Elia Kazan öldü
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Eylül 30, 2003 01:56
İstanbul doğumlu Amerikalı ünlü yönetmen ve yazar Elia Kazan öldü. Hollywood'daki yönetmenlik kariyeri boyunca Namus Sözü (Gentleman's Agreement) ve Rıhtımlar Üzerinde (On the Waterfront) adlı filmleriyle 2 kez Oscar ödülü alan Elia Kazan 94 yaşındaydı.
Türkiye'de yaşayan Rum kökenli anne babanın oğlu olarak 7 Eylül 1909 yılında Kadıköy'de dünyaya gelen Elia Kazan (Kazancıoğlu), 4 yaşındayken ailesiyle birlikte ABD'ye göç etti. William College'den onur listesine girerek mezun olan Kazan, tiyatro oyuncusu olmak isteğiyle 1930 yılında Yale School of Drama'ya yazıldı. İki yıl sonra Lee Strasberg'in Group Theatre topluluğuna katıldı. Orada aktör ve yönetmen yardımcısı olarak çalıştı. Kazan, daha fazla insana ulaşmak için sinemaya yöneldi. Anatole Litvak'ın yönetimi altında çekilen ‘‘City Of Conguest’’ filminde oyuncu olarak rol aldı. Çok sayıda belgesel çekti ve Broadway'de çalıştı. Kazan, 1945 yılında ilk uzun metrajlı filmi ‘‘A Tree Grows in Brooklyn’’i (Bir Genç Kız Yetişiyor) çevirdi. İki yıl sonra çevirdiği ‘‘Gentleman's Agreement’’ (Namus Sözü) 3 Oscar'la ödüllendirildi.
BRANDO VE DEAN
Kazan, 1947 yılında Cheryl Crawford ile birlikte Actors Studio adlı kendi aktörlük okulunu kurdu. Bu okulun en ünlü öğrencisi Marlon Brando'ydu.
Kazan, 1952'de geçmişinde komünizme bulaştığı için ‘‘Amerika'ya Karşı Çalışmaları Araştırma Komisyonu’’ önünde ifade vermeye çağrıldı ve birçok sinema çalışanının adını verdi. Bu hareteki yüzünden muhbirlikle suçlandı.
Sinema eleştirmenleri, 1954 yaptığı ‘‘On The Waterfront’’ (Rıhtımlar Üzerinde) filmini geçmişindeki bu lekeyi silmek için yaptığını söylediler. Tam 8 dalda Oscar kazanan bu film Marlon Brando'ya da ödül kazandırmış ve sinemadaki kariyerini sağlamlaştırmıştı.
James Dean de Kazan'ın öğrencileri arasındaydı. James Dean, Kazan'ın 1955 yapımı ‘‘East Of Eden’’ (Cennetin Doğusu) adlı filminde oynayarak büyük bir üne kavuştu.
Elia Kazan, Marlon Brando'lu ‘‘İhtiras Tramvayı’’ ile kendi sinema dilini iyice kabul ettirmiş oldu. Yine Brando'nun başrolünü üstlendiği Meksikalı devrimciyi konu alan ‘‘Viva Zapata’’ (1952) onun sinema anlayışını en iyi yansıtan örneklerden biri olarak kabul edildi.
ELİA KAZAN İÇİN NE DEDİLER?
ATİLLA DORSAY
Anadolu’nun ABD’de temsilcisi
Hollywood'un yetiştirdiği en büyük ustalardan biri olduğu kadar, Türkiye doğumlu olması açısından da bizim için çok önemli bir sinemacıydı. Ben onun, Türkiye'nin ve Anadolu'nun Amerika'daki temsilcisi olduğuna hep inandım.
ZÜLFÜ LİVANELİ
Anadolu'nun büyük evladı
Elia Kazan yirmi yıllık yakın dostumdu. ‘‘Ege'nin Ötesinde’’ son filmi olacaktı. Ben de bu filmin müzikalini yapıcaktım. Senaryoyu okudu. Yaşından ötürü sigorta şirketleri, filmi sigortalamayınca çekilemedi. Bu olaya çok üzüldüğünü biliyorum. Elia Kazan Ermeni yakıştırmasına uymuyordu. O Anadolu Rum kökünden geliyordu. Anadolu büyük evlatlarından birini yitirdi. Son olarak Bradway deki konserime gelmişti. Arif Mardin'le birlikte, önde oturdu.
YAŞAR KEMAL
Doksan yaşında bir çocuktu
Dün gece duydum Elia Kazan'ın öldüğünü. Yavaş yavaş ölümlere alışıyorum. Gene de çok üzüldüm. Her büyük sanatçı gibi alçakgönüllüydü. Onun için önemli ya da önemsiz bir duygu, bir davranış yoktu. Kazan, çağımızın en büyük sinemacılarından biriydi. Sinemaya yenilik getirenlerdendi. Eisenstein, Pudovkin gibi altın kapıdan geçenlerdendi. Elia Kazan bir Anadoluluydu. Türkiye'den dört yaşında ayrılmıştı ya, Anadolu'yu hiç unutmamıştı. Belki insan her yaşında çocukluğudur. Elia Kazan'ı tanıyıp da bunu böyle düşünmemenin mümkünü yok. Her zaman, doksan yaşında da bir çocuktu. Biraz da hınzır bir çocuk. Ve bu çocuğun, belki de bu huyu yüzünden doğduğu ülke hep yüreğindeydi.
