Erkeklerde meme büyümesi normal

'Aromataz enziminin' babası Türk doktor, erkeklerde görülen meme büyümesinin tedavisini buldu

Amerika'da yaşayan ve aromataz enziminin babası sayılan Türk doktor Serdar Bulun, Illinois Üniversitesi Kadın-Doğum Bölümü'nün direktörü. Bulun son olarak erkeklerde ileri yaşlarda görülen meme büyümesini durduran bir yöntem geliştirmiş. Bu yöntem, erkekte östrojen hormonunu artıran aromataz enzimini durdurmaya dayanıyor. Doktor Serdar Bulun, ‘‘60 yaş üstündeki çoğu erkekte görülen kadın tipi meme büyümesi kontrol edilmelidir. Erkekler çekinmeden kliniklere başvurmalılar’’ diyor.

Ucu bucağı olmayan bir alan tıp. İnsan beyni sağlık alanında hiç sınır tanımıyor. Gen haritasının bulunmasıyla insanı kopyalamayı hedefleyen bilim adamlarının vardıkları son nokta, hastalıkların haritasını çıkarıp insanoğlunu hastalıksız ve mutlu olacakları uçsuz bucaksız bir noktaya doğru taşıyor.

Devrim sayılabilecek son gelişmeleri, ABD'nin Chicago kentindeki Illİnois Üniversitesi UIC, Kadın-doğum-kısırlık bölümünün Türk direktörü doktor Serdar Bulun Hürriyet'e anlattı. Doktor Bulun, iki yıl önce Dallas'daki Texas Üniversitesi'nden Illinois'e transfer oldu. Amerikan Jinekoloji ve Doğum Derneği Ödülü'ne de layık görülen Dr. Bulun, tıpta devrim sayılabilecek, kadınlarda her ay yaşanan şiddetli ağrıya ve kısırlığa yol açan 'endometriosis' hastalığına da geçtiğimiz yıl çare bulmuştu.

Erkeği ve kadınındaha sağlıklı ve mutlu kılmaya çabalayan Türk doktorun son çalışması ise, kadın ve erkeklerdeki meme büyümeleri ile meme kanseri üzerinde yoğunlaştı.

Amerika'da ‘‘Aromataz'ın babası’’ olarak ün yapan Türk doktorun çalışmalarını onun ağzından aktaralım:

JİNEKOMASTİ NEDİR?

Bir kadın-doğum uzmanı olarak araştırmalarımı östrojen hormonu üzerinde yoğunlaştırdım. Östrojen ilginç bir hormon, hormonun kaynağı erkek hormonu olarak niterlendirilen testosteron. Erkeklerin de östrojene, normal fonksiyonlarını devam ettirebilmeleri için ihtiyaçları vardır. Biz hekimler bunun farkına 4-5 yıl önce vardık. Dallas'daki Texas Üniversitesi'nde araştırmalar yaparken, östrojen enzimi bulunmayan bir erkek hastada şunu gördük. Eğer erkekte kadın hormonu olarak nitelendirilen östrojen çok düşük düzeyde olmazsa, erkeklerin büyümesi durmuyor ve kemiklerde incelmeler, kırılmalar oluyor. Hastamız 28 yaşındaydı ve hala uzuyordu. Normalde erkeklerde 18-19 yaşlarında uzama durur. Kemiklerin büyüme yerleri epifizler kapanır. Östrojenin erkekteki en büyük özelliği büyümeyi zamanında durdurmasıdır. Sonuç olarak erkekte büyümeyi başlatan da durduran da östrojendir. Erkekteki testosteronun yüzde 5'i de östrojene çevrilir.

Kısacası östrojen kadın ve erkek üzerinde aynı etkiyi gösteriyor. Erkeklerde büyümeyi sağlayan testosteron hormonudur. Ne var ki erkekler 60-70 yaşına gelince testisler daha az testosteron hormonu üretir. Bunun sonucu da ‘‘Jinekomasti’’ olur, yani kadın tipinde göğüs büyümesi. Jineko kadın, masti de göğüs demek olduğu için kısaca jinekomasti diye adlandırdığımız durum doğar. Yüzde 40-50 erkekte jinekomasti vardır. Testosteron azaldığı için östrojenin etkileri ortaya çıkmaya başlar. Çünkü kadında da, erkekte de memeyi büyüten öströjendır.Hormonal dengenin bozulması sonucu fizyolojık olarak erkeklerde göğüsler büyür.

Utanmaya gerek yok

Jinekomastiyi, yani göğüslerinin büyüdüğünü farkeden erkekler bu durumdan nasıl etkilenirler?

- Aslında erkekleri bu durum rahatsız etmiyorsa hastalık olarak kabul etmemelidirler. Testosteronun azalması, dengeyi daha çok östrojene çevireceği için erkekte de kemik erimesine neden olur.

Yani bunlar kadınlarda menapoz, erkeklerde andropoz dönemi belirtileri olarak mı görülüyorlar?

- Evet, jinekomasti erkeklerde andropozun bir belirtisidir. Andropozda daha geç yaşta kemik erimeleri görülür.

Bazı vakalarda, bir göğsün daha fazla büyüdüğü de olur mu?

- Olabilir, o erkeğin söz konusu göğsünde daha fazla meme dokusu varsa büyüme farklı olabilir. Ama kanser riski azdır.

Tedavisi için nasıl bir yol izliyorsunuz?

