Fatin Rüştü idama giderken neyi kastetti
Güncelleme Tarihi:
Faruk BİLDİRİCİ
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 24, 2001 01:34
Kıbrıs'ta Türk Mukavemet Teşkilatı'nın kurulmasında görev alan emekli Yarbay İsmail Tansu, anılarını, ‘‘Aslında hiç kimse uyumuyordu - Yeraltında silahlı bir gizli örgüt, hem de devlet eliyle...TMT’’ başlığıyla kitaplaştırdı.
Tansu, Kore savaşlarına katılıp döndükten sonra Özel Harp Dairesi Lojistik Şube Müdürlüğü'ne atandı. Bu görevi sırasında da TMT'nin kuruluşunda çalıştı. 27 Mayıs darbesinden üç ay sonra, 2 Eylül 1960'ta emekliye ayrıldı. İşte Tansu'nun kitabından, KKTC'nin doğmasının yolunu açan Kıbrıs Türk Mukavemet Teşkilatı'nın kuruluş öyküsünün özeti...
1958 yılı Ocak ayı başında bir gün. Kıbrıs'ta Rumların silahlı örgütü EOKA'nın eylemlerine tepki doruğa çıkmıştı. Türkiye'nin her tarafında ‘‘Ya Taksim Ya Ölüm’’ mitingleri düzenleniyordu.
Genelkurmay 2. Başkanı Orgeneral Salih Coşkun, Genelkurmay Özel Harp Dairesi Başkanı Tümgeneral Daniş Karabelen'i çağırdı:
- Kıbrıs'ta EOKA'ya karşı silahlı bir örgüt kurabilir miyiz? Dairenizin fonksiyonu malum, ancak ben sizinle görüşmeden cevaplamak istemedim.
Daniş Paşa, arkadaşlarıyla görüştükten sonra ‘‘Biz bu işi başarırız’’ yanıtını verdi. Binbaşı İsmail Tansu, kısa sürede tamamladığı projeyi, ‘‘KİP’’ harfleriyle kodladı. ‘‘Kıbrıs'ı İstirdat Projesi’’. ‘‘İstirdat’’ın anlamı, bir ülkenin kaybettiği bölümünü düşmandan geri almasıydı:
1- TMT'nin hedefi ilk aşamada eğitilmiş ve silahlandırılmış mevcudunu 5 bin kişiye çıkarmaktır. Bu mevcut kademeli olarak 10 ve 15 bine yükseltilecek.
2- TMT, (X) günü olarak varsayılan ve EOKA'nın ENOSİS'i gerçekleştirmek için adada girişeceği harekata kadar gizli kalacak, o gün yeraltından süratle çıkarak karşı saldırıya geçecek.
İŞ BANKASI'NDA MÜFETTİŞLİK
TMT'nin hedefleri böyle çizilmişti. Ancak harekete geçme talimatının alınması, Kıbrıs Türk liderleri Dr. Fazıl Küçük ve Rauf Denktaş'ın Ankara ziyaretleri sırasında Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'dan silah istemeleri üzerine hükümette çıkan tartışma nedeniyle gecikti. Başbakan Menderes'in beklenen mesajı, Genelkurmay'a, 1958 Nisan ayında geldi. Harekatın fikir babası Dışışleri Bakanı Zorlu'ydu. Menderes'ten izni de o almıştı.
İlk iş olarak kurulacak silahlı gücün ismi belirlendi: Kıbrıs Türk Mukavemet Teşkilatı. Proje koordinatörlüğü ve uygulama görevi Binbaşı Tansu'ya verildi.
Teşkilat liderliğine de Yarbay Rıza Vuruşkan seçildi. Vuruşkan ve dört yardımcı subayın Kıbrıs'a gidebilmesi için İş Bankası'ndan yardım istendi. Vuruşkan'a, İş Bankası Lefkoşa şubesini denetleyecek müfettişlik görevi verildi. ‘‘Maske görev’’ e uygun olarak da ‘‘Ali Conan’’ adına yeni bir pasaport düzenlendi.
Yarbay Vuruşkan, adaya geldi. TMT'nin Lefkoşa'daki karargahını kurduktan sonra, görev alacak Türk subaylarının öğretmen, ilköğretim müfettişi ve imam hatip gibi değişik kimliklerle adaya gönderilmesine başlandı.
