Emir Celaleddin Karatay kimdir? Emir Celaleddin Karatay ne zaman ve nasıl öldü?

Emir Celaleddin Karatay'ın devşirilmesinden gulâmhanede yetişmesine ve buradan Selçuklu devlet yöneticiliğine uzanan hayat hikayesi birçok bilinmeyenlerle doludur.

Gulâm kökenli Rum kölelerden olduğu bilinen en önemli devlet adamlarından biri de XIII. yüzyıl devlet yönetiminde rol oynayan Emir Celaleddin Karatay'dır. Gerek siyasi, gerekse sosyal ve kültürel alanlarda verdiği isabetli kararları, onun bir dönemin politikalarının belirleyicisi olmasında etkili olmuştur.
Celâleddin Karatay Rum asıllı bir köle olmasına rağmen üstün meziyetleri ve ahlâkı sayesinde Alâeddin Keykubad zamanında öne çıkmış, üç kardeş döneminde de devleti ayakta tutan devlet adamı olmuştur. Türkiye Selçukluları döneminin en parlak zamanlarında çeşitli devlet hizmetlerinde bulunmuş, I. Alâeddin Keykubad’ın ölümünden (1237) özellikle de Kösedağ Savaşı’ndan sonra devletin iç ve dış olaylar karşısında uğradığı sarsıntıları kontrol altına almıştır. Sultanların yaşça küçük ya da zayıf karakterli olmaları, ayrıca Moğol müdahaleleri sonucunda devlet adamları arasında meydana gelen şiddetli mevki mücadelelerinin ülkeyi sarstığı bir zamanda, Celaleddin Karatay Türkiye Selçuklu Devleti’nin birliğini sağlamada ciddi başarılar göstermiştir.

Celaleddin Karatay'ın doğum tarihi ve doğduğu yer bilinmemektedir. Batılı araştırmacılar, Karatay’ın soyu ve geldiği yer ile ilgili farklı görüşler öne sürmüşlerdir.

Bazı araştırmacılar onun Türk olduğu kanaatindedir. Böyle düşünenlerin başında Clement Huart gelmektedir. Asıl ismi “Karatay” olmakla birlikte küçük yaşlarda Müslüman olmuştur. Kardeşlerinin Karasungur ve Rumtaş gibi Türk isimleri taşımalarından dolayı ailesinin Türk olabileceğini düşünen Cahen, bu durumda Karatay ailesinin Abbasiler döneminde Orta Asya’dan gelerek Bizans sınırlarına yerleştirilen Oğuz Türkleri’nden olduğunu ifade etmiştir.

Dönemin Selçuklu kaynaklarında ise hiçbir surette onun Türklüğünden söz edilmemekte tam aksine Rum asıllı bir köle olduğu vurgulanmaktadır. Celâleddin Karatay’ın nereli olduğu konusu tartışmalıdır. Anadolulu fakat Türk ve Müslüman orijinli olmadığı tahmin edilen Celaleddin Karatay’ın Selçuklu gulâmları arasına nasıl girdiğine dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

Karatay ailesi Celâleddin Karatay’ın kardeşlerinden Kemaleddin Rumtaş ve Seyfeddin Karasungur’un soyundan devam etmiştir.

Selçuklu Devlet Adamı Olarak Celaleddin Karatay

Celâleddin Karatay, I. Alâeddin Keykubad ve halefleri döneminde çeşitli zamanlarda sırasıyla “emir-i devât”, “emir-i taşthâne”, “hazinedâr-ı hâss”, “nâib” ve “atabey” olarak önemli mevkilerde bulunmuştur. Alâeddin Keykubad’ın yanında göreve başlamadan önce bir gulâmhaneye eğitilmek üzere alınan Celâleddin Karatay, sonra saraya getirilmiş ve burada kendisine önemli bir makam verilmiştir. Celaleddin Karatay'ın devlet hizmetinde etkin hale gelmesi özellikle II. İzzeddin Keykâvus’un saltanat dönemlerine rastlamaktadır. Daha sonra da devletin dört direğinden biri olarak saltanat veraseti ile vezirlerin ve öteki görevlilerin atanmasına karar vermede önemli rol oynamıştır.

Celaleddin Karatay ne zaman ve nasıl öldü?

Celaleddin Karatay, devlet idaresinde ölümüne kadar denge unsuru olmuştur. Onun ölümüyle dengeler bozulmuş, Moğolların taleplerini karşılamada zorluk çekilmeye başlanmıştır. Onun Moğollara karşı takip ettiği denge siyaseti, zor dönemlerde büyük güçlere karşı nasıl davranılacağına ilişkin işaretler içermektedir. Celaleddin Karatay, İzzeddin Keykavus’u yolcu etmek için gittiği Kayseri’de 652/1254’te vefat etmiştir. Karatay’ın cenazesi dönemin geleneklerine uygun olarak Konya’ya getirilerek burada mumyalanmış ve kendisine ait medresenin yanındaki türbede defnedilmiştir.

Bu içerikteki bilgiler Karatay Kaymakamlığı’nın resmi internet sitesi üzerinden derlenmiştir.