz, “Yani sizin bir ilacı hastaya verebilmeniz için alacağınız risk kazanacağınız faydadan fazla olmamalı. Biz bu ilaç grubunu aslında önceden tanıyoruz. Gerek kanser hastalarında gerekse bir takım kronik hastalarda bağışıklık sistemi üzerine etkili ilaçlar bunlar. FDA’in böyle bir ilaca Alzheimer hastaları için onay vermesi çok yakında piyasaya sürülmesinin yolunu açmış oluyor” dedi.

‘BEYİNDE KANAMAYA DAHİ NEDEN OLABİLİYOR’

“Bu ilacın beyinde amiloid plaklar dediğimiz sinir hücreleri arasında birikerek sinir iletişimini bozan amiloid proteinin birikmesini önlediği gözlenmiştir” diyen Prof. Dr. Derya Uludüz, ilacın yan etkilerinin altını çizerek, “Ancak bahsettiğim gibi etkinlik - yan etki profili göz önüne alındığında riskler doğurabilecek bir tedaviden bahsediyoruz. Bağışıklık sistemini etkisi altına alması nedeniyle çok fazla sistemik yan etkiye sahip. Bunun yanı sıra nörolojik olarak da birçok yan etkisi var. Beyinde kanamaya dahi neden olabiliyor” ifadelerine yer verdi.

Uludüz, incelemelerde amiloid plaklara etkisi gösterilse de klinik olarak etkinliğin nasıl yansıyacağı hala net olmadığını belirtti, “Ayrıca Alzheimer tedavi edilirken ilaç şuur etkilenmesine yan etki olarak yol açabiliyor” dedi.

Derya Uludüz, ilacın onayının ardından FDA danışma komitesinden 3 uzmanın istifa etmesi konusuna da hak verdiğini ifade etti, “Onay süreci için kesinlikle erken davranıldı. Hastalar üzerinde daha geniş çaplı ve daha ayrıntılı etkinlik yan etki profili araştırılması yapılması çok önemli idi” yorumunu yaptı.