Enflasyona 'yuvarlama zammı' etkisi birinci yılda bitiyor

Parasından sıfır atan diÄŸer ülke örneklerine bakıldığında, bugünlerde çok tartışılan yuvarlama sonucu enlasyon etkisinin en fazla 1 yıl sürdüğü görülüyor. Uzmanlar, sıfır atmanın Türkiye'nin mekroekonomik göstergelerinde önemli bir deÄŸiÅŸikliÄŸe neden olmayacağı görüşündeler. 1 Ocak 2005'ten itibaren TL'den 6 sıfır atılmasının, Türkiye ekonomisinin makro göstergelerine nasıl bir etkisi olacağı tartışılıyor. Daha önce parasından sıfır atan ülkelerde yaÅŸananlar bu konuda yaklaşık bir fikir verebiliyor.Para operasyonu sonrasında temel makroekonomik göstergelerde ortaya çıkan geliÅŸmeler ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. Enflasyon oranları yıllık bazda operasyonlar sonrasında hemen hemen her uygulamada düşüş gösteriyor. Dolayısıyla paradan sıfır atılması uygulamalarının çok kısa vadede bile tartışmalı enflasyonu artırıcı etkisi bir yıl içerisinde ortadan kayboluyor, tam tersine iyi uygulandığında enflasyonu düşürücü bir uygulama haline geliyor.Yeni Türk Lirası ile ulusal paramızın saygınlığının saÄŸlanması, kayıt ve tüm iÅŸlemlerde sadelik ve iÅŸlerlik, bankacılık iÅŸlemlerinde rahatlık ve banknot üretim maliyetlerindeki azalma olarak özetlenen maddi ve teknik faydalara, mevcut durumda para yanılgısının yarattığı hesap yapamama ve psikolojik açıdan ulusal paradan kaçışın yol aÅŸtığı sıkıntıları da eklemek mümkün. Hesap yapmayı kolaylaÅŸtırmak, bol sıfırlı rakamların yarattığı para yanılgısını gidermek ve dolayısı ile tüketici harcamalarını disipline etmek gibi faydalar küçümsenmemeli.Türk ekonomisi açısından yeni bir para birimine geçiÅŸin sıkıntılarının en az olacağı model ‘sıfır atma’ modeli. Eski parayla iÅŸlem yapılmasında devamlılık nedeniyle deÄŸiÅŸimde problemsizlik, yüksek enflasyon nedeniyle daha önceki zihinden endeksleme ve yeni tedavüle çıkan paraya alışkanlık deneyimi, enflasyonun düşüş trendinde olması nedeniyle zamanlama doÄŸruluÄŸu ve bir istikrar programı ile birliktelik Türkiye için avantaj oluÅŸturuyor. YTL'NÄ°N MALÄ°YETLERÄ°Yeni Türk Lirası (YTL) uygulamasının çeÅŸitli maliyetleri söz konusu. Bu maliyetlerin başında etiketlerdeki küsuratların yuvarlanması nedeniyle oluÅŸacak fiyat artışları, dönüştürme iÅŸlemleri nedeniyle oluÅŸacak zaman maliyetleri, tüm mönülerin deÄŸiÅŸtirilecek olması nedeniyle ortaya çıkacak mönü maliyeti geliyor. Bunların yanısıra tüm hesapların, bilgisayar, ATM gibi elektronik aletlerin uyarlanması ve borç-alacak iÅŸlemlerinde ortaya çıkacak kargaÅŸa önemli zaman ve deÄŸiÅŸim maliyetleri getirebilecek. Her ÅŸeye raÄŸmen, bu maliyetlerin kısa vadede aşılabileceÄŸini ve elde edilecek faydalar dikkate alındığında, göze alınabilecek maliyetler olduÄŸunu söylemek mümkün.QAD: YTL, Euro'ya geçiÅŸi kolaylaÅŸtırırKURUMSAL kaynak planlama alanında faaliyet gösteren QAD’nin Avrupa, Orta DoÄŸu ve Afrika BaÅŸkanı Andy Eardley, Türkiye’nin YTL’ye geçiÅŸinde de önceden tedbir alınıp uygulamaya geçilmesi halinde hiçbir problem yaÅŸanmayacağını belirterek, YTL’ye geçiÅŸ tecrübesinin AB üyeliÄŸi çerçevesinde ortak para birimi olan Euro’ya geçiÅŸi de çok kolaylaÅŸtıracağını söyledi.Eardley, AB’nin 