Evladınız ne zorba ne süt çocuğu olsun

Akran zorbalığı veya akran istismarı, bir çocuğun okulda yaşayabileceği en olumsuz deneyimlerdendir. Akran zorbalığı çeşitli şekillerde kendini gösterebilir. Fiziksel, duygusal ve sosyal zorbalık olabilir. Fiziksel zorbalık kişinin bedenine ya da sahip olduğu bir mala zarar vermektir. İtmek, eşyalarına zarar vermek, çelme takmak, tehdit etmek şeklinde olabilir. Her boyuttaki zorbalık azdan başlar, mağdurun cevap verememesi durumdan cesaretle şiddeti artar. Özellikle lise çağında, haraç kesme veya kabadayılık davranışları da gözlenebilir. Duygusal zorbalıkta ise, özgüven ve kendilik değeri hedef alınır. Zorbalığın üçüncü boyutu ise sosyal olandır. Mağdur öğrenciyi küçük düşürme, istenmeyen ilan etme veya hakkında dedikodu çıkartma sosyal zorbalığa girer. Bir çocuğun zorbalığı yapan mı maruz kalan mı olduğunun anlaşılabilmesi için, bu tablonun hangi tarafında kaldığına dikkat edilmesi gerekir. Her iki halde de çocuğun desteğe ihtiyacı olduğu unutulmamalıdır.
Zorba mı mağdur mu nasıl anlarız?
- Zorbalığı yapan çocuklar, başka bir öğrenciyi fiziksel, duygusal veya sosyal açıdan sürekli şekilde istismar eder. Güçlerini kötüye kullanıp, mağdur çocuğa zarar verir, en kötüsü bundan pişman da olmazlar. Akranlarına saldırgan davranışlar gösterir ve empati kurmakta zorlanırlar. Fiziksel üstünlüğe de sahiplerse, zorbalık şiddeti artabilir.
Ya mağdurlar?
- Akran zorbalığına maruz kalan, diğer bir deyişle mağdur öğrenciler ise daha sessiz, hassas ve pasiftirler. Zorbalığa karşılık vermek yerine, geri çekilirler. Bu da zorbalığın artmasına neden olan bir faktördür. Böylece kısır döngüye girilir. Mağdurlar daha içe kapanıktır. Başarıları düşüktür. Çoğunlukla olumsuz düşünme eğilimlidirler ve değişim anlamında yeteri kadar güçlü hissetmezler. Adeta bir öğrenilmiş çaresizlik yaşayarak durumu kabullenmiş görünürler. Kendilerini daha güçlü hissetmelerine yardımcı olabilecek yakın arkadaşlık kurmakta da zorluk çekerler.

Okulu istemiyorsa mağdur olabilir

MAĞDUR çocuklar bu konuda konuşmakta zorlanır. Çocuğunuz okula gitmek istemiyor ve bunun nedenini bir türlü ondan öğrenemiyorsanız, akranlarıyla bir sorun yaşadığından şüphelenin. Fazla korumacı aile yapısında büyüyen çocuklar kendilerini korumayı öğrenmekte gecikir. Bunu fark eden diğer çocuklar “süt çocuğu” gibi alaycı sözlerle duygusal yıpratmaya gidebilirler. Çocuğunuzu korurken güvenini zedeleyecek aşırılıklardan kaçının. Mağdur çocuğun desteğe ihtiyaç duyduğu bir diğer konu, özgüvenlerini geliştirecek etkinlikler içinde olmaktır. Kendi adına karar vermesini sağlayacak ufak sorumluluklar, evde alınacak kararlarda fikrini almakla destekler verebilirsiniz. Ayrıca arkadaş edinebilmesi için okul sonrası 2-3 kişilik grup etkinliklerine katılmasına da yardımcı olabilirsiniz. Akranlarının zorba davranışlarına maruz kaldığını söyleyen çocuğu ciddiye alın. Bu zor konuyu dile getirdiğinde ebeveyn “sen yanlış anlamışsındır” gibi bir yaklaşımda bulunursa, çocuğun yalnızlık ve çaresizlik hissi daha da derinleşir ve git gide “bana yardım edilemez” noktasına gidebilir.

AİLELER NE YAPMALI?

Çocuğunuz hangi grupta olursa olsun, bir an önce yardıma ihtiyacı var demektir. Zorbaysa, yetişkinlik yıllarında suça eğilim gösterir. Mutlaka müdahale edin. Zorbalığı etkileyen en belirgin nedenlerden biri, çocuğun da evinde saldırgan davranışlar ve şiddet görmesidir. Çocuk, kendisine vuran ebeveyne karşılık veremediği için, karşılık verebileceği/üstünde güç uygulayabileceği birinde şiddete başvurur. Zorbalığın diğer nedeni de çocuğun duygusal anlamda yeterli sevgi ve ilgiyi alamamasıdır. Küçük yaşlardan itibaren çocukların ihtiyaçlarını önemseyin, duygusal dünyalarını destekleyin. Evde belirgin sınırlar koyun, zorbalık sergileyen çocuk bu davranışlarının sonuçlarını yaşamalı.

