Evrim ve tek-çift eÅŸlilik konusunda iki yeni görüÅŸ

Antropolog Robert Martin, yeni bir tez ortaya attı ve maymunlanların varoluÅŸunu 20 milyon yıl daha önceye aldı. Ona göre diÄŸer memeliler ve kuÅŸlar da dahil insanlar düşünülenden çok daha önce geliÅŸti. Maymun atalarımız ilk olarak dinozorlar çağında sahneye çıktı. 85 milyon yıl önce, 1 kg kadar ağırlığında, aÄŸaçlarda yaÅŸayan, kavrama kabiliyetli el ve ayaklara sahip, geniÅŸ ileriye odaklanmış gözleri ve nispeten büyük bir beyni olan bir yaratığa sahiptik. Modern bir maymun gibi görünüyorlardı.‘Maymun Kökeni ve Evrim'' adlı kitabı ile dünya biliminde kabul edilen standart düşünceye damgasını vuran antropolog, ayrıca, memelilerde çiftleÅŸme sisteminin birkaç erkeÄŸi mi yoksa tek bir erkeÄŸi mi (monogami) içerdiÄŸine dair iÅŸaretler olduÄŸunu belirtiyor ve testislerin vücut büyüklüğüne oranına göre, daha geniÅŸ testislere sahip türlerde çok eÅŸlilik sistemi geçerli diyor. Ve ekliyor: ‘Bizim testislerimiz hem tek eÅŸlilik hem de çok eÅŸli harem sistemini içeren tek erkek kategorisine uyar. Aynı sonuç maymun sistemlerinde de görülür’.Antropolog Robert Martin, Chicago'daki Field Müzesi'nde biyolojik antropoloji müdürü ve akademik iÅŸler ÅŸefi. Bütün yaÅŸamını insan kökenini anlamak için maymunların evrimi ve biyoloji üzerinde çalışmaya adadı. AÅŸağıda kendisiyle Discovers bilim dergisinin Temmuz 2004 sayıszında yayımlanan ilginç söyleÅŸiyi sunuyoruz:ÊEvrim çalışmalarının önemi nedir? - Kültürel tarihimizle ilgiliyiz, aynı ÅŸekilde biyolojik tarihe de bakmak deÄŸerli bir ÅŸeydir. Biyolojik ve kültürel kimliklerimizi deÄŸerlendirmek, bize parametreler vererek bugünkü insan toplumunu anlamamıza yardım eder. ÖrneÄŸin bize beyin büyüklüğünde, ırk ve cinsiyet farklılıklarının zekáyla ilgisiz olduÄŸunu söyler.O halde insan yaÅŸamı ne zaman baÅŸladı?-Şöyle sorabiliriz: Bütün modern maymunları diÄŸer memelilerden ayırmaya yol açan hat ne zaman ayrıldı: Klasik öyküye göre, bütün modern memeli grupları, bütün dinozorların yok olmasından sonra, 65 milyondan daha uzun olmayan bir süre önce geliÅŸmeye baÅŸladı. Paleontologlar (Eski varlık bilimciler) ‘Maymunların ne zaman baÅŸladığını düşünüyorsunuz?'' diye soracaklardır. ‘Kesinlikle bir maymun olduÄŸunu bildiÄŸimiz en erken fosil 55 milyon yaşında. O halde, birkaç milyon yıl da güvenlik marjı için eklesek, maymunların 60 milyon yılda geliÅŸtiklerini varsayabiliriz''.Ama bunun yanlış olduÄŸunu söylüyorsunuz?- Yarasalara bakıyordum ve bana öyle geldi ki ilk yarasaları 55 milyon yıl önce bulabilirsiniz, aynen modern yarasalar gibi görünüyorlar. Bütün ana özellikleri geliÅŸmiÅŸ ve bu yüzden bazı ÅŸeylerin bundan daha da gerilere gittiÄŸinden şüphelendim, tabii onların bir anda bir ÅŸekilde ortaya çıktıklarına inanmıyorsanız. Bu nedenle bir matematikçi ve iki mezun öğrenciyle bir araya geldik ve çeÅŸitli zaman dilimlerinde yaÅŸamış bütün fosil formlarıyla birlikte yaÅŸayan maymun türlerini aldığımız bir model geliÅŸtirdik ve sonra ortak atalarımızın ne zaman ortaya çıktıklarını tahmin etmek üzere kesin temel kuralları izleyen düzensiz dallara ayrılmış aÄŸaçları yerleÅŸtirdik. Ve cevap maymunların ortak atalarının insanların düşündüğünden daha erken, 20 milyon yıl kadar daha önce ortaya çıkmış olabilecekleriydi. Bu yüzden 65 deÄŸil, 85 milyon yıl kadar önce.Antropologlar sürekli filmlerde dinozorların ve insanların aynı zamanda bir arada bulunmadıklarına dikkat çekmeyi sever. Fakat siz maymunları da dinozorlar çağında ortalıkta dolaÅŸtırıyorsunuz?