2000 yılında yaÅŸanan "y2k" deneyimden çok ÅŸey öğrendiÄŸini ve bu deneyimi Euro’ya geçiÅŸte kullandığını söyledi. "Planlarsanız önceden tedbir alırsanız bir ÅŸey olmaz" diyen Eardley, Euro’ya geçiÅŸi yaÅŸayan firmaların önceden planlama ve sistemlerini buna göre ayarlayarak bir problem yaÅŸamadığını, Türkiye’nin YTL’ye geçiÅŸinde de önceden tedbir alınıp uygulamaya geçildiÄŸinde de hiçbir problem olmayacağına inandığını söyledi. Eardley Türkiye’nin YTL’ye geçiÅŸ deneyimini yaÅŸamasının AB üyeliÄŸi çerçevesinde ortak para birimi olan Euro’ya geçiÅŸte de önemli bir tecrübe olacağını bildirdi.DeÄŸersiz paranın kuru 100 birime çıkıyor Yeni Türk Lirası’na geçilmesi ile birlikte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası gösterge niteliÄŸindeki döviz ve efektif kurlarını nasıl ilan edecek?- 6 sıfır atılması ile birlikte Türk Lirası’nın çeÅŸitli para birimleri karşısındaki nominal deÄŸeri kendiliÄŸinden deÄŸiÅŸecek. Buna göre, örnek olarak 1 ABD Doları döviz satış kuru 1.432.925 TL’ye eÅŸit iken 1,432925 YTL’ye eÅŸit hale gelecek. Böyle bir durumda noktadan sonra kaç basamak kullanılacağı önem kazanmaktadır. Bu durumda, Merkez Bankası’nca uluslararası uygulamalara benzer olarak, noktadan önce ve sonra kullanılan rakam sayısının 5’e eÅŸit olduÄŸu bir gösterge niteliÄŸindeki kur listesi ilan edilecek. Buna göre, örnek olarak 6 sıfır atılmadan önce 1.781.022 TL olarak ilan edilmiÅŸ bulunan 1 Euro döviz satış kuru, yukarıda sözü edilen uygulamaya geçilmesi ile birlikte 1,7810 YTL olarak, 1 ABD Doları ise 1,4329 YTL olarak ilan edilecek. Fakat bu uygulama, nominal deÄŸeri düşük bazı para birim deÄŸerlerinin önemli ölçüde etkilenmesine neden olabilecek. Bu olumsuzluÄŸu giderebilmek için, noktadan önce ‘0’ (sıfır)’ın yer aldığı kurlarda, noktadan sonra 5 basamaÄŸa yer verilecek. Örnek olarak, halen geçerli olan uygulamada 213.834 TL olarak ilan edilmiÅŸ bulunan Norveç Kronu, yukarıda bahsi geçen uygulamaya göre 0,21383 YTL olacak. Bununla birlikte, nominal deÄŸeri oldukça düşük olan Rumen Leyi ve Ä°ran Riyali için bu uygulama dahi yeterli deÄŸil. Bu nedenle, sözü edilen iki para birimi ile birlikte Japon Yeni’ne iliÅŸkin kur, 100 birim üzerinden ilan edilecek. Örnek vermek gerekirse, 1 birimi 13.333 TL olarak ilan edilmiÅŸ bulunan Japon Yeni döviz satış kuru, yukarıda açıklanan uygulama ile 100 Japon Yeni 1,3333 YTL olarak ilan edilecektir. Halkın yüzde 84'ü YTL'ye geçiÅŸi biliyorYENÄ° yılda uygulamaya konulacak yeni Türk Lirası (YTL) ile ilgili yapılan bir araÅŸtırma, Türk halkının ‘YTL'ye hazır olduÄŸunu’ ortaya çıkardı. GFK Türkiye'nin toplam 20 ilde 18 yaÅŸ ve üstünde bulunan yaklaşık bin 335 kiÅŸi ile Eylül ayında yaptığı anket sonucunda hazırladığı YTL araÅŸtırmasına göre, Türk halkının yüzde 96'sının YTL hakkında bilgisi bulunuyor.AraÅŸtırmaya katılanların yüzde 84'ü YTL'ye geçiÅŸin, 1 Ocak 2005 tarihinde olacağını biliyor. Erkekler YTL ile ilgili haberleri daha sıkı takip ediyorlar ve erkeklerin yüzde 92'si YTL'ye yeni yılda geçileceÄŸinden haberdar.Halkın yüzde 53.6'sı paradan sıfır atılması ve YTL'ye geçiÅŸi olumlu bulurken, yüzde 24.8'i bu geçiÅŸi onaylamıyor.AraÅŸtırma, Türk halkının