Emanetçi mi, değişim mi

Erbakan, yeni partiyi ‘‘emanetçi’’ eliyle uzaktan yönetmek istiyor. ‘‘Aksaçlılar’’ diye isimlendirilen eskilerin desteklediği bu formüle göre, Recai Kutan Meclis Grup Başkanı olarak liderliği üstlenecek. Ancak çoğunluğu oluşturan gençler, değişimi savunuyor ve yeni umutlar verecek genç bir lider istiyor.

Anayasa Mahkemesi'nin dün yayımlanan gerekçeli kararıyla tarihe gömülen RP'de, yeni oluşum ve yönetim kavgası patlak verdi. Beş yıl boyunca siyasetten yasaklanmasıyla Erbakan'sız bir döneme adım atan RP'de asıl mücadele şimdi başlıyor. Yeni liderinin kim olacağının yanısıra, yeni hareketin vitrini, program ve söylemi, hatta ismi üzerindeki tartışmaların giderilememesi, bu sürecin çok sıkıntılı geçeceğini işaret ediyor.

Erbakan bir yandan siyaset yasağını delmenin yollarını ararken, bir yandan da RP'nin yerini alacak yeni partinin yönetimini kimseye kaptırmadan uzaktan kumandasına almaya çalışıyor. Mücadele, Erbakan'ın yakın çevresini oluşturan ‘aksaçlılar’ ile ‘değişim’ sloganıyla seslerini yükselten ‘yenilikçi gençler’ arasında geçiyor. Erbakan yeni dönemde partisinin yönetimini, kendisine sonuna kadar bağlılıklarından emin olduğu ‘aksaçlılar’a bırakmak istiyor. Milletvekilleri, örgüt yöneticileri ve belediye başkanlarıyla yaptığı ‘istişare’ toplantılarında bu yöndeki niyetini açıkça ortaya koyan Erbakan'ın, bu iş için düşündüğü ‘emanetçi’ isim de, sağ kolu Recai Kutan. Erbakan'ın, ‘yumuşak geçiş’ adını koyduğu formül şöyle:

‘‘Yola Fazilet Partisi'yle devam edilecek. Fazilet'in adı, ‘Ferah' ya da ‘Merkez' gibi isimlerden biriyle değiştirilebilir. Program ve tüzüğünde de değişikliğe gidilecek Fazilet'in kağıt üzerindeki Genel Başkanlığını, Erbakan'ın avukatı İsmail Alptekin yürütecek. Kutan ise TBMM Grup Başkanı olarak milletvekillerinin başına geçecek ve ‘Gölge Genel Başkan' olacak. Partinin vitrini ise ‘aksaçlılar' ile ‘gençler' arasında denge sağlayacak şekilde yeniden şekillendirilecek, ayrıca daha önce RP'de yer almayan bazı isimlerle de desteklenecek. Bu yönetim, partiyi ilk büyük kongresine kadar götürecek. Kongrede, durum yeniden gözden geçirilecek ve partiyi taşıyacak yeni ve asıl kadro oluşturulacak.’’

VİTRİN Partinin vitrinine dışarıdan getirilecek isimler arasında Prof.Dr. Nevzat Yalçıntaş, Prof.Dr. Sabahattin Zaim, Prof.Dr. Osman Altuğ, gazeteci Nazlı Ilıcak ve Afet Ilgaz ile sanatçı Ahmet Özhan'ın adı geçiyor. RP milletvekillerinin bu konuda önerdiği isimler arasında ise gazeteciler Mehmet Barlas, Cengiz Çandar, Ali Bayramoğlu ve Ali Bulaç ile bir süre önce meslekten ayrılıp tesettüre bürünen eski manken Gülay Pınarbaşı ve sanatçı Nuri Sesigüzel de bulunuyor. Erbakan'a yapılan öneriler arasında, Ertuğrul Günay, Sakıp Sabancı, Şarık Tara, Ayhan Şahenk, Nurettin Çarmıklı gibi isimlerin de yer aldığı belirtiliyor.

