En soğuk acı: Sarıkamış
Güncelleme Tarihi:
SARIKAMIŞ, Osmanlı ordularının 1. Dünya Savaşı’nda en büyük kayıp verdiği cephelerden biriydi. Binlerce asker ağır kış şartlarında donarak şehit oldu.
Başarıya ulaşsa savaşın kaderini etkileyebilecek olan bu harekât bugün hâlâ askeri tarihin en çok tartışılan konularından biri. Şehitler ise her yıl hüzünlü törenlerle anılıyor.
‘Beyaz Harp /Kafkas Cephesi’ kitabının yazarı Dr. Süleyman Tekir, 109’uncu yıldönümünde harekâtı Hürriyet’e şöyle anlattı:
İTİRAZLAR VARDI
“Enver Paşa 12 Aralık 1914’te cepheyi görmek için Erzurum’a geldi. Sarıkamış’a büyük bir kuşatma harekâtı yapmak istiyordu. III. Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa bu görüşlere katılmadığı gibi kış ayları boyunca pasif hareket etmenin daha uygun olacağı kanısındaydı. Harekât planına karşı çıkan Hasan İzzet Paşa istifa edince komutayı Enver Paşa üzerine aldı ve tasarlandığı gibi 22 Aralık 1914’te dehşetli bir tipi ve kar fırtınasıyla harekât başladı. Olumsuz hava koşullarına rağmen Türk ordusu ilerliyordu. İlk günden itibaren karşılaşılan Rus birlikleri tepeleniyordu. 10. Kolordu Komutanı Hafız Hakkı Bey’e verilen emirde Oltu’da kontrolü sağladıktan sonra Kars-Sarıkamış hattına sarkması emredilmişti. Hafız Hakkı ise bunun yerine Ardahan istikametine doğru dağınık vaziyette çekilen Rus birliklerini takipte ısrar ederek iki gün kaybetti. Yaptığı stratejik hatayı telafi edebilmek için 25-26 Aralık gecesi aşılmaz denilen Allahuekber Dağları’nda ölüm yürüyüşünü başlattı. Gece yürüyüşü daha öncesinde yasaklanmasına rağmen verilen bu emir asıl felaketin yaşanmasına neden oldu.
YETERLİ HAZIRLIK YOKTU
Kıyafetleri kışa uygun olmayan ve kar fırtınasına yakalanan birliklerin çoğunda donma, dağılma ve yön kaybetme olayları görüldü. Enver Paşa ise 9. Kolordu ile Sarıkamış ilçe merkezini ele geçirmek için yaptığı taarruzlarda başarılı olamadı. Bu esnada cepheye gelen Rus Kafkas Orduları Kurmay Başkanı Yudeniç, Rus ordusunun etrafının çevrildiğini anladığında karşı taarruza geçerek uzun süredir kar ve soğukla mücadele eden Türk ordusunu geri püskürtmeyi başardı. Sarıkamış’ta Türk ordusunun şehit sayısı 41 bin civarındayken, Rus kayıpları 30 bin civarındadır. Kış mevsiminin bölgedeki etkilerinin bu denli korkunç olacağı tahmin edilememiştir. Kurmay heyetinin coğrafyayı yakından tanımaması, rütbelerin komuta ettikleri birliklerin büyüklüğüne uygun olmaması, haritaların yetersizliği, donatım, iaşe, cephane eksiklikleri diğer faktörler olarak göze çarpar.”