TELSİZ KUTUSUNA PEYNİR
Ankara ile Kıbrıs arasında iletişimin sağlanması için telsiz de gerekiyordu. Amerikalılar'ın verdiği ve gerektiği zaman kullanılmak üzere toprağa gömülen telsizlerden birkaç tanesini gizlice alıp adaya gönderdiler. Telsizlerin kutuları hellim peyniriyle doldurulmuş olarak geri döndü. Kutular, eski yerlerine öylece gömüldü.
TMT'yi EOKA ile çatışmaya hazır hale getiren ve gizli kalmasını başaran Yarbay Vuruşkan, 1959 Eylülü'nde Ankara'ya çağrıldı. Vuruşkan, Başbakan Menderes'e verilen brifinge katıldı ve bir gece Sincan'daki eğitim kampına gitti. Kampa gece giren Vuruşkan, karanlıkta kalan bir tel kafesin arkasından konuştu. Aydınlık bölümde kalan mücahitler, ‘‘Bozkurt’’un yüzünü göremediler. Vuruşkan, adaya yaklaşık 55 bin ABD doları ile döndü.
27 Mayıs askeri müdahalesi sonrasında Türk Mukavemet Teşkilatı organizasyonunu yürüten grup zora girdi. Özel Harp Dairesi'nin subaylarına ‘‘Menderes'in Gestaposu’’ adı takıldı.
DARBE EMEKLİ ETTİ
Tümgeneral Karabelen, 27 Mayıs'ın hemen ardından görevden alındı. Paşa'nın en büyük suçu, Demokrat Parti milletvekili Danyal Akbel'in ağabeyi olmasıydı. Vuruşkan, 27 Mayıs'tan sekiz ay sonra görevden alındı. İsmail Tansu da 27 Mayıs'ın gadrine uğradı. O da emekliye sevkedildi. Zorlu'nun faaliyetlerini Binbaşı Tansu'dan öğrenen Türkeş, idamların durdurulması için sürgünde bulunduğu Hindistan'dan çaba harcadı ama bir yararı olmadı. Zorlu, asılmak üzere sehpaya götürülürken, ‘‘Ben ülkeme bir hizmet yapmamış isem, hiç olmazsa Kıbrıs davamızı hallettim’’ dedi.
TMT 21 Aralık 1963'teki EOKA'nın ‘‘Noel katliamı’’ sonrasında yer üstüne çıktı ve 1974 Barış Harekatı'na kadar silahlı mücadeleyi sürdürdü.
Menderes armatörlerden yardım istedi
Yarbay Vuruşkan, TMT'nin Lefkoşa'daki karargahını kurduktan sonra, görev alacak Türk subaylarının öğretmen, ilköğretim müfettişi ve imam hatip gibi değişik kimliklerle adaya gönderilmesine başlandı.
Sıra geldi, adaya silah ve mühimmat taşınmasına. Ticaret gemilerinden ve kaçakçılardan yararlanılması düşünüldü. Mersin gümrüğünde bir problem çıkınca Fatin Rüştü Zorlu, Gümrük ve Tekel Bakanı Hadi Hüsman'a telefon etti:
- Beyefendi, size Binbaşı İsmail Tansu'yu gönderiyorum. Kendisini dinleyiniz. Bu arkadaşların görevi o kadar önemli ki, altın da kaçırsalar, biz hükümet ve devlet olarak göz yumacağız.
Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Fahri Korutürk, silah sevkeden tekneleri koruma isteğini geri çevirdi: ‘ Donanmadan bir savaş gemisinin bu gayri nizami silah sevkiyatında destekleme işi nazik bir mesele.’
Başlangıçta ‘‘Arı ekibi’’ adı verilen üç Kıbrıslı balıkçı gencin sandalıyla silah taşındı. Bir fırtınaya sırasında sandallardan biri battı, iki balıkçı şehit oldu. Ama bu ekibin sandallarıyla, 1 Ocak 1959'a kadar tüfek, tabanca, bomba, mermi ve telsiz gibi çok sayıda malzeme adaya taşındı.
Bir balıkçı gemisi satın alınması düşünülürken Başbakan Menderes, ‘‘armatörlerin gemilerinden yararlanma’’ fikrini ortaya attı. Menderes, arkadaşı olan armatörler Kemal Sadıkoğlu ve Muhittin Topçuoğlu'nu arayarak yardımcı olmalarını istedi. Her iki armatör de yardıma hazır olduklarını bildirdiler.
Ancak daha sonra bir balıkçı teknesi alınması projesi devreye sokuldu. Yine Zorlu devreye girerek ödenek sağladı ve bir balıkçı teknesi satın alındı. ‘‘Elmas’’ adı verilen tekne 1959 yılı ocak ayında adaya silah taşımaya başladı.