Erbakan, geçiş formülü için kolları sıvarken, yenilikçiler mücadeleyi bırakmak istemiyor. Erbakan'ın, liderliğini deklere etmesi üzerine sert tepki göstererek, Recep Tayyip Erdoğan'ı geri adım atmak zorunda bırakması, RP'nin gençlerini, liderlik konusundaki planlarını yeniden gözden geçirmek durumunda bıraktı. Erdoğan'ın başarısız çıkışı, gençleri büyük ölçüde Erbakan'ın geçiş dönemi liderliğini gönülsüz de olsa kabul edip, sorunu ilk büyük kongrede çözme noktasına getirdi.

Ancak Erbakan'ı, milletvekillerinin yanı sıra örgüt ve tabanın da büyük desteğini alan Erdoğan zorluyor. Erdoğan her ne kadar ‘‘Aday değilim, yanlış anlaşıldım’’ dese de, yeni hareketin en güçlü lider adayı olma özelliğini koruyor. Erdoğan'ın yanı sıra, genç kanadın önde gelen isimleri Abdullah Gül, Bülent Arınç ve Abdüllatif Şener de lider adayı olarak öne çıkıyorlar.

RP'nin gençleri, Erbakan'ı sadece, yeni partinin lideri ve söylemi değil, vitrininin de yenilenip gençleştirilmesi konusunda zorluyor. Erbakan'ın milletvekillerine uyguladığı anket sonucunda da RP içinde bu konuda, Erdoğan, Gül, Arınç, Şener'in yanı sıra Necati Çelik, Abdülkadir Aksu, Haşim Haşimi, Ömer Vehbi Hatipoğlu gibi isimler öne çıkıyor. Erbakan'ın kontenjanından parti vitrininde yer alacak genç isimler arasında ise Mehmet Ali Şahin, Teoman Rıza Güneri, Lütfü Esengün, Salih Kapusuz ve Şeref Malkoç'un adı geçiyor.

Milletvekilleri ve il başkanlarından sonra dün de belediye başkanlarını Ankara'da toplayarak görüşlerini alan Erbakan, yeni döneme ilişkin planlarını bu hafta içinde netleştirip, uygulamaya koyacak.

Karar oturumları tam 53 saat sürdü

DAVA sürerken, Anayasa Mahkemesi Başkanı değişti. Yaş haddinden emekliye ayrılan Yekta Güngör Özden, görevini, yerine seçilen Ahmet Necdet Sezer'e devretti. Anayasa Mahkemesi Heyeti 8 Ocak'tan itibaren oturumlara Sezer'in başkanlığında devam etti.

TEDBİR Karar oturumlarının en önemli gelişmesi ise Başsavcı Savaş'ın 12 Ocak'ta RP'ye 1998 yılı için verilecek 1 trilyon 236 milyar liralık Hazine yardımına ihtiyati tedbir konulmasına yönelik istemi oldu. Anayasa Mahkemesi bu istemi aynı gün görüşerek oybirliği ile kabul etti. Böylece RP'ye verilecek Hazine yardımı durduruldu.

YARGITAY Cumhuriyet Başsavcılığı'nın RP'nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi'nde açtığı dava, 7 ay 25 gün sonra, toplam 53 saat süren karar oturumlarının ardından kapatmayla noktalandı.

EN UZUN 37 GÜN Gerekçeli kararın yazımı 37 gün sürdü.

18 SAYFAYLA BAŞLADI Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, RP'nin kapatılmasıyla sonuçlanacak yargı sürecini 21 Mayıs 1997'de hazırladığı 18 sayfalık iddianameyle başlattı. İddianame iki gün sonra RP'ye tebliğ edildi.

EK SÜRE MANEVRALARI RP'nin ön savunmasını vermesi için tanınan yasal süre 24 Haziran'da doldu. Ancak RP'nin istemi üzerine ön savunma için 30 gün ek süre verildi. RP ön savunmasını 4 Ağustos'ta sundu. Yargıtay Başsavcısı Savaş da 6 Ağustos'ta esas hakkındaki savunmasını Yüksek Mahkeme'ye iletti. Mahkeme bunu aynı gün RP'ye gönderdi.

RP'nin savunması için tanınan bir aylık süre de 4 Eylül'de doldu. Ancak RP yine ek süre istedi. Anayasa Mahkemesi RP'ye son savunma için 30 gün ek süre verdi. RP 6 Ekim'de esas hakkındaki son savunmasını Anayasa Mahkemesi'ne iletti.

