ETA Bask'a zarar veriyor

Herri Batasuna gibi bağımsızlık yanlısı olan milliyetçi Bask Partisi Eusko Alkartasuna'lı milletvekili Begona Lagasabaster, ‘‘ETA yüzünden zor durumda kalıyoruz. Şiddet bize hiçbir şey kazandırmıyor. Herri Batasuna ve ETA'nın diyalog için ilk adımı atmaları gerek’’ diyor.

Herri Batasuna, kendi dışındaki Bask milliyetçi ve bağımsızlık yanlısı partilere ‘‘işbirlikçi’’ gözüyle bakıyor. İktidardaki Halkçı Parti'nin ve Sosyalist Parti'nin Basklı üyelerine nasıl baktığına gelince bu soruyu sorduğumda net bir cevap alamadım. Ancak ETA'nın son dönemlerde Halkçı Parti mensubu Basklı politikacılara hedef aldığı göz önüne alınca Herri Batasuna'nın bu konuda ne düşündüğünü anlamak zor değil.

Bask ülkesinde bugün, şiddete karşı çıkmakla birlikte farklı görüşlere sahip olmaktan vazgeçmeyen kişiler çoğunlukta. Bilbao'daki Sosyalist Parti merkezinde düzenlediği bir basın toplantısını izleme fırsatını bulduğum Bask Halkçı Parti lideri Carlos İturgaiz bakın ne diyor: ‘‘Kendilerini İspanyol hissetmeyen Basklara karşı saygım var. Ancak milliyetçiler de kendilerini hem Bask, hem İspanyol hissedenlerin çoğunlukta olduklarının artık farkına varsınlar’’.

BİZ ŞİDDETE KARŞIYIZ

Herri Batasuna'nın gözüyle ‘‘işbirlikçi partilerin’’ (Biri Bask Milliyetçi Partisi PNV, diğeri bu partiden 1986 yılında ayrılan Eusko Alkartasuna) Bask sorununa yaklaşımları nasıl? İspanyol meclisindeki altı Basklı milletvekilinden biri olan Eusko Alkartasuna (Bask Dayanışması) Partisi'nden Begona Lasagabaster sorunun diyalog yoluyla çözülmesi ve bunun için ilk adımı Herri Batasuna ve ETA'nın atması gerektiği görüşünde.

Herri Batasuna gibi bağımsızlık taraftarısınız. Partiniz ile Herri Batasuna arasındaki temel farklılıklar nedir?

- Basklı milliyetçi partiler aralarında büyük görüş ayrılıkları olsa da Bask ülkesinin kendi kaderini tayin etme hakkına inanıyorlar. Bizim bağımsızlık anlayışımız şu: Çıkarlarımız için neyin iyi olduğuna karar verme imkanını kavuşmak. 21. Yüzyıl'da biz Avrupa Birliği'ne giderek oy kullanmak, balıkçılık, tarım gibi sorunlarımızı tartışmak istiyoruz. Sorunlarımızın sözcülüğünü İspanyol hükümetine bırakmak istemiyoruz. Özerklik statüsüne bir geçiş dönemi olarak bakıyoruz. Herri Batasuna ile temel farklılık şiddet konusunda. Biz ve PNV şiddete kesinlikle karşıyız.

Özerlik statüsünden sonra Bask ülkesinde 18 yılda nasıl bir yol alındı?

- Özerklik statüsü büyük bir çoğunlukla kabul edildi. Herri Batasuna ve çevresindekiler dışında. Bu önemli çünkü o zamana kadar hepimiz Franko yönetimine karşı muhalefetteydik ve özerklikten itibaren Bask toplumunda bir çatlama meydana geldi. Özerkliği kabul edenler ekonomi, kültür, eğitim alanlarında kendilerini geliştirmek için çok çalıştılar ve başardılar. Ancak Madrid'teki merkezi hükümet özerklik anlaşmasının ruhuna sadık kalmadı. Çünkü anlaşmada statüyü daha ileriye götürmekten de sözediliyordu. Bu bir yana, anlaşma da tam olarak yerine getirilmedi. Örneğin bize devredilmesi gereken bazı yetkiler devredilmedi.

Sizce İspanyol Hükümeti neden vaatlerini yerine getirmedi?

- Franko döneminden sonra demokrasiye geçişin sorunsuz olması gerekiyordu, bu yüzden özerklik statüsünü önerdiler ancak Madrid bize gereğinden fazla ödün verdiğini düşünüyor. Katalanlar için de durum aynı.

Peki Bask sorununun çözümü nerede?

- Bask sorunu siyasi bir sorun, çözümü de siyasi olmalı. Polis ve şiddetle çözülecek bir sorun değil. Yıllardan beri ‘‘ETA bitti’’ cümlesini duyuyoruz. Oysa ETA hiç bitmedi, yeni militanlar yetişecek. Bask sorunun çözümü için sihirli bir formül yok elbette. Benim için bu durumda iki şey önemli. Bir tanesi diğer bölgelerde benzer sorunun gelişimini izlemek. Her durumun kendi koşulları vardır, karşılaştırma yapılmasından yana değilim ama diğer yöntemlerin ne olduğunu bilmek daima gereklidir. Örneğin ben İrlanda, Filistin sorunlarını yakından izliyorum. İkinci unsur ise diyalogdan başka yol olmadığına ikna olmak. Diyalog da bence gizli olmalı.

