Enver PaÅŸa ‘Namus elden gidiyor’ deyince, park harem-selámlık oldu

Ä°stanbul’un gelmiÅŸ geçmiÅŸ en önemli belediye baÅŸkanlarından olan Operatör Cemil Topuzlu PaÅŸa, 1914 yılında halkın temiz hava alabileceÄŸi geniÅŸ bir mekán aramış ve Topkapı Sarayı’nın arka tarafındaki boÅŸ araziyi bugünün Gülhane Parkı haline getirmiÅŸti.Ancak Ä°stanbullular’ın parkta kadınlı-erkekli gruplar halinde gezmeleri Ä°ttihad ve Terakki’nin güçlü adamı Enver PaÅŸa’nın sinirine dokunmuÅŸ, ‘Kadınlar parka erkeklerin olmadığı zamanda gitsinler’ diye tutturunca Gülhane’de bir ara harem-selámlık uygulaması yapılmıştı.Ä°STANBUL’un efsanevi belediye baÅŸkanlarından Cemil Topuzlu, iki dönemde yaklaşık üç yıl süren idareciliÄŸi sırasında ÅŸehir hayatıyla ilgili olarak yaptığı yeni düzenlemelerle tarihe geçmiÅŸti. Cemil Topuzlu, Ä°stanbul’un bugün bile en önemli gezi yerlerinden olan Gülhane Parkı’nı binbir güçlükle açmış, ancak kadınlarla erkeklerin parkta beraber gezmeleri konusu büyük mesele olmuÅŸtu.Sadrazam Ahmed Muhtar PaÅŸa, 1912’de Cemil PaÅŸa’yı Ä°stanbul’un ‘şehreminliÄŸine’, yani belediye baÅŸkanlığına getirdi. Cemil PaÅŸa, aslında askeri doktordu. Sadrazam, PaÅŸa’nın Çiftehavuzlar’daki Heykelli Köşk’üne hayran olmuÅŸ, ‘Evini böyle süsleyen bir adam ÅŸehri de güzelleÅŸtirir’ diye düşünerek belediye baÅŸkanı yapmıştı. PaÅŸa, hatıralarında Ahmed Muhtar PaÅŸa’nın kendisini belediye baÅŸkanlığına getirirken, ‘Birkaç ay önce Göztepe Feneryolu tarafında geziniyordum. Çiftehavuzlar’daki köşkünü o zamana kadar görmemiÅŸtim. Binanın mimari tarzıyla bahçenin tanzim ÅŸekli o kadar dikkatimi çekti ki, bu Avrupai köşk kimin diye meraklandım. Senin olduÄŸunu söylediler. O zaman düşündüm ki evinin içinde ve dışında küçücük bir Avrupa yaratan adamı belediye baÅŸkanı yaparsam Ä°stanbul’u imar eder. Ä°ÅŸte, sadrazam olur olmaz seni bu makama getirmeyi bu yüzden düşündüm’ dediÄŸini anlatır.Asıl mesleÄŸi doktorluk olan ve iki defa Ä°stanbul’un belediye baÅŸkanlığını yapan Cemil PaÅŸa’nın ÅŸehrin eÄŸlence ve kültür hayatına en büyük katkılarından biri, halkın temiz hava alabilmesi için Gülhane ve Sultanahmet parklarını açmasıydı.O günlerde artık kullanılmayan Topkapı Sarayı’nın bugünkü Gülhane Parkı tarafında kalan bölümünün bostan tarlası ve mezbelelik olması,PaÅŸa’nın canını sıkmaktaydı ve 1914’te Sultan Mehmed ReÅŸad’dan, hazine arazisi olan yerin Ä°stanbul Belediyesi’ne devredilmesini istedi.PadiÅŸah, bu isteÄŸi ‘BaÅŸkalarına kötü örnek olur, sana burayı verirsem herkes hazineden bir yer istemeye baÅŸlar’ diyerek geri çevirdi. Cemil PaÅŸa, bunun üzerine Ä°stanbul Merkez Komutanı Cemal PaÅŸa ile İçiÅŸleri Bakanı Talat Bey’i devreye sokarak araziyi aldı. PadiÅŸah, Ä°ttihad ve Terakki’nin önde gelenlerinin ısrarına karşı koyamamış ama Gülhane’yi verirken arazide kesinlikle ticari bir faaliyet yapılmaması, belediyeye herhangi bir menfaat temin olunmaması ve bahçenin sadece halkın gezmesi için park vazifesi görmesini de ÅŸart koÅŸmuÅŸtu.Gülhane Parkı, kısa bir süre sonra açıldı ama Ä°ttihad ve Terakki’nin önde gelenlerinden Enver PaÅŸa, kadınlı erkekli grupların parkta beraberce gezinmesinden rahatsız oldu. Açılışın hemen ertesi günü Cemil PaÅŸa’ya sert bir yazı gönderdi ve kadınların parka girmelerinin engellenmesini istedi. Projesinin kötüye gitmek üzere olduÄŸunu farkeden Cemil PaÅŸa, meseleyi halletmek için Enver PaÅŸa ile Cemal PaÅŸa arasındaki rekabetten faydalandı. SavaÅŸ Bakanlığı’na gitti ve o sırada toplantı yapmakta olan Cemal ve Enver PaÅŸalar’ın karşısına çıktı. Bir orta yol bulmaya çalışırken söze karışan Cemal PaÅŸa, ‘Madem ki doktor paÅŸamız kadınların da hava almaları gerektiÄŸini düşünüyor, onlar için ayrı bir gün tayin ederiz. Bir müddet böyle devam eder ve erkeklerle kadınların parka beraberce girmelerine de daha sonra çalışırız’ dedi.Bu karar üzerine kadınlarla erkekler parka ayrı günlerde gitmeye baÅŸladılar ama Cemal PaÅŸa bir ay sonra sözünü tuttu ve Gülhane Parkı herkese açıldı. Belediye BaÅŸkanı Cemil Topuzlu ise, tutucu çevrelerden çok sayıda hakaret mektubu alacaktı.Â