YTL'nin enflasyonu yükselteceÄŸine inanmadığını da ortaya koyuyor. Buna göre, halkın sadece yüzde 10'luk bir kesimi YTL ile enflasyonun yükseleceÄŸini düşünüyor.YTL'ye geçiÅŸin olumlu ve olumsuz sonuçlarının da deÄŸerlendirildiÄŸi araÅŸtırmaya göre, YTL'ye geçiÅŸ ile halkın en büyük beklentisi, iÅŸlemlerin kolaylaÅŸması ve paranın deÄŸerinin artması. Ekonominin düzelmesi, para taşımanın sıkıntı yaratmaması, kullanım kolaylığı saÄŸlaması da diÄŸer beklentiler arasında yer alıyor. Ankete katılanların 3'te biri ise YTL'ye alışmakta zorluk çekilebileceÄŸine ve YTL'nin piyasada karışıklık yaratabileceÄŸine inanıyor.Sıfır atmanın paranın deÄŸerine etkisi olmayacakYTL'ye geçiÅŸ sonrasında paramız deÄŸerlenecek mi yoksa deÄŸeri düşecek mi?- Paradan sıfır atılması, paramızın deÄŸerlenmesi veya deÄŸer yitirmesinde doÄŸrudan etken deÄŸildir. Bu bir sadeleÅŸtirmedir, sadece psikolojik etkisi nedeniyle paraya itibar kazandıracaktır.Madeni para oranında Avrupalı oluyoruzYENÄ° Türk Lirası'nın (YTL) kullanılmaya baÅŸlanması ile birlikte madeni paraların emisyon hacmi içindeki oranının Avrupa ortalaması olan yüzde 5 seviyelerine çıkmasının beklendiÄŸi bildirildi. Merkez Bankası (MB) Emisyon Genel Müdür Yardımcısı Selahattin AkkaÅŸ, Türkiye'de emisyon hacminin 1980 yılına oranla 49 bin 815 kat artarak 14 katrilyon liraya çıktığını söyledi. 20 milyon liralık banknotun emisyon içindeki oranının ise yüzde 83 seviyelerinde olduÄŸunu vurgulayan AkkaÅŸ, ‘Bu oran aslında tehlikenin sinyalidir. EÄŸer sıfır atılmasaydı, çok kısa zamanda 50 ve 100 milyon liralık banknotlarla tanışmış olacaktık’ dedi. AkkaÅŸ, madeni paraların emisyon hacmi içindeki oranının ise yüzde 1,1 olduÄŸunu ifade ederek, ÅŸunları kaydetti: ‘Avrupa ülkelerinde ise madeni paranın emisyon hacmi içindeki oranı yüzde 5,2 düzeyindedir. Åžu andaki mevcut durumda madeni para olarak 50, 100 ve 250 bin liramız bulunuyor. Banknotlarda ise en küçük 250 bin lira var. YTL'ye geçildiÄŸinde 500 bin ve 1 milyon liralık banknotlar da madeni paraya dönüşmüş olacak.’ Bunların karşılığı dikkate alındığında YTL ile birlikte madeni paraların emisyon hacmi içindeki oranının Avrupa ortalaması olan yüzde 5 seviyelerine çıkmasını beklediklerini dile getiren AkkaÅŸ, kuruÅŸun eski dönemlerde kullanıldığı dönemine geri dönüleceÄŸini anlattı. KULLANIM ÖMRÃœ Böylece kullanım ömrü artacağından her yıl imha edilen banknot sayısı ve buna baÄŸlı olarak maliyetin düşeceÄŸini vurgulayan AkkaÅŸ, şöyle devam etti: ‘Madeni paranın kullanım ömrü 20 yıldır. Banknotların ise bunun yaklaşık onda biri kadardır. Maliyet açısından bakıldığında ise madeni paralar daha düşük maliyetle çıkarılıyor. Her yıl paranın deÄŸerinin düşmesi, kullanımına özen gösterilmemesi ve kirlilik nedeniyle ortalama 470 milyon adet banknot imha ediliyor. Bu, yılda piyasaya sürülen yeni banknotların yüzde 90'ını oluÅŸturuyor.’ AkkaÅŸ, yeni yıldan önce 1 milyar 200 milyon adet madeni para ve 650 milyon adet banknot basılacağını dile getirerek, ‘Madeni paralar daha fazla kullanılacağı için banknotlar daha az yıpranacak, daha uzun süre kullanılacak ve daha az sayıda banknot imha edilecek. AlışveriÅŸler kolaylaÅŸacak’ dedi. Â