BAĞIMSIZLIK REFERANDUMU

Herri Batasuna ve ETA nasıl ikna edilecek?

- ETA zaman kavramını yitirmiş. Bu devirde görüşlerini silahla kabul ettirmenin geçerli olmadığı anlamak zorunda. Şunu anlaması gerekiyor: Şiddet tüm milliyetçilere zarar veriyor. Milliyetçilik neredeyse şiddetle özdeşleştiriliyor. Onların yüzünden inanılırlığımızı yitiriyoruz. Baskları destekleyen Avrupalı ülkelerin çoğu bu yüzden desteklerini çektiler. Şiddetin olmadığını varsayın. O zaman İspanyol hükümeti taleplerimize hayır diyemez. Bizi kimse durduramaz.

Herri Batasuna'nın sözcüsü Arnaldo İtagi ile Eusko Alkartasuna Partisi'nden Begona Lasagabaster Bask halkının kendi kaderlerini tayin etme hakkına inanıyorlar. Bağımsızlıklarını kazandıkları takdirde, Bask ekonomisin tek başlarına ayakta kalmalarını sağlayacağına da.

Oysa bu konuda farklı sesler var. Eski ETA militanı, Sosyalist Parti'den Bask senatör Mario Onaindia özerkliğin yeterli olduğu ve bağımsızlık referandumu yapıldığı takdirde küçük bir azınlığın ‘‘evet’’ diyeceği görüşünde.

El Pais Gazetesi'nin diplomatik muhabiri İgnocio Cembrero da aynen Mario Onaindia gibi düşünüyor: Bask halkının çoğunluğu bağımsızlık talebinde değil. Cembrero ayrıca, Bask milliyetçilerinin aksine, İspanya desteğini çektiği takdirde Bask sanayinin ayakta kalamayacağı inancında. Bilbao havalimanına iner inmez ilk konuştuğum kişi olan Bask taksi şoförü ‘‘Terör en büyük darbeyi ekonomiye vurdu. Zengin yatırımcılar terör korkusuyla fabrikalarını başka yerlere taşıdılar, işsizlik bu yüzden bazı yerlerde yüzde 46'ya kadar fırladı’’ demişti. Cembrero ‘halkın sesini’ onaylıyor. Bask sanayinin özellikle son 10 yılda çok kötüye gittiğini, Bask sermayesinin hemen yanıbaşındaki Rioja eyaletine kaydığını söylüyor. Milliyetçilik adına 30 yıldan beri terör eylemlerine başvuran ETA'nın en büyük darbelerinden birini de sanayiye vurduğu ortaya çıkıyor.

Bask sorununda dönüm noktası

ETA'nın geçtiğimiz 10 temmuz günü kaçırdığı Basklı Halkçı Parti belediye meclisi üyesi 29 yaşındaki Miguel Angel Blanco'yu öldürmesi Bask sorununda bir dönüm noktası olarak gösteriliyor. Bask tutuklarının Bask ülkesindeki cezaevlerine nakledilmelerini talep eden ve bu talebi yerine getirilmediği takdirde Blanco'yu 48 saat içersinde öldüreceğini duyuran ETA dediğini yaptı; ama bir anlamda kendi kuyusunu da kazdı. Çünkü Blanco'nun ölümünden sonra İspanya'nın çeşitli kentlerinde tam beş milyon kişi cinayeti lanetlemek için sokaklara döküldü. İspanya, tarihinde ilk kez böylesine büyük çaplı gösterilere sahne oldu. Bilbao'da rastladığım insanların çoğu Blanco cinayetiyle ETA'nın büyük bir politik hata işlediği görüşünde. El Pais Gazetesi, Blanco'nun rehin tutulduğu dört günün Bask halkı tarafından nasıl algılandığını anlatan bir kitap bastı. ‘‘Temmuz ayının dört günü’’ adındaki kitapta, çoğu politikacı 40 kişinin izlenimleri var. Ancak bir tanesi çok ilginç. Herri Batasuna taraftarı Teresa Mugica adındaki bir kadın, partisi için düşünme vaktinin gelip çattığını söylüyor. Herri Batasuna adına günah çıkartan genç kadın ETA'nın varlığına karşı çıkıyor.

Katalan ve Bask farkı

Katalonya, Bask ülkesi gibi 1980 yılında özerk statüye kavuştu. Ancak Bask ülkesinin hakları Katalonya'nın haklarının hayli önünde. Bask ülkesi gibi vergileri toplama hakkından şimdiye kadar yararlanamayan Katalonya ancak bu yıl vergilerin yüzde 30'unu kullanmaya başlayacak. Bask ülkesi gibi kendi polisine de sahip olmayan bu bölge polis gücü için Madrid ile pazarlık halinde. Bask ülkesinin, Madrid'den daha fazla ödün koparmayı başardığı halde silaha sarılmasının, Katalanların ise kısa bir dönem dışında (Özgür Toprak adındaki şiddet yanlısı Katalan örgütün bugün adını bile anımsayan yok) şiddete başvurmamalarının nedeni ne olabilir? Bu sorunun cevabını verenler özellikle iki toplumun karakteristikleri üzerinde durdular. Katalonya, Akdeniz kıyısında dolayısıyla diğer uygarlıklarla daima ilişkisi olmuş bir bölge. Ticari ilişkilerini çok iyi geliştirmiş. Oysa Bask bölgesi yüzyıllar boyunca diğer toplumlara kapalı yaşamış.