RP, bu süreçte 3 ek savunma verdi. Yine dönemin İçişleri Bakanı Meral Akşener ile Başbakanlık Müsteşar Vekili Kadri Keskin'in dinlenmesini istedi. RP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Tekdal da savunma yapmak için başvurdu. Ancak bu istemler reddedildi.

11 SAATLİK SAVUNMA Başsavcı Savaş 11 Kasım'da sözlü açıklamalarını tamamlarken, aynı gün Anayasa Mahkemesi Heyeti'nin karşısına çıkan Erbakan, sözlü savunma yapmak için yine 15 gün ek süre talebinde bulundu. Anayasa Mahkemesi, bu istemi 7 gün olarak kabul etti. Erbakan, toplam 11 saat süren sözlü savunmasına 18 Kasım'da başladı ve 20 Kasım'da tamamladı.

RAPORTÖRÜN RAPORU Raportör Yusuf Öztürk, Başsavcı'nın ve Erbakan'ın açıklamalarını da dikkate alarak 470 sayfalık raporunu hazırladı. Öztürk, RP'nin kapatılması yönünde görüş bildirdi.

VE FİNAL Anayasa Mahkemesi Heyeti, davanın karar oturumları için 16 Aralık'dan itibaren toplam 53 saat görüşme yaptı. RP'nin kapatılmasına ilişkin gerekçeli kararın yazımı ve redaksiyonu 36 gün sürdü. Gerekçe, kapatma kararını takip eden 37'nci gün Resmi Gazete'de yayımlandı ve RP'nin kapatılması süreci tamamlandı.

Bağımsızlar en büyük grup

RP, 19 Temmuz 1983'de kuruldu. İlk emanetçi genel başkanı Avukat Ali Tümen veto edilince, genel başkanlığa Ahmet Tekdal getirildi. İlk kez 25 Mart 1984'de yerel seçimlerde katılan RP, Şanlıurfa, Van illeriyle 5 ilçenin belediye başkanlığını kazandı. 12 Eylül 1980'den sonra siyaset yasağı getirilen Erbakan, 1987’de yapılan referandumla yasaktan kurtulunca, 11 Ekim 1987'de Genel Başkanlığa seçildi. 1987 genel seçimlerinde yüzde 7.2 oy alan RP, Meclis'e giremedi. RP, 1991 genel seçimlerine MÇP ve IDP ile ittifak yaparak girdi. Seçimler sonucunda bu ittifak, 62 milletvekili çıkardı. 27 Mart 1994 yerel genel seçimlerinde RP, başta İstanbul, Ankara, Konya, Kayseri, Erzurum, Diyarbakır gibi büyükşehirler olmak üzere 28 il ve 400'e yakın ilçe ve belde belediye başkanlığını kazandı. Son genel seçimde oyları yüzde 21.4'e ulaştı.

ANAYASA Mahkemesi'nin parti kapatmaya ilişkin gerekçeli kararının Resmi Gazete'de yayımlanmasıyla birlikte RP tarihe karışırken, Meclis aritmetiği de değişti.

RP lideri Necmettin Erbakan'ın, 12 Eylül sonrasında altı yıl aralıksız sürdürdüğü milletvekilliği sona erdi. Ayrıca Kocaeli Milletvekili Şevket Kazan, Ankara Milletvekili Ahmet Tekdal ve RP kökenli bağımsız milletvekilleri İbrahim Halil Çelik, Şevki Yılmaz ve Hasan Hüseyin Ceylan'ın milletvekillikleri de düşmüş oldu.

Böylece, TBMM'deki boş üyelik sayısı 8'e yükseldi. Daha önce, ANAP Kırşehir Milletvekili Mehmet Ali Altın ile DYP Bursa Milletvekili Abdülkadir Cenkçiler'in vefatıyla iki üyelik boşalmıştı.

RP'nin kapatılması sonucu bağımsızların sayısı da rekora ulaştı. 13 olan bağımsız milletvekili sayısı 160'a çıkarken, TBMM'deki güç dengeleri de değişti. Buna göre ANAP birinci, DYP de anamuhalefet partisi konumuna yükseldi.