- Gerçekten dinozorların etrafında koÅŸup koÅŸmadıklarından emin deÄŸilim. Tek söyleyebileceÄŸim ÅŸey dinozorlarla aynı zamanda varoldukları. Fakat aynı bölgelerde ortaya çıkmış olmayabilirler -modern memelilerin ve kuÅŸların yüksek ve daha serin bölgelerde geliÅŸtikleri ve bu yüzden vücut sıcaklıklarını kontrol edebildikleriyle ilgili önermeler var. Bu yüzden muhtemelen modern memelilerin bu ilk akrabaları yüksek ve serin yerlerde, dinozorlar da daha sıcak ve alçak bölgelerdeydiler. O halde büyük olasılıkla aynı zamanda yaÅŸadılar ama birbirlerini görmediler.Ä°lk maymunlar nasıl görünüyorlardı? - Bize göre 85 milyon yıl önce, 1 kg kadar ağırlığında, aÄŸaçlarda yaÅŸayan, kavrama kabiliyetli el ve ayaklara sahip, geniÅŸ ileriye odaklanmış gözleri ve nispeten büyük bir beyni olan bir yaratığa sahiptik. Kısacası modern bir maymun gibi görünüyorlardı. Son yıllarda, moleküler biyologlar, maymunların memelilerden 90 milyon yıl daha önce ayrıldıklarını ve en az 80 milyon yıl önce farklılaÅŸmaya baÅŸladıklarına dair kanıt ürettiler, o yüzden hepimiz aynı ÅŸeyi söylüyoruz: Kratesa (Mezozoik çağının son dönemi- 65 milyon yıl öncesi) dönemine geri gittiÄŸinizde tanınabilir bir maymuna sahiptik.20 milyonluk fark neden oluÅŸuyor?- Maymunların Afrika deÄŸil, Hindistan ve Madagaskar'dan oluÅŸan bir yer kütlesinde ortaya çıktıkları öne sürülüyor. Hindistan -Madagaskar, Afrika'dan en az 130 milyon yıl önce ayrıldı. 40 milyon yıldan daha uzun bir süre sonra, Madagaskar Hindistan'dan koptu ve 60 milyon yıl kadar önce Asya ile çarpışıncaya kadar yoluna devam etti. Bundan birkaç milyon yıl sonra maymun fosilleri aniden Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'da ortaya çıkıyor. Hindistan arkı hipotezi denen bir teori var. EÄŸer inanıldığı gibi daha geç geliÅŸtilerse maymunlar bunun bir parçası olmamalı. Hipotezini test etmek için Hindistan'daki Kratesa maymun fosillerini arıyorum.Biz ne zaman maymunlardan ayrıldık?- Ä°nsanlar ve Afrikalı büyük maymun kuzenlerimiz, ÅŸempanzeler ve goriller, arasında farklılaÅŸma zamanı bilinen fosil kayıtları kullanılarak hesaplanıyor, 5 milyon yıllık veri çoktan taÅŸa yazıldı. Ben farklılaÅŸmanın en az 8 milyon yıl önce oluÅŸtuÄŸunu tahmin ediyorum.Bu neden önemli?- Neandertallerin Avrupa'daki insanların kökeni oldukları veya ayrı bir uzantı ve hatta ayrı bir tür olduklarına dair büyük tartışmalar var. Zürih Ãœniversitesi'nden arkadaÅŸlarla Neandertal kafatasları üzerinde yürttüğüm çalışmalarla bu kısmen çözüme kavuÅŸtu. Ben Neandertallerin tamamen ayrı bir kol oldukları konusunda ikna oldum. Ama bunu kabul edenler bile onların 600 bin yıl önce farklılaÅŸtıklarına inanıyorlar. Sanırım farklılaÅŸma zamanı 1 milyon yıla yakın. EÄŸer neandertaller 1 milyon yıl önce yeni bir dala ayrıldılarsa, pek çok özelliklerinin bizden bağımsız olarak geliÅŸmesi gerekir.Hangi özellikler?- En önemlisi geniÅŸ beyinleri. Ä°nanılması imkansız gibi ama ortalama bir neandertalin beyni modern insanlarınkinden çok daha geniÅŸ. Aslında, o zaman direkt akrabalarımızın da daha geniÅŸ beyinleri vardı. Bunun nedeni ise her ikisinin de daha büyük vücutları olmasıydı. Aslında bizim beyinlerimiz 30 bin yıldır küçülüyor. Daha da önemlisi, erken farklılaÅŸma, neandertallerdeki beyin geliÅŸmesinin önemli bir bölümünün bizim kendi uzantılarımızdan tamamen ayrı bir ÅŸekilde gerçekleÅŸtiÄŸi anlamına gelir. Beyinlerin paralel geniÅŸlemesi baÅŸka bir yerde meydana geldi. ÖrneÄŸin, vücuduna göre en büyük beyne sahip olan bir diÄŸer maymunun yakın bir akraba olacağını düşünebiliriz. Åžempanze ya da goril. Ama öyle deÄŸil. O, Capuchin maymunu (Amerika'da yaÅŸar). Onlar çok, çok zekiydiler.O halde Capuchinler ve insanlar nasıl bu kadar zeki oldular?