Elif olmadan asla

Ali DAĞLAR
 
Anne nafakanın ödenmemesinden yakınıyor, baba çocuğuyla görüşememekten. Velayet cinayetleri sık karşılaştığımız üçüncü sayfa haberlerinden.

Son olarak Aydın’ın Çine ilçesinde bir baba, 3 yaşındaki çocuğunun velayeti anneye verilince cinnet geçirerek eşini, kayınpederini ve kayınvalidesini katletti. Oysa pek çok ülkede velayetin tek ebeveyne verilmesi yerine, iki ebeveynin de ortak olduğu bir sistem yasalara girdi: Ortak velayet. Uzmanlar ortak velayetin çocuklar için en iyi çözüm olduğunda hemfikir. Türkiye için yeni olan bu sistem, Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanı Selma Aliye Kavaf’la görüşen bir babanın girişimiyle kanun yolunda. İlk etapta boşanan çiftlere gönderilecek bir kitapçık bastırıldı, şimdi sistemin alt yapısı hazırlanıyor.

KIZINI ÖZLEYİNCE BAKANI İKNA ETTİ

Arda Numanoğlu Bursa’da bir şirkette genel müdür. 4 ay önce boşandı. Asıl şoku “Ben onu her gece ayaklarımda sallayarak uyuttum” dediği 3 yaşındaki kızı Elif’ten uzak kalınca yaşadı. Boşanma sürecinde velayet konusunu incelemiş ve Boşanmış Babalar Platformu ve Boşanmış Anneler Derneği’yle bağlantı kurdu. Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanı Aliye Kavaf’tan randevu istedi: “Anne ve babalar boşanmadan sonra birbirlerine olan kinlerini çocuk üzerinden kusmaya devam ediyor. Sayın bakana Avrupa’da yıllardır uygulanan ortak velayetin Türkiye’de neden olmadığını sordum. Hemen çalışma başlatılması için SHÇEK Genel Müdürü’ne talimat verdi. Ardından Boşanmış Anneler Derneği’nden avukat Ayça Özdoğan, Boşanmış Babalar Platformu’ndan Necil Beykont ile bir kez daha bakanlığa gittik. Aile Araştırmaları Genel Müdürü Doç. Dr. Ayşen Gürcan ile görüştük. Ortak velayet konusunda bir kanun oluşumu için hemen çalışma başlattılar.”

ÇOCUĞUN PSİKOLOJİK GELİŞİMİ İÇİN ÖNEMLİ

Avukat Ayça Özdoğan (Boşanmış Anneler Derneği Başkan Yardımcısı)
“Anne şefkatine muhtaç çocuğun yararına olacağı kabul edildiği için bizde velayet daha çok anneye verilir. Peki olması gereken ve doğru olan nedir? Boşanma sonrasında da anne-babanın rollerinin aynen devamı ve tüm sorumlulukların eşit olarak paylaşılması. İşte bunun hukuktaki karşılığı da ortak velayet. Artık bütün dünyada ortak velayete doğru bir gidiş var. Evet, ortak velayeti kötüye kullananlar olacaktır ama ortak velayet, çocuğun psikolojik gelişimi açısından önemli bir şey.