Kayseri'deki köyünde hüzün
ABD'de ölen ünlü yönetmen ve yazar Elia Kazan, 1972 ve 1978 yılında ve son olarak da 2 Nisan 1997 tarihinde baba ocağı Kayseri'nin Melikgazi İlçesi Germir Köyü'ne gelerek ailesinin yaşadığı yerleri gezmişti. 1977 yılındaki ziyaretini Zülfi Livaneli ile birlikte yapılan Elia Kazan, eski muhtar Kemal Pehlivan ve köydeki yaşlılarla sohbet ederek özlem gidermişti. Eski Muhtar Kemal Pehlivan, ‘‘Elia Kazan, Türkiye'ye her gelişinde ailesinin yaşadığı köyümüze uğrar, buraları gezerdi’’ dedi. Elia Kazan'ın ölüm haberini Germir köyü sakinleri, ‘‘Toprağı bol olsun’’ diye karşıladılar.
BRANDO VE DEAN
Kazan, 1947 yılında Cheryl Crawford ile birlikte Actors Studio adlı kendi aktörlük okulunu kurdu. Bu okulun en ünlü öğrencisi Marlon Brando'ydu.
Kazan, 1952'de geçmişinde komünizme bulaştığı için ‘‘Amerika'ya Karşı Çalışmaları Araştırma Komisyonu’’ önünde ifade vermeye çağrıldı ve birçok sinema çalışanının adını verdi. Bu hareteki yüzünden muhbirlikle suçlandı.
Sinema eleştirmenleri, 1954 yaptığı ‘‘On The Waterfront’’ (Rıhtımlar Üzerinde) filmini geçmişindeki bu lekeyi silmek için yaptığını söylediler. Tam 8 dalda Oscar kazanan bu film Marlon Brando'ya da ödül kazandırmış ve sinemadaki kariyerini sağlamlaştırmıştı.
James Dean de Kazan'ın öğrencileri arasındaydı. James Dean, Kazan'ın 1955 yapımı ‘‘East Of Eden’’ (Cennetin Doğusu) adlı filminde oynayarak büyük bir üne kavuştu.
Elia Kazan, Marlon Brando'lu ‘‘İhtiras Tramvayı’’ ile kendi sinema dilini iyice kabul ettirmiş oldu. Yine Brando'nun başrolünü üstlendiği Meksikalı devrimciyi konu alan ‘‘Viva Zapata’’ (1952) onun sinema anlayışını en iyi yansıtan örneklerden biri olarak kabul edildi.
ELİA KAZAN İÇİN NE DEDİLER?
ATİLLA DORSAY
Anadolu’nun ABD’de temsilcisi
Hollywood'un yetiştirdiği en büyük ustalardan biri olduğu kadar, Türkiye doğumlu olması açısından da bizim için çok önemli bir sinemacıydı. Ben onun, Türkiye'nin ve Anadolu'nun Amerika'daki temsilcisi olduğuna hep inandım.
ZÜLFÜ LİVANELİ
Anadolu'nun büyük evladı
Elia Kazan yirmi yıllık yakın dostumdu. ‘‘Ege'nin Ötesinde’’ son filmi olacaktı. Ben de bu filmin müzikalini yapıcaktım. Senaryoyu okudu. Yaşından ötürü sigorta şirketleri, filmi sigortalamayınca çekilemedi. Bu olaya çok üzüldüğünü biliyorum. Elia Kazan Ermeni yakıştırmasına uymuyordu. O Anadolu Rum kökünden geliyordu. Anadolu büyük evlatlarından birini yitirdi. Son olarak Bradway deki konserime gelmişti. Arif Mardin'le birlikte, önde oturdu.
YAŞAR KEMAL
Doksan yaşında bir çocuktu
Dün gece duydum Elia Kazan'ın öldüğünü. Yavaş yavaş ölümlere alışıyorum. Gene de çok üzüldüm. Her büyük sanatçı gibi alçakgönüllüydü. Onun için önemli ya da önemsiz bir duygu, bir davranış yoktu. Kazan, çağımızın en büyük sinemacılarından biriydi. Sinemaya yenilik getirenlerdendi. Eisenstein, Pudovkin gibi altın kapıdan geçenlerdendi. Elia Kazan bir Anadoluluydu. Türkiye'den dört yaşında ayrılmıştı ya, Anadolu'yu hiç unutmamıştı. Belki insan her yaşında çocukluğudur. Elia Kazan'ı tanıyıp da bunu böyle düşünmemenin mümkünü yok. Her zaman, doksan yaşında da bir çocuktu. Biraz da hınzır bir çocuk. Ve bu çocuğun, belki de bu huyu yüzünden doğduğu ülke hep yüreğindeydi.
Kayseri'deki köyünde hüzün
ABD'de ölen ünlü yönetmen ve yazar Elia Kazan, 1972 ve 1978 yılında ve son olarak da 2 Nisan 1997 tarihinde baba ocağı Kayseri'nin Melikgazi İlçesi Germir Köyü'ne gelerek ailesinin yaşadığı yerleri gezmişti. 1977 yılındaki ziyaretini Zülfi Livaneli ile birlikte yapılan Elia Kazan, eski muhtar Kemal Pehlivan ve köydeki yaşlılarla sohbet ederek özlem gidermişti. Eski Muhtar Kemal Pehlivan, ‘‘Elia Kazan, Türkiye'ye her gelişinde ailesinin yaşadığı köyümüze uğrar, buraları gezerdi’’ dedi. Elia Kazan'ın ölüm haberini Germir köyü sakinleri, ‘‘Toprağı bol olsun’’ diye karşıladılar.