Evrenin gizlerini ortaya çıkartacak makine

Dünyanın çeÅŸitli bölgelerinde bilimciler, evrenin en büyük sırlarını çözmek amacıyla devasa makineler inÅŸa ediyor. Ä°sviçre’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı- Large Hadron Collider-LHC, dünyanın en büyük ve en güçlü parçacık hızlandırıcısı sayılıyor.Åžimdi size bu makine ile ligili ilginç bilgileri ve bu makineyle ne yapılmak istendiÄŸi konusundaki bilgileri aktarıyoruz.BÃœYÃœKLÜĞÜ: Halka ÅŸeklindeki tünel 24 kilometre uzunluÄŸunda. Dolayısıyla tümü 4 saatte dolaşılabilir. Kapladığı alana bir Bermuda, Monaco ve dört Vatikan sığdırılabilir.NEREDE: Yerin 80 metre altına gömülü. Cenevre yakınlarındaki CERN parçacık fiziÄŸi laboratuvarında Fransa ile Ä°sviçre sınırı üzerinde bulunuyor.NİÇİN ÃœRETÄ°LÄ°YOR, HEDEFÄ° NE? Big Bang’den hemen sonra oluÅŸan koÅŸulları yeniden yaratarak maddenin temel yapısını ortaya çıkartmak ve varolduÄŸu iddia edilen Higgs parçacığını aramak. LCH, protonları ışık hızına çıkartarak 14.000 milyar elektrovolt’luk enerji ile kafa kafaya çarpıştıracak. Bu, Illinois’daki Fermi Ulusal Laboratuvarı’ndaki Tevatron adlı güçlü hızlandırıcıdan Äžbugün en güçlü hızlandırıcı- 7 kat daha yüksek bir enerjiye eÅŸittir.NİÇİN BU KADAR BÃœYÃœK? Aslında LCH’nin niçin bu kadar küçük olduÄŸunu sormak daha doÄŸru. Maliyeti olabildiÄŸince azaltmak istendi. Yeni bir çarpıştırıcı için pahalı bir tünel kazmak yerine, fizikçiler daha önce CERN’de bulunan elektron ve pozitron hızlandırıcısının ÄžLEP- yerine LHC için gerekli olan 50.000 tonluk donanımı koydular.KÄ°M ÇALIÅžIYOR? 30 ülkeden 600 bilim adamı ve mühendis. Türk araÅŸtırmacılar da projenin içinde.DURUMU: Mıknatısların üçte biri CERN’e gelmiÅŸ bulunuyor. Ä°lk protonun 2007 yılında çarpışması bekleniyor.MALÄ°YETÄ°: 3.2 milyar Ä°sviçre Frangı-yaklaşık 2.5 milyar dolarBUNDAN DAHA BÃœYÜĞÜ OLACAK MI: LHC hálihazırda yapım aÅŸamasında olsa da, fizikçiler bir sonraki parçacık hızlandırıcısı ile ilgili planlar yapmaktan kendilerini alıkoyamıyorlar. Åžu anda gönüllerinde 30 kilometre uzunluÄŸunda bir makine yatıyor. Bu makinenin, en az 500 milyar elektrovolt’luk bir enerji ile elektron ve pozitronları çarpıştırması düşünülüyor.BAÅžARABÄ°LECEK MÄ°? Ä°ngiltere’nin en büyük bahis ÅŸirketlerinden Ladbrokes’in sözcülerinden Warren Lush, Higgs’in 2010 yılında bulunma ihtimalini altıda bir olarak deÄŸerlendiriyor.Â