100 BİN ÇOCUK BABASIZLIĞA MAHKUM

Necil Beykont, Boşanmış Babalar Platformu’nun kurucusu.
“Çocuklarını çok seven, eşinden boşanmış veya boşanma sürecinde olan babalarız. Bazılarımızın eski eşi çocuğumuzla görüşmemizi engelliyor. Bazılarımızınki çocuğumuzla ilişkimizi zedelemeye çalışıyor. Kimimiz mahkeme kararlarındaki baba aleyhine hükümlerin mağduru. Ama hepimiz, eşten boşanmanın, babalıktan boşanmak olmadığını düşünüyoruz ve bunu savunuyoruz. Hepimiz, çocuklarımızın anne sevgisi kadar baba sevgisi ve ilgisine de ihtiyacı olduğunu düşünüyoruz. “Ebeveyne Yabancılaştırma Sendromu” denen vahim durumun varlığını duyurmak ve ortak velayetin Medeni Kanun’da da yer almasını sağlamak için çalışıyoruz. Aile mahkemeleri boşanma sırasında çocuk hakları konusuna sadece iki yönden bakıyorlar: Çocuğun anneye ihtiyacı ve babanın maddi katkısı. Çocuğun babaya ihtiyacı veya çocuğun babasının katkılarına ulaşma hakkını düşünemiyorlar. Kendilerini hem yargıç, hem pedagog, hem psikiyatr, hem de psikolog yerine koyabiliyorlar. 10 yaşında bir çocuğu ders saatinde duruşma salonuna getirtip herkesin önünde “babanla iki haftada dört saat görüşmek sana yetiyor mu?” sorusunu sorabiliyorlar. 4 yılda başvuran 25 bin kişi ve gelen mesajlardan dehşet verici bir tablo ortaya çıkıyor. Maalesef bugün ülkemizde 100 binden fazla çocuk, boşanma sonrası babasızlığa mahkum edilmiş durumda. Bakanlığa ve Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü’ne sesimizi duyurabildik. Boşanmış Anneler Derneği de konuya bizim gibi çocuğun analı-babalı büyüme hakkı noktasından bakıyor. ‘Anne baba boşanır ama anne ve baba olmaya devam ederler’ diyorlar.”

KİTAPÇIKLAR ADALET BAKANLIĞI’NDA

Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürü Doç. Dr. Ayşen Gürcan: “Kurum olarak boşanmayı değil boşanmanın sonuçlarını olumsuz görürüz. Anne-babaları ayrılmış çocukların bu yeni süreci asgari zararla geçirmesini sağlamaya çalışıyoruz. Ortak velayeti gündeme aldık. Bu yıl ebeveyn ailelerin profillerini çıkarmak üzere Türkiye çapında araştırma yapıyoruz. Boşanmış Anneler Derneği ve Boşanmış Babalar Platformu ile birlikte 18 yaş altı çocuğu olan ailelere yönelik bir kitapçık hazırladık, dağıtılmak üzere Adalet Bakanlığı’na gönderdik. Ortak komisyon kurup, ortak velayetin yasal altyapısını oluşturmak üzere çalışma başlattık. Aile mahkemelerinde ortak velayetin çözüm olmadığını düşünen de var. Doğuş Üniversitesi ve aile mahkemesi hakimleriyle bir toplantı yapacağız, ortak velayeti tartışmaya açacağız. Bu anlamda en uygun çözümü beraber bulacağız.”

SEVABIYLA GÜNAHIYLA ORTAK VELAYET

Psikolog olan Beyhan Budak boşanmış kadınlara terapi yapan bir uzman. Ortak velayet konusunda çalışmaları var. Sistemin artılarını ve eksilerini değerlendirdi:

SİSTEMİN ARTILARI

* Çocukların rol-model olarak anne ve babalarından ayrı kalmaması, çocuk gelişimi problemlerinin, bu sistemde yaşanmaması.
* Çocukların boşanmayı travmatik yaşamasına sebep anne ya da babadan ayrı kalması. Boşanma sonrasında hem anne hem babayla birlikte olması, travmayı en alt düzeye indirecektir.
* Çocukların tüm sorumluluklarının tek bir ebeveynin omuzlarına yüklenmesinin yarattığı tükenmişlik sendromu, sorumluluk paylaşılırsa ortaya çıkmayacaktır.
* Çocuğundan ayrı kalan ebeveynin sadece belirli günlerde çocuğuyla görüşmesinden dolayı sıcak ve samimi iletişim eksikliği oluyor. Düzenli olarak birlikte olmak bunu engelleyecektir.

SİSTEMİN EKSİLERİ

* Ortak velayet, iyi niyet üzerine kurulup başlarda iyi gitse bile daha sonra ebeveynlerden birinin durumunun (iş ya da şehir değişikliği gibi) değişmesi sonucunda sekteye uğrayabilir. Bu durum çocuk açısından sıkıntı yaratabilir.
* Eğer boşanan eşler birbirlerine karşı düşmanca duyguları bir kenara bırakmazlarsa, bu durum ortak velayetin gidişatını tehlikeye sokabilir.
* Ayrıca bazı durumlarda, ortak velayet, çocukların anne ve babalarının bir süre sonra tekrar birleşecekleri konusunda ümit beslemelerine neden olabilir.

