En son 2600 dolar buldum ama sahibine iade ettim

Oktay Çetinkaya (26) tam 14 yıl boyunca Adana ve Ä°stanbul'daki çöplerden kağıt, plastik, alüminyum gibi para eden malzemeleri topladı. Sonra biraz para biriktirip bir depo sahibi oldu. Åžimdi baÅŸkalarının topladığı kağıtları o satın alıyor. Bu arada çöpte bulduÄŸu kitaplarla sahaflık yapmaya baÅŸladı, BeyoÄŸlu'nda bir sahaf dükkanı var. Ä°lkokul mezunu ama okuduÄŸu kitaplar ve tanıdığı insanlar sayesinde kendini geliÅŸtirmiÅŸ. Artık bir iÅŸ sahibi olmasına raÄŸmen sırf ziyan olmasın diye çöpten hala yemek yiyebileceÄŸini söylüyor. Bugüne kadar çöpten çocuk, silah ve binlerce dolar para çıktığına ÅŸahit olmuÅŸ. Sokaktaki çöpleri toplamaya ne zaman baÅŸladınız?- Ä°lkokula giderken annemle babam ayrıldı. Adana'da yaşıyorduk. Çalışmam gerekti ve ayakkabı boyacılığı yapmaya, simit satmaya baÅŸladım. Ama fazla para getirmiyordu. Sokakta baÅŸka çocuklarla tanıştım. Kağıt topluyorlardı, onlarla birkaç gün takıldım ve ben de kağıt toplamaya baÅŸladım. Altı yıl Adana'da bu iÅŸi yaptım. Bir çocuk için iyi para kazanıyordum, bir memurun aylık geliri kadar. O zamanlar bu iÅŸler daha karlıydı. Åžimdi deÄŸil. Madenlerin ve kağıdın fiyatı düştü. Sürümü fazla çünkü. Eskiden çöpte bir iki kilo bakır bulup sattığım zaman bir hafta çalışmazdım. Åžimdi on kilo bakır benim bir günlük masrafımı karşılamaz. Ä°stanbul'a da yine çöp toplamak için mi geldiniz?- Evet. Sekiz yıl önce geldim. Burada tanıdıklar vardı. Ä°stanbul'a ilk geldiÄŸimizde de durum bayağı iyiydi.DoÄŸrudan Cihangir'e mi geldiniz?- Tophane'ye geldim. Cihangir'den topluyorduk kağıtları ama. Burada insanların gelir düzeyi daha yüksek. Çok gazete ve kitap okunan bir semt. Giyim eÅŸyası da çok çıkıyordu. HoÅŸumuza gidiyordu tabii. Åžimdiye kadar çöpten en olmayacak ne buldunuz?- Çöpte bebek bulan arkadaÅŸlarım var. Yepyeni silah çıkmıştı bir kez. Ben en son 2 bin 600 dolar buldum ama sahibine iade ettim. Cüzdanla birlikte buldum. Kimin olduÄŸu belliydi yani. Vermek zorundaydım. Arada bir altın yüzük çıktığı oluyor. Ben kontrol etmiyorum ama bizim çocuklar elektrik süpürgelerinin torbalarına da bakıyor. Süpürgeyle koltuÄŸun altını çektiÄŸin zaman ne varsa torbaya gidiyor. Siz Ä°stanbul'da en iyi Cihangir'in çöpünü mü bilirsiniz? DiÄŸer semtlerle karşılaÅŸtırma yapabilir misiniz?- Her yeri bilirim aslında. Cihangir'den dediÄŸim gibi çok kağıt çıkar. Tarlabaşı'ndan hiç çıkmaz mesela. Oradan sadece sulu çöp çıkar. Çöp poÅŸeti bile kullanmıyorlar. Kovayı doÄŸrudan konteynıra boÅŸaltır. Bebek'ten de çok kağıt çıkması gerekir ama burası kadar çıkmıyor. Çünkü orada kapıcılar topluyor, hurdacılara satıyorlar çıkanı. Ä°stiklal Caddesi'nden maÄŸazaların kolilerini topluyoruz. Sonra da depolara götürüyoruz.Ä°stanbul'da kaç tane depo var biliyor musunuz?- Hurdacılar ve kağıtçılar ayrı. Kağıtçı deposu iki bin tane vardır. Bu depolarda sadece kağıt mı toplanıyor?