Ebeveynler ve çocuklar merak ediyor: 12 soruda 12 yaş üstü aşılama

Yüz yüze eğitim 1,5 yıl aradan sonra 6 Eylül’de başladı. Eğitimde yüz yüze sisteme geçileceği açıklandığından beri kafalarda önemli bir soru işareti vardı: Çocuklar ne zaman aşılanacak?

Geçtiğimiz ay 15 yaş üstü ve kronik hastalığı olan 12 yaş üstüne aşı randevuları açılmıştı. Sağlık Bakanlığı, okulların açılmasına bir gün kala aşılamada yeni bir adım attı, 12 yaş ve üstündeki tüm çocuklara aşı hakkı tanımladı. Şu anda 12 yaş ve üstü tüm çocuklar ailelerin de onayı ile Covid-19 aşısı olabiliyor. 

Ülkemizde 12 yaş ve üstüne aşı hakkı tanımlanması, pek çok soruyu da beraberinde getirdi. Çocukların ve ebeveynlerin en merak ettiği konuları Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Bülent Ertuğrul’a sorduk.

‘2260 ERGEN İLE ÇALIŞMA YAPILDI’

1- 12-15 yaş arası çocuklarda kullanılmak üzere Pfizer-BioNTech Covid-19 aşısının güvenliğini ve etkinliği nasıl belirlendi?

12-15 yaş arası çocuklarda mRNA aşılarının etkinlik ve güvenirlik çalışmaları yapıldı ve yayımlandı. Bu çalışma çift kör plesebo kontrollü olmak üzere 2260 ergeni kapsamaktaydı ve sonuçlar aşı açısından olumluydu. Bunun üzerine 10 Mayıs 2021'de FDA, Pfizer/BioNTech mRNA tabanlı Covid-19 aşısı için acil kullanım onayını 12-15 yaş arası ergenleri içerecek şekilde genişletti. Aşının 6 ay ile 11 yaş arasındaki çocuklarda kullanımına ilişkin klinik çalışmalar ise devam ediyor.

2- 12 yaş ve üzeri aşı olmadan önce genel bir sağlık kontrollü ve kalp taramasından geçmeli mi?

Böyle bir uyarı yok. Bu nedenle aşı olmadan önce genel bir sağlık kontrollünden geçilmesi önerilmiyor. Ciddi alerji riski olanlarda belki kontrollü biçimde aşı uygulaması yapılabilir.

'KALP KASI İLTİHABI RİSKİ COVID GEÇİRENLERDE 5 KAT FAZLA'

3- 12-15 yaş arası çocuklar için Pfizer-BioNTech aşısının yan etkileri nelerdir? Kalbi etkileme riski var mı?

Bu yan etkiler erişkinlerden farklı değil ve nadir şekilde görülüyor. En yaygın görülenleri ise baş ağrısı, yorgunluk hissi, uygulanan kolda ağrı ve kızarıklık, kas ve eklem ağrıları, mide bulantısı, ishal ve ateş olarak sıralayabiliriz.

En sık konuşulan kalp kası iltihabı (miyokadit) görülme olasılığı ise Amerikan Hastalık Merkezi (CDC) kayıtlarına göre milyonda 12,6 kişi ve geçici olduğunun da altını çizelim. Bu olasılığın görülme riski Covid-19 geçirenlerde yaklaşık 5 kat daha fazla. Aynı zamanda kalıcı hasar bırakma olasılığı da daha fazla. Yaşamı tehdit eden ciddi alerjik reaksiyonların aşı sonrası görülme olasılığı ise çok daha düşük.

4- Pfizer-BioNTech Covid-19 aşısının uzun vadeli etkileri hakkında herhangi bir araştırma var mı?

Sadece bu aşı için değil tüm aşılar için izlem yapılıyor ve görülen her bulgu her ülkenin sağlık otoriteleri tarafından kayıt altına alınıyor. Tüm aşıların kullanım süreleri henüz birinci yılını doldurmadı ve izlemlerde yukarıda saydıklarımızın dışında ciddi bir etki gösterilmedi. Bu veriler olasılıkla uzun yıllar toplanmaya devam edilecek ve toplumla paylaşılacak.

'ÇOCUKLAR VİRÜSÜ YAYABİLİYOR'

5- Çocukların Covid-19’dan daha az etkilendiği söyleniyor. Eğer öyleyse neden Covid-19 aşısı olmaları gerekiyor?

Altta yatan hastalığı bulunan (doğumsal kalp hastası, Tip 1 şeker hastaları, bağışıklığı baskılanmış ya da bu tür tedavi alanlar) çocuklarda hastalık ciddi seyredebiliyor. Bu nedenle bu çocukların aşı olması önemli. Sağlıklı çocuklar ise hastalığı kapmaları durumunda çevreye yayabiliyor ve aile bireyleri için özellikle aşı olmayanlar için risk oluşturuyorlar. Çocukların da aşı programına alınmasında toplumsal yarar var diyebiliriz.

6- 12-15 yaş arası çocuklar için aşının içeriğinde veya dozunda herhangi bir fark var mı?

Hayır, içerikte ve dozlar arasında herhangi bir farklılık bulunmuyor.

7- Kimler Pfizer-BioNTech Covid-19 aşısını yaptırmamalı?

Aşırı alerjik durumda olan çocuklarda dikkatli olarak kullanılmalı. Ama bu durum sadece bu aşı için değil tüm gıda ve ilaçlar için geçerlidir. Ayrıca aşının içeriğinde bulunan maddelere karşı alerjisi önceden bilinenlerde de kullanılmaması gerekiyor.