RP, TBMM Başkanlık Divanı'nda bir Başkanvekili, 3 katip üye ve bir İdare Amiri olmak üzere 5 üye ile temsil ediliyordu. Başkanvekili Yasin Hatiboğlu, katip üyeler Zeki Ergezen, Mustafa Baş ve Ahmet Dökülmez ile İdare Amiri Kemalettin Göktaş'ın bu görevleri düştü. Yeni düzenlemede, Başkanlık Divanı'nda, ANAP'a 7, DYP'ye 4, DSP ve CHP'ye 3, DTP'ye ise bir üyelik verilmesi bekleniyor. Danışma Kurulu toplanarak, hangi partiye kaç tane Başkanvekili, İdare Amiri ve Katip üye düştüğünü kararlaştıracak.

KOMİSYONLAR İhtisas komisyonlarındaki denge de, RP'lilerin boşalmasıyla iktidar partileri lehine değişecek. 25 üyeden oluşan komisyonlarda iktidar gruplarından ANAP'ın 9, DSP'nin 4, DTP'nin 2 üyesi, muhalefet partilerinden DYP'nin 6, CHP'nin ise 4 üyesi bulunacak.

40 kişiden oluşan Plan ve Bütçe Komisyonu'nda, yasa gereği iktidarın 25, muhalefetin ise 15 üyesi bulunuyor. Bu nedenle RP'nin kapatılması komisyondaki dengeleri değiştirmeyecek. Sadece RP'li 7 üyenin yerini 7 bağımsız milletvekili alacak. Böylece komisyonda ANAP 16, DSP 7, DYP 4, CHP 3, DTP 2, bağımsızlar da 8 üye ile temsil edilecek.

Bağımsız üyelerin yer aldığı 35 üyeli KİT Komisyonu'nda ise CHP'nin üye sayısı 3'den 4'e çıkacak. 2 bağımsız ve 10 RP'li üyenin görev aldığı komisyonda RP'li üyelerin düşmesi sonucu 11 bağımsız üye görev yapacak.

Fazilet'e ‘hanım adı’ tepkisi

RP Genel Başkan Yardımcısı Recai Kutan, yeni partinin isminin ve genel başkanının bir iki gün içinde kesinleşeceğini belirtti. Kutan, ‘‘Fazilet'i ‘Hanım adı' diye niteleyenler var. İsim değişikliği ile Fazilet Partisi çatısında toplanılabilir. Şimdi sadece mutfağa malzeme geliyor. Bir iki günde bunlar yemek haline getirilecek’’ dedi.

Hoca bunu hep yapıyor

KARARDA RP lideri Erbakan’ın Milli Nizam Partisi'nin (MNP) kurulmasından beri dine dayalı hukuk sistemini hayata geçirmek için çaba gösterdiği ifade edildi. Gerekçeli kararda şöyle denildi: ‘‘Erbakan'ın 1970'de MNP'nin kuruluşundan beri dine dayalı hukuku devlete egemen kılmak için düşüncesini kararlılıkla sürdürdüğü anlaşılmaktadır. Bu nedenle Erbakan'ın yasama sorumsuzluğu kapsamında olduğunu ileri sürdüğü çok hukukluluğa ilişkin konuşması, Anayasa'nın 4'üncü maddesiyle, değiştirilemeyeceği kabul edilen laiklik ilkesinin sonucu olan hukuk birliği yerine çok hukukluluğu, yani dine dayalı hukuk sisteminin getirilmesini amaçlamaktadır. MNP'den beri süren ve yinelenen bu düşünce ve konuşmaların laiklik ilkesine açık aykırılık oluşturduğu tartışmasızdır.’’

Video bant delil

YÜKSEK Mahkeme, RP'nin ‘partiyi kapattıracak konuşmalar yapan’ milletvekillerini savunmak için öne sürdüğü ‘Video bantları delil olamaz’ tezini de kabul etmedi. Anayasa Mahkemesi, öğretide ve uygulamada doğruluğu her zaman kontrol edilebilen video bantların, yasadışı yollarla elde edilmediği sürece yargıda kanıt olarak kabul edilebileceğini vurguladı. Video bantların yasadışı yollarla sağlanmadığı ve konuşmaların da görüntü ve içerik bakımından bunları yaptığı iddia edilen kişilere ait olduğu dosyada bulunan belgeler ve bilirkişilerce yaptırılan çözümle sabit olduğundan, video bantların delil olarak kabul edildiği belirtildi.