- Kağıt, plastik, alüminyum, naylon poÅŸet toplanır. 200 BÄ°N KİŞİ ÇÖP TOPLUYORPeki sokaktan çöp toplayanların sayısı hakkında bir bilginiz var mı?- Sadece Ä°stanbul'da 10 bin civarında. Türkiye'de 200 bin kadar olduÄŸu tahmin ediliyor. ÇEVKO'nun bu konuda yapılmış araÅŸtırmaları var. Bu rakam onların 5 yıl önce verdiÄŸi rakam. Krizden sonra daha da artmıştır. Çünkü sermayesiz iÅŸ. Kimse sana çöpten kağıt toplama diyemez. Siz aslında faydalı da birÅŸey yapıyorsunuz deÄŸil mi? Biz de çöpler ayrılmaz çünkü. - Benim zaten bu iÅŸi devam ettirmemin en büyük sebebi faydalı bir iÅŸ yaptığımın bilincinde olmam. Ä°stesem sürekli kitap iÅŸi yaparım. Hem insanlar bana daha farklı bakarlardı. Ama ben kendimi kandırmıyorum. Ben çöp iÅŸini seviyorum. Antalya, Marmaris, KuÅŸadası gibi turistik yerlerde çöp döküm sahalarında da çalıştım ben. Oralarda çöp karıştırmana izin vermezler dağılmasın diye. Çöp sahasında ayrılmayan hiçbir ÅŸey yok. Cam, kağıt, kemik parçaları, plastik, alüminyum kutu. Geriye bir tek sulu çöp kalıyor. Kemik parçaları neden toplanıyor?- Sabun katkı maddesi yapılıyor. Tavuk yemi de yapıyorlar. Çöp toplayıcılarının sahaları var mıdır? Yani isteyen istediÄŸi yerden toplayabilir mi?- Kesinlikle kimsenin sahası yoktur. Sadece büyük banka ve ÅŸirketlerin kağıtlarını sürekli alan kiÅŸiler vardır. Oralardan hergün 50-60 kilo kağıt çıkar. Onlar çöpü dağıtmadan sadece kağıdı alır gider. Siz toplayıcılıktan çok mu para kazandınız da depo sahibi oldunuz?- Depo sahibi olmak çok zor birÅŸey deÄŸil. Biraz para biriktirdikten sonra çok kolay. Ailen yoksa, saÄŸa sola para harcamazsan biriktirebilirsin. Benim ailem Adana'da, zaten yalnız yaşıyorum. Peki nasıl iÅŸliyor bütün bu sistem?- Kendine birkaç toplayıcı buluyorsun. Kilo başı fiyat veriyorsun. O topladığı kağıtları sana getiriyor. Depoda plastikler veya kağıtlar birinci hamur ve renkli olarak ikiye ayrılıyor. Sonra bunları biz ya aracıya, ya da doÄŸrudan ulaÅŸabilirsek alıcıya veriyoruz. Fabrikalar fatura filan istediÄŸinden aracıya vermek daha iyi oluyor. Fabrika ile toplayıcı arasında bazen üç kiÅŸi deÄŸiÅŸebiliyor. Bir toplayıcı sıkı çalışırsa, ayda ne kadar para kazanabilir?- Åžu an para kazanmak çok zor. Kağıt toplayanların sayısı çok arttı. Eline çuvalı, el arabasını alan kağıt topluyor. Ayda 300-400 milyon kazanabilir ama kendini çok yorması gerek. Günde 12-13 saatini ayırması gerekir. Siz kaça alıyorsunuz gelen malı?- Kağıdın kilosunu 70 bin liraya alıyorum. En pahalısı alüminyum, bakır türü ÅŸeylerdir. Alüminyumun kilosu 1 milyon 400 bin, bakırın da 1 milyon 600 filan. Ama onlardan haftada 50-60 kilo geliyor bizim depoya. Sizi sokakta çöp toplarken görenler nasıl davranıyor?