Einstein’dan genç bilimcilerin öÄŸreneceÄŸi neler var?

Einstein’ın barış için verdiÄŸi uÄŸraÅŸ gerçekten de övülecek türden. Hatta antiotoriter davranış biçimi hálá örnek alınacak bir karakter özelliÄŸi. Sonuçta Einstein, otoriter bürokrasiye karşı muhaliflerin varlığının adı gibi. Einstein’ın kurallara karşı koyma ÅŸekli, günümüzdeki profesörler için de örnek olabilir.Bu yıl dünya fizik ve Einstein yılı. Büyük etkinliÄŸin altı ayını geride bıraktık. Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisi müdürü Dieter Simon, Die Zeit gazetesindeki söyleÅŸinde, altı aylık etkinlik sürecini deÄŸerlendirdi. Einstein yılı nedeniyle altı aydan bu yana her yerde Einstein’ın deyiÅŸlerini okuyoruz. Bu bilim açısından bir baÅŸarı mı sizce?- Bu stratejinin gerçekten de baÅŸarılı olup olmadığı tartışılabilir. Einstein deyiÅŸlerinin en ücra köylere bile taşınmasını biraz grotesk buluyorum. Çiftçiler örneÄŸin ‘Önemli olan soru sormaktan vazgeçmemek gerekir’ deyiÅŸini okuyunca acaba ne soruyorlardır kendilerine? O gün havanın nasıl olacağını mı yoksa ekinin verimli olup olmayacağını mı? Elbette ki herkes hemen görelilik kuramını düşünmez. Fakat Einstein, bilimin anlamını açıklamak için iyi bir reklam aracı deÄŸil mi?- Tabii, sonuçta Einstein çok ünlü. Neredeyse bir Pop Sanatı o. Bazen dilini de çıkaran çorapsız dahi. Peki insanlara verilmek istenen mesaj, ona bakın ve onun gibi olmaya çalışın mı? Ben bununla bilim arasında bir baÄŸlantı görmüyorum. Bilimin reklamı nasıl yapılmalı o halde?- Gençleri bir konuya çekmek istiyorsak, doÄŸrudan doÄŸruya o konuyu tanıtabiliriz. Bilimin ilk yıllarında bu yüzden tüm disiplinin anlamı anlatılıyordu. Bence bu mantıklıydı. Fakat bir bireyi ön plana çıkardığınız zaman sorun oluyor. Sadece Einstein’ı kutlamak yerine Einstein’ın kiÅŸiliÄŸinde bize yararlı olabilecek ne var? Ondan neler öğrenebiliriz, gibi sorular sorulmalıydı.Mesela fizikte nasıl devrim yapılır gibi mi?- Bunun gerçekten öğrenilebilir olduÄŸundan kuÅŸkuluyum. Einstein örneÄŸi bize, bir kiÅŸinin neredeyse otistik gibi sabahtan akÅŸama kadar iÅŸlem yapabileceÄŸini ve ÅŸans eseri uzayı daha iyi hesaplayabileceÄŸini ve çeÅŸitli fikirler üretebileceÄŸini göstermekte. Fakat tüm bunlardan nasıl dahi olunur sorusuna bir yanıt bulamıyorum. Bilim adamları bile insan Einstein’dan bir ÅŸeyler öğrenemiyorlarsa bizler ne yapalım?- Akademik hoca olarak bir dahi deÄŸildi. Ahlaklı bir dahi olup olmadığı da hangi açıdan baktığımıza göre deÄŸiÅŸir. Kadınlarla olan iliÅŸkisi örnek alınacak gibi deÄŸil. ÖrneÄŸin eÅŸine hiç de nazik davranmamıştı. Bu açıdan baktığımızda sıradan bir insandı o. Peki ya barış için verdiÄŸi uÄŸraÅŸlar?