- Biz bu işe yeni girdik. Östrojen enzimini-aromataz enzimini durduran bir ilacı meme kanserlerinde kullanıyoruz. Ben ilk kez bir erkeğin jinekomasti vakasında bu aromataz enziminin inhibitörünü kullandım. Bu çalışmamı da yayınladım. Amerika'da çok ses getirdi ve çok da yararlandık. Artık bu vakalarda, aromataz enzimini durduran ilacı kullanıyoruz. Bu ilacı binlerce kadında da kullanıyoruz. Şimdi ne yapabiliriz de jinekomastiyi durdurabiliriz diye yoğun olarak çalışıyoruz.

Erkekler jinekomastiyi farkedince kadın kliniklerine nasıl başvuruyorlar?

- Maalesef Amerikalılar utanıp kliniklere gelmiyorlar. Gelenler ancak başka doktorların yönlendirmesiyle oluyor. Ben bir hastam için Dallas'dan California'ya uçtum. 14 yaşında incecik ve çok sağlıklı bir delikanlıydı. Stanford, UCLA gibi ünlü merkezlerde gencin önce çift cinsiyetli olduğu zannedilmiş. Tüm organları incelenmiş ve kanındaki yüksek östrojenin kaynağı bulunamamış. Gençte, normal bir kadındaki östrojenin 20 kat fazlası bulunmuş. Bana başvurduklarında hastayı inceledim ve aromataz enzimini durduran tedaviyi yaptım, başarılı olduk.

Size aromatazın babası da deniyor. Aromataz üzerindeki çalışmalarınız hangı safhada?

- İnsanda 100 milyar DNA yapı taşı var. 100 milyar taşın içinde 100 bin tane gen-locus saklı. Hepsi değişik protein yapar. Bizler 100 bin genden ancak 6-7 bininin fonksiyonunu biliyoruz. 6-7 binin içinde aromataz enzimi sadece biri. Aromataz enzimi benim ekibimin çalışmasıyla önemini buluyor. İşte bu çocukta da, uzun çalışmalardan sonra DNA'sının ters döndüğünü saptadık. Bu kırılma da, aromataz geninin aktivitesini 20 kat arttırmıştı. Daha önce tarif edilemeyen bu konuyu, yakında yayınlayacağız. Bu gençte korkunç boyutta ve erken yaşta jinekomasti vardı. Ailesinde de jinekomasti bulduk. Yayınımızdan sonra sanıyorum bu tür vakalar içi başvurularda artış olacak.

Meme kanserini öğrenin

Aromatazla meme kanseri arasındaki bağlantı nedir?

-Östrojenin insan sağlığındaki önemi asla değişmez. Çok önemlidir. Meme kanseri tedavisinde kullanılan Tamoxifen'in yerini şimdi bu aromataz inhibitörleri aldı. Meme kanseri kadınlarda görülen en yaygın hastalık türü. Biz bu iş için her iki yılda bir aromataz kongreleri düzenliyoruz. 2002'de Japonya'da, 2004'de ise İstanbul'da yapacağız.

Meme kanserinin erken teşhisi için neler yapılmalı?

- Meme büyümesinden korkmayın, hemen doktora başvurun. Jinekomasti'de meme kanseri riski azdır ama doktor kontrolu da şarttır. Zaten meme kanserini yapan BRCA geni bulundu. Amerika'da her yıl 150 bin yeni vakadan 60 bini ölüyor. Meme kanserine yol açan 17. kromozomun üzerindeki gen BRCA olarak saptandı. Ailesinde bu geni olan kişilerin yüzde 70-80'inde kanser görülüyor. Ben şunu tavsiye edebilirim; özellikle 40-50 yaş altındaki ve ailesinde meme kanseri görülen kişiler, bu genin testini yaptırabilirler. Annesinde, kardeşinde, teyzesinde kanser geni varsa, bu gen baba tarafından da geliyor olabilir, daha dikkatli olmalıdırlar.

Bu test nasıl ve nerede yapılıyor?

-Bir tek merkezde, Utah'da 1,500 dolar karşılığı yapılmakta. Utah'a gitmeye de gerek yok. Kanını gönderene bu test standart olarak yapılıyor. Tabii bu tahlil kalıtımsal bir durum varsa yapılmalıdır.

Sürekli gen haritası çıkartıyoruz

Son buluşunuzda bu aşamaya nasıl geldiniz?

- Çok uzun bir çalışma ile bu noktaya varabildik. Sürekli gen haritası çıkarıyoruz. Bu çalışma benim 5 yılımı aldı. Ama sonunda tarifini yapabildik. İnşallah genleri değiştireceğimiz tedaviyi de bulacağız. Şimdi yaptığımız şey, bu genin fonksiyonunun artmasına karşılık, onun ürünü olan proteinin negatifini hastamıza vermek. Bu inhibitör direkt gidip o proteinin etkisini azaltıyor ama gen sürekli bir fabrika gibi üretime devam ediyor. Biz ancak ilaçla etkisini nötralize ediyoruz. İdeali, geni değiştirecek hastalığı durdurmak ama bu teknoloji bugün için henüz gelişmedi.

Gen haritasıyla insanlık nereye gidecek?

- Tüm sıkıntımız bu işin devlet kontrolünde yapılmasıdır. İnsanı aynen yapabilecekler, hastalıklar yok edilecek, ama önemli olan bu işlerin iyi ellerde kontrollü yapılmasıdır. Gen haritasında aromataz enzimi konusunda çalışıyoruz. Ulusal Sağlık Enstitüsü NIH, bize kaynak veriyor, biz de onlara danışman olarak hizmet veriyoruz. Muazzam çalışmalar yapılıyor. Hükümetin amacı da bu. 20 milyar dolarlık bütçe ile sürekli buluş peşindeler. Bizim yaptığımız aromataz konusundaki buluşları da sürekli yayınlıyorlar.