Teşkilat’tan şifreli isimler
Bozkurt: Yarbay Rıza Vuruşkan
Ağrı: Dr. Fazıl Küçük
Toros: Rauf Denktaş
Kurt: Mücahitler
Temizlik kurdu: Eğitimciler
Bereket kurdu: Silah ikmalinde çalışanlar
Fal kurdu: İstihbaratçılar
Serçe: Tabanca
Serçe gagası: Mermi
1958 yılı Ocak ayı başında bir gün. Kıbrıs'ta Rumların silahlı örgütü EOKA'nın eylemlerine tepki doruğa çıkmıştı. Türkiye'nin her tarafında ‘‘Ya Taksim Ya Ölüm’’ mitingleri düzenleniyordu.
Genelkurmay 2. Başkanı Orgeneral Salih Coşkun, Genelkurmay Özel Harp Dairesi Başkanı Tümgeneral Daniş Karabelen'i çağırdı:
- Kıbrıs'ta EOKA'ya karşı silahlı bir örgüt kurabilir miyiz? Dairenizin fonksiyonu malum, ancak ben sizinle görüşmeden cevaplamak istemedim.
Daniş Paşa, arkadaşlarıyla görüştükten sonra ‘‘Biz bu işi başarırız’’ yanıtını verdi. Binbaşı İsmail Tansu, kısa sürede tamamladığı projeyi, ‘‘KİP’’ harfleriyle kodladı. ‘‘Kıbrıs'ı İstirdat Projesi’’. ‘‘İstirdat’’ın anlamı, bir ülkenin kaybettiği bölümünü düşmandan geri almasıydı:
1- TMT'nin hedefi ilk aşamada eğitilmiş ve silahlandırılmış mevcudunu 5 bin kişiye çıkarmaktır. Bu mevcut kademeli olarak 10 ve 15 bine yükseltilecek.
2- TMT, (X) günü olarak varsayılan ve EOKA'nın ENOSİS'i gerçekleştirmek için adada girişeceği harekata kadar gizli kalacak, o gün yeraltından süratle çıkarak karşı saldırıya geçecek.
İŞ BANKASI'NDA MÜFETTİŞLİK
TMT'nin hedefleri böyle çizilmişti. Ancak harekete geçme talimatının alınması, Kıbrıs Türk liderleri Dr. Fazıl Küçük ve Rauf Denktaş'ın Ankara ziyaretleri sırasında Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'dan silah istemeleri üzerine hükümette çıkan tartışma nedeniyle gecikti. Başbakan Menderes'in beklenen mesajı, Genelkurmay'a, 1958 Nisan ayında geldi. Harekatın fikir babası Dışışleri Bakanı Zorlu'ydu. Menderes'ten izni de o almıştı.
İlk iş olarak kurulacak silahlı gücün ismi belirlendi: Kıbrıs Türk Mukavemet Teşkilatı. Proje koordinatörlüğü ve uygulama görevi Binbaşı Tansu'ya verildi.
Teşkilat liderliğine de Yarbay Rıza Vuruşkan seçildi. Vuruşkan ve dört yardımcı subayın Kıbrıs'a gidebilmesi için İş Bankası'ndan yardım istendi. Vuruşkan'a, İş Bankası Lefkoşa şubesini denetleyecek müfettişlik görevi verildi. ‘‘Maske görev’’ e uygun olarak da ‘‘Ali Conan’’ adına yeni bir pasaport düzenlendi.
Yarbay Vuruşkan, adaya geldi. TMT'nin Lefkoşa'daki karargahını kurduktan sonra, görev alacak Türk subaylarının öğretmen, ilköğretim müfettişi ve imam hatip gibi değişik kimliklerle adaya gönderilmesine başlandı.
TELSİZ KUTUSUNA PEYNİR
Ankara ile Kıbrıs arasında iletişimin sağlanması için telsiz de gerekiyordu. Amerikalılar'ın verdiği ve gerektiği zaman kullanılmak üzere toprağa gömülen telsizlerden birkaç tanesini gizlice alıp adaya gönderdiler. Telsizlerin kutuları hellim peyniriyle doldurulmuş olarak geri döndü. Kutular, eski yerlerine öylece gömüldü.