ÖNERİLER

* Anne ve babaların ortak velayeti neden istedikleri konusunda emin olmaları gerekir.
* Çocuğun birbirine uzak evlerin birinden birine gitmemesi için anne ve babanın evlerinin birbirine yakın olması önemlidir. Ayrıca evlerin birbirine yakın olması, çocuğun okuluna gidip gelmesi açısından da önemlidir.
* Eşler kendi aralarındaki sorunları çözememişse ortak velayet konusunda sıkıntılar yaşanabilir. Çünkü ortak velayet bazı konularda ortak kararlar vermeyi ve işbirliğini gerektirir.

BOŞANMIŞ ANNELER TARTIŞIYOR

Boşanmış Anneler Derneği’nin Yahoo yazışma grubunda boşanmış anneler ortak velayetle ilgili lehte, aleyhte görüşler öne sürüyor. İşte onlardan birkaçı:
* BOŞANMIŞ ERKEKLERİN KAZANIMI BU: Tedirginim. Çocuklarımızın alacakları eğitim konusunda en iyisini seçme hakkımız vardı, çok şükür o da kalmayacak gibi. Bu yanı güzeldi; yalnızdık, boşanmıştık ama çocuğumuza en iyi eğitimi aldırmak konusunda özgürdük, artık değiliz. Bu bence boşanmış erkeklerin bir kazanımıdır, bravo onlara!
* ZALİMİN ELİNE SİLAH VERİR: Ortak velayet konusu beni çok endişelendiriyor. Hedeflenen nedir, bundan nasıl bir iyilik çıkabilir merak ediyorum. Zaten velayet kimde olursa olsun, tarafların çocuk üzerinde değişmez hakları var. Ortak velayet bunu değiştiremez ama neyi sağlar; zulme niyetli tarafın eline silah verilmesini.
* ELMAYLA ARMUT BİRBİRİNE KARIŞTIRILIYOR: Herkes elmayla armudu birbirine karıştırıyor. Olması gereken kişisel sorunları bir tarafa bırakıp çocuğun iyiliği için ortak bir tavır göstermek. Karınızdan, kocanızdan boşanabilirsiniz ama annelikten, babalıktan asla. Bu tür kanunlar zamanla insanın zihniyetini de değiştiriyor.

BOŞANMIŞ BABALARIN FERYADI

Boşanmış Babalar Platformu’nun 25 bin üyesi var. Ülkenin her yerinden mail yoluyla iletişim kuruluyor. İşte bu maillerden örnekler:

* OĞLUMU HIRSIZ GİBİ DERS ARALARINDA GÖREBİLİYORUM: Oğlumu bir hırsız gibi ders aralarında veya öğle tatilinde görebiliyorum. Hiçbir şeyiyle ilgilenmeme izin verilmiyor. Onun yaşadıklarını, merak ettiklerini, öğrenmek istediklerini dinleyememek, onu büyürken izleyememek çok ağır geliyor bana.
* ÇOCUĞUMU İCRA YOLUYLA GÖREMİYORUM: Sayın yetkili, çocuğumu icra yoluyla bile görmem mümkün değil. Çocuk annesi tarafından korkutulduğu için gelmek istemiyor. Korkutulduğu yönünde psikolog raporu da var ama bir işe yaramadığı söyleniyor. Bu durumda ne yapabilirim?
* 2 YILDIR KIZIMI GÖREMİYORUM: 2 seneden beri kızımı ne görebiliyorum ne de telefonda sesini duyabiliyorum. Delirmemek işten değil. Anlaşarak boşandık. Ortak bir metne imza attık. Bu metinde baba kızını istediği zaman görebilir yazıyor. Kadın erkek eşitliği diye bağrışılan bu devirde kadınların bu üstünlüğü nereden geliyor anlam vermek imkansız.

İSVİÇRE MEDENİ KANUNU’UNDAN ORTAK VELAYET

İsviçre Medeni Kanunu’nda ortak velayet şu şekilde düzenlenmiş:
“Hakim, anne ve babanın ortak dilekçeleri ile talep etmeleri halinde, çocuğun yararı ile bağdaşması ve hakimin onayına, çocuğun yükümlülüklerine katılmaları ve nafaka giderlerini paylaşımlarını belirten bir anlaşma sunmaları koşuluyla, velayet hakkının anne ve baba tarafından birlikte kullanılmasına karar verebilir”