8- Çocuklar Sinovac Covid-19 aşısı yaptırabilir mi?

Sinovac aşısı bir inaktive virüs aşısıdır ve teorik olarak çocuklara yapılabilir. Lancet Infectious Diseases adlı saygın uluslararası derginin 2021 Haziran sayısında Sinovac aşısının 3-17 yaş grubunda yapılan Faz 1 ve 2 sonuçları yayımlandı ve aşının bu grup için etkin ve güvenilir olduğu gösterildi. Şimdi Faz 3 sonuçlarını bekliyoruz.

'KISIRLIK YAPMIYOR, MENSTRÜASYONU ETKİLEMİYOR'

9- Aşı olan çocukların Covid-19’a yakalanma ihtimali nedir?

Yakalanma oranları erişkinlerden çok farklı olmasa da varyantlara göre etkinlik değişebilir. Bunun için elimizde yeterli veri yok.

10- Covid-19 aşısı doğurganlığı veya menstrüasyonu etkileyebilir mi?

Aşıların kısırlık yaptığına ilişkin boş inanç her aşı için ortaya sürüldü ancak hiçbiri kanıtlanamadı. Aynı durum Covid-19 aşıları için de geçerli. Aşıların menstüral siklusu etkilediğine yönelik de bir bulgu bulunmuyor.

11- Bir çocuk başka bir aşı olmadan önce ya da olduktan ne kadar süre sonra Covid-19 aşısı yaptırabilir?

Genel bilgi olarak birden fazla aşı aynı günde yapılabilir. Covid -19 aşıları cansız aşılar olduğundan diğer aşılarla birlikte yapılabilir ancak oluşacak bir yan etkinin hangisine bağlı olduğu ayrımının yapılması için Covid -19 aşısının bu süreç içinde tek başına uygulanması daha iyi olacaktır. Diğer aşıyı yapmak acil ise (tetanos, kuduz aşıları gibi) bu durumda birlikte yapılabilir. Covid -19 aşısı yapıldıktan sonra başka bir aşı için uygun süre 2 haftadır. Bu sürede hem Covid -19 aşısının görülebilecek yan etkileri kaydedilmiş hem de aşının etkinliği başlamış olacaktır.

12- Aşıyı seçerken nelere dikkat edilmeli, neye göre seçilmeli?

Pandemi koşullarında hangi aşıya ulaşabiliyorsanız o aşıyı yaptırmak genel kuraldır. Seçeneğiniz varsa bu durumda bilimsel çalışmalarla etkinlik oranı en yüksek olan mRNA aşısı seçilebilir.

5-12 YAŞ İÇİN ÇALIŞMALAR NEDEN YAVAŞ İLERLİYOR?

Dünyada 12 yaş altı çocukların aşılanması konusunda bazı çalışmalar başlamış durumda. ABD’nin Ohio eyaletindeki Senders Pediatrics'te 5-12 yaş arasındaki çocukların Covid-19 aşısı olabilmesi için çalışmalar yapılıyor.

Senders Pediatrics'te yapılan çocuklar için aşı çalışmaları çok hassas olmak zorunda. Çalışmanın düzgün ilerlemesi için aynı anda birçok şeyin doğru gitmesi gerekiyor. Uzmanların, Pfizer/BioNTech aşı şişeleri kutularından çıkarılır çıkarılmaz hazırlanması ve küçük çocuklara verilmesi için şişeler çözüldükten sonra sadece iki saatleri oluyor. Kontaminasyondan arındırılmış steril bir odada çalışan araştırmacıların, aşıları çocuklar için yeterince güvenli olan küçük dozlarda birleştirmesi gerekiyor.

Yapılacak küçük bir hatanın çalışma sonuçlarını tehlikeye atma, aşıyı etkisiz hale getirme veya denemeyi geciktirme riski bulunuyor.

Çocuklarla ilgili yapılan aşı çalışmalarının yavaş ilerlemesinin bazı nedenleri klinik riskler. Bunların yanı sıra çocukların gönüllü olması yetişkinlerden çok daha uzun sürüyor. Bu durumun ilk sebebi ebeveynlerin çocuklarını aşı çalışmalarına dahil etmek istememesi. Kendisi aşılarını tamamlamış ebeveynler dahi çocukları söz konusu olduğunda Covid-19 aşıları için tereddüt edebiliyor. 

Çocuklarla beraber aşı çalışması yapılabilmesi için öncelikle ebeveynlerin rızası gerekiyor, ardından çocukların da istekli olması gerekiyor. Çocukların korku duyması çalışmaya katılmalarına engel olabiliyor.

Öte yandan araştırmacıların, aşıların işe yarayıp yaramadığını değerlendirmek için bir çocuğun hastalanıp hastalanmadığını ölçmeleri gerekiyor. Çocukların kendilerini nasıl hissettiğini doğru şekilde ifade edebilmesi her zaman çok kolay olmuyor. Duygu durumu daha hızlı değişen çocuklar çalışma sırasında uzmanlara doğru bilgi veremeyebiliyor.

Tüm bu zorluklar, küçük yaş grubunun aşılanma takvimine etki ediyor. Senders Pediatrics'te yapılan 5 ila 12 yaşındakiler için Pfizer-BioNTech deneme sonuçlarının bu ayın sonuna kadar gelmesi bekleniyor.