TMT'yi EOKA ile çatışmaya hazır hale getiren ve gizli kalmasını başaran Yarbay Vuruşkan, 1959 Eylülü'nde Ankara'ya çağrıldı. Vuruşkan, Başbakan Menderes'e verilen brifinge katıldı ve bir gece Sincan'daki eğitim kampına gitti. Kampa gece giren Vuruşkan, karanlıkta kalan bir tel kafesin arkasından konuştu. Aydınlık bölümde kalan mücahitler, ‘‘Bozkurt’’un yüzünü göremediler. Vuruşkan, adaya yaklaşık 55 bin ABD doları ile döndü.
27 Mayıs askeri müdahalesi sonrasında Türk Mukavemet Teşkilatı organizasyonunu yürüten grup zora girdi. Özel Harp Dairesi'nin subaylarına ‘‘Menderes'in Gestaposu’’ adı takıldı.
DARBE EMEKLİ ETTİ
Tümgeneral Karabelen, 27 Mayıs'ın hemen ardından görevden alındı. Paşa'nın en büyük suçu, Demokrat Parti milletvekili Danyal Akbel'in ağabeyi olmasıydı. Vuruşkan, 27 Mayıs'tan sekiz ay sonra görevden alındı. İsmail Tansu da 27 Mayıs'ın gadrine uğradı. O da emekliye sevkedildi. Zorlu'nun faaliyetlerini Binbaşı Tansu'dan öğrenen Türkeş, idamların durdurulması için sürgünde bulunduğu Hindistan'dan çaba harcadı ama bir yararı olmadı. Zorlu, asılmak üzere sehpaya götürülürken, ‘‘Ben ülkeme bir hizmet yapmamış isem, hiç olmazsa Kıbrıs davamızı hallettim’’ dedi.
TMT 21 Aralık 1963'teki EOKA'nın ‘‘Noel katliamı’’ sonrasında yer üstüne çıktı ve 1974 Barış Harekatı'na kadar silahlı mücadeleyi sürdürdü.
Menderes armatörlerden yardım istedi
Yarbay Vuruşkan, TMT'nin Lefkoşa'daki karargahını kurduktan sonra, görev alacak Türk subaylarının öğretmen, ilköğretim müfettişi ve imam hatip gibi değişik kimliklerle adaya gönderilmesine başlandı.
Sıra geldi, adaya silah ve mühimmat taşınmasına. Ticaret gemilerinden ve kaçakçılardan yararlanılması düşünüldü. Mersin gümrüğünde bir problem çıkınca Fatin Rüştü Zorlu, Gümrük ve Tekel Bakanı Hadi Hüsman'a telefon etti:
- Beyefendi, size Binbaşı İsmail Tansu'yu gönderiyorum. Kendisini dinleyiniz. Bu arkadaşların görevi o kadar önemli ki, altın da kaçırsalar, biz hükümet ve devlet olarak göz yumacağız.
Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Fahri Korutürk, silah sevkeden tekneleri koruma isteğini geri çevirdi: ‘ Donanmadan bir savaş gemisinin bu gayri nizami silah sevkiyatında destekleme işi nazik bir mesele.’
Başlangıçta ‘‘Arı ekibi’’ adı verilen üç Kıbrıslı balıkçı gencin sandalıyla silah taşındı. Bir fırtınaya sırasında sandallardan biri battı, iki balıkçı şehit oldu. Ama bu ekibin sandallarıyla, 1 Ocak 1959'a kadar tüfek, tabanca, bomba, mermi ve telsiz gibi çok sayıda malzeme adaya taşındı.
Bir balıkçı gemisi satın alınması düşünülürken Başbakan Menderes, ‘‘armatörlerin gemilerinden yararlanma’’ fikrini ortaya attı. Menderes, arkadaşı olan armatörler Kemal Sadıkoğlu ve Muhittin Topçuoğlu'nu arayarak yardımcı olmalarını istedi. Her iki armatör de yardıma hazır olduklarını bildirdiler.
Ancak daha sonra bir balıkçı teknesi alınması projesi devreye sokuldu. Yine Zorlu devreye girerek ödenek sağladı ve bir balıkçı teknesi satın alındı. ‘‘Elmas’’ adı verilen tekne 1959 yılı ocak ayında adaya silah taşımaya başladı.
Teşkilat’tan şifreli isimler
Bozkurt: Yarbay Rıza Vuruşkan
Ağrı: Dr. Fazıl Küçük
Toros: Rauf Denktaş
Kurt: Mücahitler
Temizlik kurdu: Eğitimciler
Bereket kurdu: Silah ikmalinde çalışanlar
Fal kurdu: İstihbaratçılar
Serçe: Tabanca
Serçe gagası: Mermi