El Nino 3.5 katrilyona patladı
Güncelleme Tarihi:
Pasifik Okyanusu'nun sularını ısıtan El Nino, yüzyılın en kötü sezonunun yaşanmasına yol açtı. Güney Amerika'da selleri ve kuraklığı peşinde getiren El Nino, ABD'de de eşi benzeri görülmemiş fırtınalar estirdi. Kuzey Amerika ve Kanada'da gökten buz yağdı. Birkaç yıl öncesine kadar kuraklıktan kavrulan Somali seller altında kalırken, El Nino şimdilik Avrupa ve Asya'nın büyük kısmından teğet geçti.
İlk El Nino tahmini geçen yıl Haziran ayında merkezi Maryland'ta bulunan İklim Değişikliklerini Tahmin Etme Merkezi (NOAA) tarafından yapıldı. El Nino kısa bir süre içinde Güney Amerika'ya doğru akan Pasifik sularını ısıtmaya başlayarak kendini gösterdi. En son 1982/83 yıllarında tesbit edilen El Nino, ‘muhteşem’ bir dönüş yaptı.
Son 50 yıldan bu yana tutulan kayıtlar uyarınca 1997, dünyada kayıtlara geçen en sıcak yıl oldu. 1998 Şubat'ı ise en sıcak ay. Güneydoğu Asya ve Avustralya'da şimdiye kadar görülmedik bir şekilde kuraklık yaşanmaya başladı. Aynı şekilde Orta Amerika'da susuzluktan kavrulur hale geldi, öyle ki, su seviyesindeki düşüş dolayısıyla büyük gemilerin Atlas Okyanusu'nu Pasifiğe bağlayan Panama Kanalı'nı kullanması yasaklandı.
Kimileri ‘Tanrıların intikamı’, kimileri ise ‘Doğanın gazabı’ diye anıyordu El Nino'yu. Yağmurun eksik olmadığı Brezilya'nın balta girmemiş ormanları ateşle tanıştı, önemli bir bölümü kül olup gitti. Tesadüf ya da değil şaman büyücülerin yağmur dansından sonra orman yangını kontrol altına alınabildi. Havaların ısınmasıyla Pasifik'te toplu deniz aslanı ölümleri yaşanır oldu. Peru sahillerinde 180 bin olan deniz aslanı nüfusu, besin yokluğu yüzünden 30 bine geriledi.
Hortumlar Meksika'yı ezip geçerken, Şili sahilleri sular altında kaldı. Birkaç yıl öncesine kadar kuraklıkla başı dertte olan Somali bu kez aşırı yağışlar yüzünden sel suları altında kaldı. 200 bin kişi evsiz kaldı. Kolera gibi salgın hastalık tehlikesi başgösterdi. İlk hesaplamalara göre El Nino iklim hareketi, 5000 kişinin ölmesine yol açarken, 14 milyar dolarlık maddi hasar meydana geldi.
Ancak NOAA Başkanı Ants Leetmaa'nın ise dünyanın bu yılki El Nino felaketini ucuz atlattığı görüşünde. Uzmanlar atmosferde sera etkisi yapan carbondioksit gibi gazların kullanımın artması halinde El Nino periotlarının sıklaşacağı uyarısında bulunuyorlar. Hatta Max-Planck Enstitüsü'nün Hamburg'daki Meteroloji dairesi bu gidişle gelecek yüzyılın ortalarında El Nino'nun sürek kazanacağı tahmini yapıyor.
The New York Times Gazetesi ise ‘1996’da yılın olayı O.J.Simpson davasıydı. 1997'de Diana'nın ölümü. Bu defa ise El Nino...' yorumunu yapıyor.
El Nino'dan karlı çıkanlar
Havaların ısınmasıyla meşrubat tüketimi arttı. Peru'deki sıcaklık yüzünden Coca Cola'nın kârı arttı.
Los Angeles uzun yıllardan bu yana ilk kez rahat bir soluk aldı. Sık sık yağan yağmur megapolün havasını temizledi.
El Nino sayesinde Karayip Adaları fırtınasız bir kış geçirdi.
Büyük doğa felaketi, sigorta pazarlamacıları, dam aktarıcıları ve kum torbası üreticilerine yaradı.
El Nino'nun yol açtığı yağışlar yüzünden California'daki çöller çiçek açtı. Şili'nin kıraç sahil şeridi de yeşillendi.
Nereyi nasıl etkiledi?
Florida: Peş peşe hortum felaketleri yaşandı. 41 ölü, 500 milyon dolarlık maddi hasar.
Kanada : Buz yağmuru ve kutup soğukları. 30 ölü. Hasar 1.3 milyar dolar.
Malezya: Kuraklık, hastalık tehlikesi. 430 ölü, 300 milyon dolar hasar.
Avrupa : Kış nisbeten yumuşak geçti.
Doğu Afrika: Kenya, Tanzanya ve Somali'de sel felaketleri.
Zambia: Kuraklık yüzünden en az 2000 kişi öldü. Maddi hasar belli değil.
Çin: Kuzeyde kuraklık, güneyde seller. 400 ölü ve 2 milyar dolarlık hasar.
Filipinler: Kuraklık, pirinç rekoltesinde düşüş. Maddi hasar 450 milyon dolar.
Endonezya: Irian Jaya eyaletinde açlık tehlikesi. Orman yangınları ve duman tabakası. Ölü sayısı 1000, maddi hasar 1.8 milyar dolar.
Avustralya/Yeni Zelanda: Kuraklık, orman yangınları ve şiddetli yağışlar. 25 ölü. 500 milyar dolarlık maddi hasar.
Papua Yeni Gine: Son 100 yılın en büyük açlık tehlikesi. 75 ölü ve 200 milyon dolarlık zarar.
Brezilya: Kuzeydoğu'da kuraklık, Amazonlar'da büyük yangınlar. 22 ölü, maddi hasar belli değil.
Peru: Seller sonucu yerleşim alanlarını çamur bastı. Son yılların en sıcak günleri yaşandı. Sonuç yaklaşık 300 ölü ve 700 milyonluk maddi zarar.
Bolivya: Erozyon. 100 ölü 130 milyon dolarlık hasar.
Diğer Latin Amerika:115 ölü ve 600 milyon dolar.
Arjantin: Seller sonucu 18 kişi öldü ve 2.5 milyar dolarlık hasar meydana geldi.
Ekvator: Fırtına ve seller. 210 ölü 2 milyar dolarlık zarar.
Meksika: Önce Pauline fırtınası, sonra seller vurdu. 220 ölü ve 350 milyon dolarlık hasar.
California: Şiddetli yağışlar ve erozyon. 17 ölü 550 milyon dolarlık zarar.
anılan ‘El Nino’ dünya iklimini altüst etti. İlk belirlemelere göre El Nino 5000 can aldı, maddi hasar ise 14 milyar dolar, yani 3.5 katrilyon lira.