- Beyin bütün büyümenin oluÅŸtuÄŸu olaÄŸandışı bir organdır. Bütün insan beyni geliÅŸmesi anne karnında ve emzirme süresince meydana gelir. 5 yaşına gelene kadar oldukça iyidirler. Bu yüzden beyin büyüklüğü ile ilgili bütün kaynaklar hamilelik ve bakım sırasında saÄŸlanır. Atalarımız büyük ihtimalle 4 yıl boyunca emzirildiler. O halde bizler ne yiyorsak oyuz. Bu bir kliÅŸe fakat beyin büyüklüğünün beslenmeyle büyük ilgisi var. Bir noktada yüksek enerjili beslenmeyi benimsemiÅŸ olmalılar, çünkü sindirim sistemleri bizimkine çok benziyor.DiÄŸer modern maymunların davranışlarına bakarak baÅŸka ne söyleyebilirsiniz?- KarşılaÅŸtırmalı çalışmalar oyunun kurallarını gösteriyor. ÖrneÄŸin, modern maymunlarda erkekler diÅŸilerden daha büyük oldukları zaman, erkeklerin bir kaç diÅŸiyle çiftleÅŸerek, grup içinde yaÅŸamaya daha muhtemel olduklarını gözlemliyoruz. DiÄŸer bir yanda, tek eÅŸli iliÅŸkilerin hakim olduÄŸu gruplarda erkekler ve diÅŸiler tipik olarak benzer büyüklüklerde.Ama insanlara bakınca erkekler kadınlardan daha büyükler. Bu, onların tek eÅŸliliÄŸe pek uygun olmadıkları anlamına mı geliyor? - Bu doÄŸru, ancak bir tür ne kadar büyükse, erkek ve diÅŸiler arasında birkaç derecelik büyüklük farkı elde etmeniz o kadar muhtemel olduÄŸu halde biraz karışık bir durum. Yine de, eÄŸer insanlar biyolojik olarak tek eÅŸli sisteme adapte edildilerse, umduÄŸunuzdan daha fazla seksüel dimorfizm (iki biçimde olabilen) olduÄŸunu düşünüyorum. EÄŸer bizler biyolojik olarak tek eÅŸliliÄŸe adapte olduysak, erkek ve kadınların daha küçük bedenlere sahip olmalarını beklerdim.Tek eÅŸlilik için baÅŸka iÅŸaretler var mı?- ÇiftleÅŸme sisteminin birkaç erkeÄŸi mi yoksa tek bir erkeÄŸi mi (monogami) içerdiÄŸine dair iÅŸaretler var. EÄŸer testislerin vücut büyüklüğüne oranına bakarsanız, daha geniÅŸ testislere sahip türlerde çok eÅŸlilik sistemiyle sperm rekabetinin bir arada oldukları görülür. EÄŸer insanlara bakarsanız, bizim testislerimiz hem tek eÅŸlilik hem de çok eÅŸli harem sistemini içeren tek erkek kategorisine uyar. Aynı sonuç maymun sistemlerinde de görülür. Ya insanlar ve maymunlar arasında kayıp bir baÄŸ olduÄŸuna dair düşünceler?- EÄŸer 5 milyon yıllık farklılaÅŸma tercihini kabul ederseniz, o zaman pratik olarak herÅŸeyi keÅŸfettiÄŸimize inanabilirsiniz. Lucy gibi Australopitesin (Güney ve doÄŸu Afrika hominidleri) türler ve bu uzantıların 4 milyon yıl öncesine giden bazı fosil üyeleri var. O zaman, australopitosinlerin kayıp baÄŸ olduÄŸu sonucunu çıkarabilirsiniz. Ama eÄŸer farklılaÅŸmanın 8 milyon yıl önce oluÅŸtuÄŸuna inanıyorsanız, hala bulmak zorunda olduÄŸumuz fosiller var demektir.O halde kayıp baÄŸ hala kayıp?- Pek çok kayıp baÄŸ var. Fakat maymunlar ve bizler arasındaki farklılaÅŸmaya iliÅŸkin bulgular daha çok umut verici oluyor. Bir Fransız ekibi tarafından Åžad'da yapılan en göze çarpıcı keÅŸiflerden birinde 6-7 milyon yaşında bir kafatası bulundu. Åžaşırtıcı bir ÅŸekilde küçük bir kafatası ama insanlarla ilginç bazı benzerlikler gösteriyor. EÄŸer 5 milyonluk tarihi alırsanız, muhtemelen o bir hominid olamaz, çünkü o zamana kadar ÅŸempanzelerden ayrılmadık. Fakat bizim revize edilmiÅŸ 8 milyon yıllık tarihimizle devam ederseniz, o, kayıp baÄŸlantı olabilir. En azından bunun bizim oluÅŸumumuza yol açan uzantının erken bir akrabası olabileceÄŸi olasılığı açık bırakılıyor.Â