- En büyük sorun çöplerin dağılması. Eskiden çöp dağıtılmazdı. Çünkü kağıt çok fazlaydı, kimse poÅŸetleri açıp bakmazdı. Åžimdi poÅŸetleri parçalayıp, en ufak parçaları bile alıyorlar. Çok olumlu bakanlar da var. Biliyorlar bizim bir yandan faydalı bir iÅŸ yaptığımızı. Dünyadaki herkes dönüşüm olayına muhtaç. Toprağı emdik, herÅŸeyi yeryüzüne çıkardık. Artık bunu dönüştürerek kullanmak zorundayız. ROMANYALILAR BÄ°LE ÇÖP TOPLUYORGenelde Ä°stanbul dışından geliyorlar. Birkaç ay çalışıp memleketine geri dönüyor, sonra tekrar geliyor. Buraya yerleÅŸenler de var. Bundan 10 yıl önce Tokatlılar dışında Ä°stanbul'da çöp toplayan yoktu. Ben Diyarbakırlıyım dediÄŸimde herkes ÅŸaşırıyordu. Çok NiÄŸde, Aksaraylı vardı. Åžimdi nereden ararsan adam var. Romanya'dan çöp toplamaya gelenler bile var. Åžirinevler'deki kağıtçıların hepsi Romanya'dan. Yüzlerce Romanyalı var sokakta. Tarlabaşı'nın kağıt depolarında çalışanlar da hep siyah. Benim yanımda da bir tane Malili çalışıyordu. Onlar sokakta deÄŸil de, deponun içinde çalışıyorlar. ÇÖP TOPLADIÄžI İÇİN HASTALANAN Ä°NSAN GÖRMEDÄ°MBen hiç çöp topladığı için hastalanan insan görmedim. Bağışıklık kazanıyorsunuz. Bir de mesela sokakta üstü başı pis, elinde çuvalla dolaÅŸan, ÅŸarapçı gibi insanlar görürsünüz. Onlar da hiç hastalanmaz. Aşı gibi. Onların üzerini deÄŸiÅŸtirip, temiz birÅŸeyler giydirseniz o zaman hastalanır belki de. Çöpten yemek de yeriz biz. Ben uzun zaman yedim. Hala da yerim. Çöpte bir sürü ekmek var. Cihangir okur yazar düzeyi çok yüksek bir yer. Sanırsınız insanlar çok kültürlü, çevreci ama deÄŸil. Çöpe bir sürü yemek atıyorlar. Anlayamıyorum insanları, sonra da hayat hakkında bir sürü yorum yapıyorlar. Biz de herÅŸeyi yemiyoruz çöpten. Bayatlamış ekmek oluyor, ya da bir kenarı çürümüş meyveleri atıyorlar. Çürük yerini kesip, yıkayıp, yiyoruz. Hastane çöpü olmadığı sürece çok normal. Biz de aptal deÄŸiliz ki! Hayret ediyorum çöpe nasıl kitap atıyorlar?Sahaflık yapmaya nasıl baÅŸladınız?- Birkaç arkadaşım sayesinde kitaba ilgi duymaya baÅŸladım. Çöpten kitap da çıkıyordu. Hayret ediyorum insanlar çöpe nasıl kitap atıyorlar. Benim ÅŸahsen iÅŸime geliyor. Ne güzel çöpten kitap buluyorum, okuyorum, satıyorum. Ama bir yandan da kötü birÅŸey. Bana gelenlere kitap satarken düşünüyorum, acaba çöpe mi atacak diye. Artık çöpten kitap toplamıyorum ama alıp satıyorum. Önce Kadıköy'de tezgahta kitap satmaya baÅŸladım. Sahaflar gelip, benden eski kitapları alıyordu. Ben de deÄŸerlerini bilmiyorum, fiyat biçemiyorum. Sonra çöpten müzayede katalogları da buldum. Baktım eski kitapları benden ucuza alıyorlar. Sahaf arkadaÅŸlar edindim, iÅŸi öğrendim. Åžimdi BeyoÄŸlu'nda dükkanım var. SEVGÄ°LÄ°LERÄ° GÖRMESÄ°N DÄ°YE UZAK SEMTLERE GÄ°DERLERÇöp topladığınız dönemde hiç kız arkadaşınız oldu mu? Ona ne iÅŸ yaptığınızı söyler miydiniz?- Benim yoktu ama eÅŸiyle çöp toplayan çok insan var. Adana'da mesela bu iÅŸi gençler yapardı. Hep evlerinden uzakta çöp toplarlardı kız arkadaÅŸları görmesin diye. Â