Dünyanın ilk sibernetik bilgini Cizre'de anıldı

Araştırmacı-yazar Abdullah Yaşin, Cizre Kaymakamlığı ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünce anma etkinlikleri kapsamında Şırnak Barosu Sosyal Tesisleri'nde düzenlenen panelin açılışında, El-Cezeri'nin, 1153–1233 yılları arasında yaşayan Cizreli büyük Türk mucit olduğunu söyledi.

El-Cezeri'nin robot, saat, su makineleri, şifreli kilitler, şifreli kasalar, termos, otomatik çocuk oyuncakları gibi 60 makine icat ettiğini belirten Yaşin, “El-Cezeri dünyanın ilk sibernetik bilginidir” dedi.

Beykent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oğuz Makal ve minyatür sanatçısı Leman Dinçtürk, El-Cezeri'nin icatları ve hayatıyla ilgili katılımcılara bilgi verdi.

Daha sonra Prof. Dr. Makal tarafından hazırlanan ve yönetmenliğini Duygu Yılmaz'ın yaptığı El-Cezeri ile ilgili belgesel, davetlilere sinevizyon eşliğinde izlettirildi.

Panele Cizre Kaymakamı Cihan Demirhan, İlçe Milli Eğitim Müdürü İhsan Gören, Şırnak Barosu Başkanı Avukat Nuşirevan Elçi, Tabipler Odası Başkanı Dr. İsmail Vesek, sivil toplum örgütlerinin temsilcileri, öğretmenler ve çok sayıda vatandaş katıldı.
Panelin ardından “İsmail Ebul-İz El-Cezeri'yi Anma Etkinlikleri” kapsamında Dinçtürk'ün, Cizre Öğretmenevi'ndeki “Ebul-İz Minyatür Sergisi” törenle açıldı.

EBUL-İL EL CEZERİ

1153-1206 yılları arasında yaşayan Ebul-İz El-Cezeri, Avrupa'da “El-Cezeri/Al-Jazari” ismiyle bilinir. El-Cezeri, keskin zekası ile elektrik kullanmadan sadece su ve mekanik parçalarla çalışan makineler ve su robotları tasarlamış ve günlük hayata geçirmiş olağanüstü bir bilim insanıdır. Sadece su ve mekanik parçalar kullanarak çalışan su robotları geliştirmiştir.

Doğduğu şehir Cizre'de çeşitli icatlar yapan El Cezeri, Artukoğulları hükümdarınca Diyarbakır'a çağrılır. El Cezeri, hükümdarların takdirini toplayarak kitap yazmakla görevlendirilir. 1183 yılında başlayıp icatlar kataloğunu 25 yıl süren bir çaba sonucunda, o zamanların resmi dili olan Arapça ile yazar. Enerji kaynağı, yönetim mekanizması ve feedback (geribesleme) sistemlerinin tümünün su, buhar gücü ve havanın itiş gücü ile yapıldığı, çağının çok ötesine geçmiş bir dizi buluşlarını kitabında toplar.

El Cezeri, Otomatik Makineler tarihinde “Çağın Doruğuna Erişmiş Büyük Mühendis İbni Razzaz Cesari” adıyla anılır. Kitaptaki tüm buluşlar insanımsı, estetik değerlere sahiptir ve hiçbiri hayal ürünü değildir. Alman Profesörü Widemann, tarafından tekrar üretilip çalıştırılmışlardır. El Cezeri'nin kaleme aldığı orijinal ismi “Kitab-ül Camii Beyn-el ilmi vel-amel En Nafi-i fi Sınaat-il hiyel” kitabı, Kültür Bakanlığı 1990 yılında “Olağanüstü Mekanik Araçların Bilgisi Hakkında Kitap” adında basmıştır. Kitabın Türkçe çevirisi ise Sevim Tekeli tarafından hazırlanarak Türk Tarih Kurumu Yayınları tarafından basıldı. El-Cezeri'nin mezarı halen Cizre'de Nuh Peygamber Camii'nin avlusunda bulunuyor.