‘Eksik etek’ sözlükte
Güncelleme Tarihi:
TDK’nın ‘eksik etek, kaşık düşmanı, kadının sırtından sopayı, karnından sıpayı eksik etmeyeceksin’ gibi buram buram ayrımcılık kokan kimi deyim ve atasözlerine ilişkin tutumu, ‘Bunlar kültürümüzün bir parçası, nasıl olur da sözlüklerden çıkartırsınız’ diye tepki gördü. Oysa, bu deyim ve atasözlerinin hepsi Türkçe Sözlük’te mevcut.
İKİ hafta önce Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e takdim edilen Türkçe Sözlük’ün 771. sayfasında ‘eksik etek,’ 1346. sayfasında ise ‘kaşık düşmanı’ deyimleri aynen duruyor. Bu nedenle, Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın, yaptıkları işin yanlış yansıtılmasından, dahası çarpıtılmasından şikâyetçi: “Olumsuz anlamlar taşıyan, yasalar ve genel ahlâkla çelişen ‘altta kalanın canı çıksın’, ‘devletin malı deniz, yemeyen domuz’, ‘bana dokunmayan yılan bin yıl yaşasın’, ‘kadının sırtından sopayı, karnından sıpayı eksik etmeyeceksin’ türünden sözlerle ‘eksik etek’, ‘kaşık düşmanı’ gibi deyim ve atasözlerini İlköğretim Okulları İçin Türkçe Sözlük ile Resimli Okul Sözlüğü’ne almadık. Bütün yaptığımız bu.”
HEDEF GENÇ KUŞAKLAR
Yani? Yanisi şu: Bu deyim ve atasözleri, TDK’nın bütün sözlüklerinden çıkartılmış, Türkçe’nin ‘geçimişini itina ile temizlemek’ yolunda bir adım atılmış değil. Sadece ilköğretim için hazırlanan sözlüklere konulmamış. Sözlüklere konulmadı diye zihniyetin değişmeyeceğinin Prof. Akalın da farkında elbette:
“Bu sözlerin kullanılmaması için her şeyden önce zihniyet değişikliğinin yaşanması gerekiyor. Zihniyet değişikliği de öncelikle çocuklarımıza, genç kuşaklara bu sözlerin öğretilmemesi ile sağlanır. Bu yüzden okullar için hazırladığımız sözlüklerde bu deyimlere, atasözlerine yer vermedik. Her ülkede belirli öğretim düzeyleri için hazırlanan sözlüklerde benzer uygulamalara gidilmektedir. TDK’nın da yaptığı budur.”
Prof. Akalın’ın vurguladığı gibi, bu deyimler sadece ölköğretim öğrencileri için hazırlanan sözlüklere alınmamış. Yoksa, geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e sunular Türkçe Sözlük’de hepsi yer alıyor:
“Bu türden deyimler, atasözleri her dilde olduğu gibi Türkçede de vardır. Dildeki bu söz varlığını, sözlükçülük ilkeleri gereği büyük sözlüğümüz olan Türkçe Sözlük’e alıyoruz. ‘Eksik etek’, ‘kaşık düşmanı’ gibi sözler büyük sözlüğümüzde zaten var.”
MUMSÖNDÜ'YE YENİ TANIM
Tabii bu arada gözden kaçan önemli bir mesele daha var. Yıllardır Alevi yurttaşlarımızın haklı tepkisini çeken ‘mumsöndü’ gibi iftiralar da Türkçe Sözlük’de düzeltilmiş. Prof. Akalın, “Kurumumuz, toplumsal barışı zedeleyen bazı kavramlarla ilgili tanımları da aynı sorumluluk anlayışı ile gözden geçirmiş ve bu kavramlarla ilgili düzenlemeleri büyük sözlüğümüz olan Türkçe Sözlük’te yapmıştır.”
Yeni tanım nasıl mı, şöyle: “Mumsöndü: Cem ayinlerindeki çerağ dinlendirmenin maksatlı olarak yanlış yorumlanmasıyla ortaya çıkartılan bir safsata.”
Peki, ‘Eski tanım kültürümüzün bir parçasıydı, eski tanımı isteriz’ diyecek birileri çıkacak mı acaba? Eski tanım şöyleydi çünkü: “Alevi geleneğinde varolduğu ileri sürülen bir tür tören.”
"ESKİNİN KADINLARI DAHA DUYARLIYMIŞ"
PROF. Dr. Şükrü Halûk Akalın, medyada kadın yazarların bu deyim ve atasözlerinin sözlüklerde kalması için takındığı tutumu da eleştirirek, bundan 150 yıl önce kadınların ‘saçı uzun aklı kısa’ deyimine karşı başlattığı mücadeleyi hatırlatıyor:
“Aile içi şiddetten, kadına yönelik şiddetten şikâyetçi olurken bu sözlerin okul sözlüklerine alınmamasını eleştirmek doğru bir yaklaşım olmasa gerek. Kadın köşe yazarlarımızdan bazılarının okul sözlüklerine bu deyim ve atasözlerini almamamızı eleştirmelerine de bir anlam veremedim. Günümüzden yaklaşık 150 yıl önce kadınlarca yayımlanan Şükufezar dergisi ‘saçı uzun aklı kısa’ deyimine karşı mücadele başlatmıştı. O günün kadını, demek ki bu konuda daha duyarlı imiş..."