Evren'in çileden çıktığı dakika

12 Eylül öncesinde bir toplantı için Brüksel'de bulunan Evren'e, ABD'li General Rogers, Türkiye'deki Cumhurbaşkanlığı seçimini sordu. ‘‘Bir sorayım’’ dedi. Telefonda henüz sonuç alınmadığını, üstelik oylamada Bülent Ersoy'a oy çıktığını öğrenince, ‘‘Bu iş bitti’’ dedi.

12 Eylül askeri darbesinin mimarı Kenan Evren'in müdahale kararında en önemli etkenlerden birinin de, kendisinin darbeden yaklaşık bir ay önceki Brüksel gezisinde başından geçenler olduğu ortaya çıktı.

Evren, 1980 Ağustos'unda Yunanistan ile ilişkilerin düzeltilmesi adına Rogers planını görüşmek üzere tarifeli uçakla yanında bir subayla birlikte İstanbul'dan aktarmalı olarak önce Frankfurt'ta, ardından da Brüksel'e gitti. Bu sırada Ankara'da da, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonuç çıkmamasından dolayı Genelkurkmay'da rahatsızlık sürüyordu.

ŞOK SORU Ankara'daki gergin ortamdan vakit bulup Brüksel'de Türk-Yunan sorunlarını tartışmak üzere ABD'li General Rogers ile birlikte masaya oturan Genelkurmay Başkanı Orgeneral Evren, bir anda Ege problemi yerine beklemediği bir soru ile karşılaştı. Mons karargahında yapılan toplantıda NATO SACEUR Komutanı Rogers, Evren'e, ‘‘Sizin bu Cumhurbaşkanlığı seçimleri ne olacak?’’ şeklinde bir soru yöneltti.

Bu soru karşısında Evren hazırlıksızdı ve biraz tedirgin olarak, ‘‘Ben de bilmiyorum. Ancak, bugün ne olmuş soralım’’ yanıtını verdi ve derhal yanındaki subayı Ankara'ya telefon etmesi için görevlendirdi.

BÜLENT ERSOY'A OY ÇIKTI Gelen yanıt Evren'i çileden çıkardı. Çünkü, Meclis'teki seçimden yine sonuç alınamamış, bu kez Bülent Ersoy'a bile oy veren milletvekilleri çıkmıştı.

Evren ABD'li General'e sadece, ‘‘Maalesef, bugün de bir sonuç çıkmamış’’ dedi. Bunun üzerine, General Rogers, ‘‘Hayret, haftalardır süren bir seçimle vakit kaybediyorsunuz. Parlamento diğer işlerine bakamıyor. Siz de böyle Başkan seçemeyen bir Meclis'e ceza verilmiyor mu? Halbuki böyle bir uygulama Yunanistan da bile var’’ yanıtını verdi. Evren de, ‘‘Evet, artık etkin bazı tedbirler almak gerekiyor’’ dedi.

Bülent'e oy vermek kepazelik

AYNI akşam, Brüksel'de üst düzey Türk subaylarının arasında yapılan toplantıda da konu Bülent Ersoy'a oy atılması oldu.

Ankara'da siyasilere gönderilen mektuba hiç kimsenin muhatap olmamasına da sinirlenen Evren için, bardağı taşıran son damla Bülent Ersoy olayı olmuştu. Brüksel'deki yemekte Evren bu olayı, ‘‘Bu tam bir kepazeliktir. Duyduğumda ‘artık bu iş bitti' diye düşündüm’’ diye tanımladı.

Evren, Brüksel’de iki gün kaldıktan sonra Türkiye'ye geldiğinde İstanbul'da yakın çevresine ve ardından da özel sohbetlerinde şu sözleri ederek darbenin ilk sinyalini verdi:

‘‘Artık iş bitmiştir. Ülkede müesseseler iş yapamaz hale gelmiş ve Türkiye bir bataklığa doğru sürüklenmektedir. Bunları yerli yerine oturtmak ve düzenin kurulması için gereken yapılacaktır.’’

Evren, bu sözlerin ardından Ankara'ya gidince darbeye ait ilk taslakları da Karargah'a gizlice sunarak ilgili herkesten destek istedi.

Son olarak, Evren'de derin izler bırakan Brüksel gezisi bu kez de kendini Anayasa'da gösteriyordu. ABD'li General'in kendisine, ‘‘Yunanistan'da Cumhurbaşkanı seçemeyen Meclis feshedilir’’ sözleri de böylelikle TBMM için anayasaya ekleniyordu.