SORDUNUZ UZMANLAR YANITLADI

Kızım ortaokul 3’te. Okulda müdür yardımcısı stajyer bir öğrenciye tacizde bulunmuş. Kızım biber gazı taşımak istediğini söyledi. Belli ki korkmuş. Nasıl davranmalıyım?
- Böyle fiziksel şiddet içeren bir yoldan önce, güven duyduğu insanlarla olması, yalnız başına tenha yerlerde bulunmaması ile ilgili onu uyarabilirsiniz. En önemlisi de, ailesine güvenebileceğini ve onu rahatsız edecek en ufak bir olayı/konuyu paylaşabileceğini bilmesidir.
Oğlum 6 yaşına yeni girdi ve birinci sınıfa başladı. Bir erkek arkadaşıyla öpüştüğünü söyledi. Ben ve eşim bu konuda örnek olabilecek davranışlarda bulunmuyoruz. Bize yardımcı olmanızı isterim.
- Çocuklar ailelerinden, tv-internet gibi kaynaklarda gördüklerinden veya duyduklarından etkilenerek bu tarz davranışlar gösterebiliyor. Nedeni çoğunlukla merak oluyor. Önerim, olayı büyütmemeniz. Gerek hem cins gerekse karşı cins ile böyle bir davranışın onun yaşı için uygun olmadığını anlatabilirsiniz. Vücudumuzun bize ait ve özel olduğunu, kimsenin ona bakmasına ve dokunmasına izin vermememiz gerektiğini, aynı şekilde onun da kimseyi rahatsız edecek şekilde davranmaması gerektiğini belirtebilirsiniz.
10 yaşında 3’üncü sınıfa giden oğlum ödevini hep geçiştiriyor. Ne önerirsiniz?
- Bu son zamanlarda oluşmuş bir durumsa, evde ya da çevrenizde yaşadığı, onu sıkacak ya da üzebilecek vb. bir durum oldu mu? Bir takım duygusal problemler ders çalışma düzenini olumsuz etkiliyor olabilir. Eğer bu uzun zamandır süregelen bir sorun ise, bu durum dikkat eksikliği ya da öğrenme güçlüğü gibi bir bozukluğun belirtisi olabilir. Bu durumda bir takım değerlendirmelerle tanı netleştirilip ona göre bir tedavi ve çalışma programı izlenebilir.
Öfke kontrolünü nasıl sağlarız?
- Çocuklara tutarlı ve sürekli ilgi ve sevgi göstermek, bağımsız ve yeterli olmalarına, becerilerini göstermelerine fırsat vermek ve desteklemek, olumsuz duygu, davranış ile tepki vermemek, vurmamak, küfür, hakaret, tehdit ile yaklaşmamak, öfkeli davranışlar sergilemediğinde ona ilgi göstermek ve övmek, öfke nöbeti geçirmeye başladığında özel ilgi göstermemek. Öncesinde neyle meşgulsek o işe devam etmek, çocuğa net bir şekilde öfkeli davranışlarına son vermesi gerektiğini söylemek, öfkeli durumu daha da artmadan dikkatini dağıtmaya veya başka bir alana yönlendirmeye çalışmak, sorunlarını birlikte tartışmak. Şiddete başvurma ve başvurmama durumlarının sonuçlarını tartışmak, spor aktivitelerine yönlendirmek, empati geliştirmesini sağlamak, televizyon, film ve bilgisayar oyunlarını sınırlamak işe yarar.
Okulda oldukca başarılı olan öğrencimiz evde ders yaparken çok sıkılıyor ve 1 sayfalık işlemi okulda beş dakikada yaparken evde bir saate yayıyor. Tavsiyeniz nedir?
- Ödevini kısa sürede yaptığında ödüllendirebilirsiniz. Bu ödüller, “Aferin, teşekkür ederim” gibi yaklaşımlar ya da tanınacak hak (tv, bilgisayar, arkadaşıyla buluşma, oyun oynama, sevdiği bir yiyeceği almak) şeklinde olabilir.
Lise 1 erkek öğrenci velisiyim. Geçen sene kalmasına rağmen okuma isteği yok. Psikologa götürdük hiçbir sıkıntı yok. Sürekli olarak okul kırmaya eğimli. Ne yapmayalım da okulu sevdirmeliyim, sokakla ve zararlı arkadaşlarla bağlantısını nasıl kesebilirim? Sigara içiyor onu öğrendik.
- Vereceğiniz destek becerilerini tespit etmek, hedef oluşturmak, hedefe ulaşmak için yapılması gerekenler konusunda onu harekete geçirmek olmalıdır. Eleştiren, yargılayıcı yaklaşımlar oğlunuzu kabul gördüğü, kendini iyi hissettiren ortamlara yöneltebilir. Bu nedenle, evde de sorumluluklar vermek, takdir etmek, çalıştığı, okula gittiği zamanları övmek, desteklemek yardımcı olabilir.