- Evet bu çabası gerçekten de övülecek türden. Tabii Yahudi kardeÅŸlerinin hakları için savaÅŸması da öyle. Bu tür uÄŸraÅŸları biraz daha ön plana çıkarılabilirdi. Hatta antiotoriter davranış biçimi benim için hala örnek alınacak bir karakter özelliÄŸi. Sonuçta Einstein, otoriter bürokrasiye karşı muhaliflerin vücut bulması gibi. Einstein’ın kurallara karşı koyma ÅŸekli günümüzdeki profesörler için de örnek olabilir. Fakat bir eÄŸitim bakanlığından, bürokrasiyle karşı koymayı örnek olarak göstermeyi bekleyemeyiz. Einstein’ın genelensellik karşıtı davranışları belki de sırf dahi olduÄŸu için hoÅŸ görülmüştü.- Elbette. Bizim gibi insanlar bu kadar kuralsız davranamazdı. Bir toplumda kurallara karşı gelebilmek için insanların yararlanabileceÄŸi kadar mükemmel ya da diÄŸer insanlara ‘Bakın, bunu kaldırabilecek kadar liberaliz’ biz dedirtecek kadar tamamlayıcı olmak gerekiyor. Ama çoÄŸunluk bu tür baÅŸkaldırıları kabul edemiyor. Ve uyum ÅŸart, sonuçta bilimi ayakta tutan sadece deha deÄŸil mainstream’dir (ana akım). Ayrıca hiçbir profesöre, Einstein gibi ol ! diyemeyiz. Görelilik kuramının kurucusu, Einstein yılını nasıl deÄŸerlendirirdi?- Einstein hayattayken de sabahtan akÅŸama kadar kutlanıyordu ve o bunu olaÄŸanüstü ironik bir olgunluk içinde dile getirerek, örneÄŸin kendisinin küçük ‘Paskalya Öküzü’ (Pfingstochse) gibi kutlandığını ifade etmiÅŸti. Ä°nsanlar onu anlamadıkları için kutluyorlardı. Aslında bu tutum günümüz dehaların da pekala hoÅŸuna giderdi. Kendileri için bu tür ÅŸenlikler yapılanların ayakları hemen yerden kesilirdi herhalde. Einstein yılının altı ayını geride bıraktık bile, bu süreyi nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz?- ‘Annus mirabilis’ (mucizevi yıl) gayet ayrıntılı olarak anlatıldı, Berlin’de dev bir sergi var. Åžimdi insan ister istemez geriye ne kaldı diye soruyor. Durmadan ışınla ilgili düşünce deneyini mi tekrarlamalı? Yoksa E=mc2 yeniden mi açıklanmalı? Einstein’dan konu açıldığında belirgin bir tükenmiÅŸlik görüyorum. Çünkü olaÄŸanüstü bilgi birikimine karşın bize bir figür olarak çok uzak. Gegenworte’nin (Zıt sözcükler) son sayısında fizikçi Ulrich Schollwöck, Einstein’ı artık örnek kiÅŸi (imago/Leitbild) deÄŸil, örnek fosil olarak tanımlamakta. Einstein günümüz araÅŸtırmacılara yol gösteremiyor mu?- Ä°nsan Einstein’ın hangi görüşü ya da yaÅŸamı genç fizikçilere yönlendirebilir ki? Mucizevi yıl olarak bilinen 1905’ten önce Einstein mali açıdan dökülüyordu. Ve 1905’deki ünlü makalelerini patent dairesinde çalışırken yazmıştı. Günümüzde bilimde zaten yeterince zorluklarla karşılaÅŸan genç araÅŸtırmacılar bu tür güçlüklerle avunamazlar herhalde. Kim bilir belki de BMBF (Alman EÄŸitim ve AraÅŸtırma Bakanlığı) Einstein yılını, en güç ÅŸartlarda bile dahiyane iÅŸler yapılabileceÄŸini göstermek için düzenlemiÅŸtir?- Ha evet bu etkinliÄŸin anlamı belki de budur. Oralara gelmedik henüz. Fakat ciddi olacak olursak, büyük dahi, pırıltısının bir kısmının kutlayanlara yansıması için kutlanıyor olabilir. Bu kesinlikli bir motifti.Â