Dünyanın gözü kulağı dün Akdamar'daydı

Dünya gündeminin nabzı Planet'te atıyor

Akdamar Kilisesi’nde Ortodoks ayini düzenlenmesi Türkiye'de artan hoşgörünün bir işareti oldu.

Akdamar kilisesinde neredeyse yüzyıl sonra ilk kez çan seslerinin yankılanması, Türkiye'nin etnik ve dini azınlıklarıyla sorunlu tarihinin üstesinden gelme çabalarını simgeliyor.

Türkiye'nin Akdamar'da her yıl bir gün ayine izin verme kararı,�Ankara’nın Erivan ile diplomatik ilişkileri normalleştirme süreci durduğu sırada yaptığı bir iyi niyet jesti. Bu aynı zamanda AK Parti hükümetinin etnik ve dini ayrılıkları giderme çabası.

AK Parti hükümeti, önceki hükümetlere göre daha hoşgörülü. Siyasetçiler, milliyetçilerin tepkilerinden hala çekinmesine karşın, Türkiye'de son yıllarda yeni kitaplar, filmler ve seminerlerle, tutumlar radikal olarak değişti. Ayrıca çok sayıda Türk, kökeninin nüfus cüzdanlarında yazandan çok daha karışık olduğunun farkına varmaya başladı.

LOS ANGELES TIMES: Ermeniler için Van’da acı tatlı bir ayin

Diasporanın boykot çağrılarına rağmen yüzlerce Ermeni Akdamar Kilisesi'ndeki ayine katıldı. 1915 yılından bu yana Akdamar Kilisesi'nde ilk kez ayin yapıldı.

Ermeni diasporasının tüm boykot çağrılarına rağmen, "çoğunluğu İstanbul'daki Ermeni toplumu olmak üzere, İran, Almanya, Fransa ve ABD'den yüzlerce Ermeni hacının ayin için Van'daki otellere akın etti.

Ermenilerin botla adaya giderken ilahiler söyledi, bir grup da "Orda bir köy var uzakta" şarkısını mırıldandı. Ermeniler, Akdamar Kilisesi'ni birkaç dakika ziyaret etti, töreni ise dışarıdaki dev ekranlardan izledi.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan hükümeti, geçmişin yaralarını sarmak için uğraş veriyor. Akdamar'daki bu tören, bazıları tarafından tarihte yaşanan şiddetten aklanma girişimi, bazıları tarafından da ülkenin iç ve uluslararası konularını ele almada daha yetenekli ve hazır görünen hükümetin jesti olarak görülüyor.

WASHINGTON POST: Ayindeki kayıp haç Türk-Ermeni ilişkileri için bir engel

Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesinde bir dönüm noktası olması umut edilen ayin, Türk yetkililerin kilisenin çatısına demir haçı yerleştirmemesiyle bir tartışma konusuna dönüştü.

Geçtiğimiz hafta Başbakan Tayyip Erdoğan kilisenin yeniden açılmasını “Türklerin hoşgörüsünün bir ifadesi” olarak nitelendirmişti. Ancak haçın yokluğu ve yarattığı sert tepki iki ülke arasındaki ilişkilerin hala ne kadar kırılgan olduğuna işaret etti.

Müzeye dönüştürülen kilisede normalde ayin yapılmasına izin verilmiyor. Ancak Türkiye’nin yılda bir kez ayin yapılmasını kabul etmesi birçokları tarafından tarihi bir hatanın düzeltilmesi adına küçük ama önemli bir adım olarak görüldü.

Detroit’ten gelen bir grup Ermeni Amerikalıdan biri olan Howard Atesian, “Tarihi geçmişin kabul edilmesi adına bu önemli bir girişim olabilir” dedi. Ancak bu ayini Türkiye’nin dürüst bir çabası olarak görmeyen Ermeniler de var.

WALL STREET JOURNAL: Kilise tüm dünya Ermenileri için bir sembol oldu

Türkiye, Osmanlı İmparatorluğunun çöküşünden bu yana ilk defa Pazar günü Ermenilere, sembolik ancak siyasi olarak hassas bir kilisede dua etmeye izin verdi. Tüm dünyadaki Ermeniler için, 1915 yılında terk edilen ve 2007’de 1.5 milyon dolarlık onarımdan sonra müze olarak yeniden açılan Surp Haç Kilisesi, Osmanlı güçlerince gerçekleştirilen sınır dışı edilmeleri ve öldürmeleri sembolü haline geldi. Kilisenin haçına ilişkin tartışma da, komşular arasındaki güvensizliğine vurgu yapıyor.

REUTERS: Beklenen katılımın beşte biri gerçekleşti

Pazar günü Surp Haç Kilisesi’nde yapılan ayine 5 bin Ermeni Ortodoks’un katılması bekleniyordu ancak katılım 1,000 kişi civarında oldu. Ankara hükümeti ayini, çoğunluğu Müslüman olan Avrupa Birliği’ne aday Türkiye’de artmakta olan dini hoşgörünün bir sembolü olarak gösterdi.

Bu ayin bu yıl içinde dini azınlıkların bir dönem yasaklanmış dini mekanlarda yaptıkları ayinlerin ikincisi oldu. Geçtiğimiz ay binlerde Rum Ortodoks neredeyse 90 yıl sonra ilk ayin için Sümela Manastırı’na akın etmişti.

Ayine haç tartışması damga vurdu. Türk yetkililerin 200 kilogramlık demir haçın kilisenin çatısı için çok ağır olduğunu açıklaması bazı Ermenilerde öfke yarattı. Ermenistan’dan gelecek birçok insan 20 saatlik otobüs yolculuklarını iptal etti.

Öte yandan Ermenistan’da “Soykırım Anıtı”nda yapılan alternatif ayine yüzlerce kişi katıldı. Ayin katılımcıları Akdamar’daki ayini bir gösteri olarak nitelendirdi.

AP: Ayin Ermenistan'da protesto edildi

Binlerce Hıristiyan Ermeni hacı Pazar günü Türkiye’nin doğusunda yer alan ve 95 yıldır kapalı olan tarihi katedralde düzenlenen ayine katıldı.

Türkiye’deki Ermeni Patrikhanesinin lideri Aram Ateşyan, ayin sırasında yaptığı konuşmada “Bugün burada dua etmenin ve 1,100 yıllık ruhani bir geleneği paylaşmanın mutluluğunu yaşıyoruz” dedi. Ateşyan barışın sağlanmasının gerekliliğinden bahsederek, düşmanlık ve nefret duygularının insanları “karanlık bir çukura” ittiğini söyledi.

Türkiye’den, Ermenistan’dan ve Gürcistan’dan Ermeni Hıristiyanlar ayin için kiliseye geldi. Birçok kişinin de demir haç planlandığı gibi kilisenin tepesine konulmadığı gerekçesiyle ayini protesto ettikleri belirtildi.

Türk yetkililer haçın sembolik öneminin Başbakan Tayyip Erdoğan’a karşı kullanılmasını engellemek amacıyla kilisenin tepesine yerleştirilmesini referandum sonrasına ertelediklerini duyurmuştu. Sembolizmin bazı Müslümanları rahatsız etmesi söz konusu, öte yandan orduyu da kapsayan laik kesim bu adımı Ermenistan’a ve Ermeni diasporasına verilmiş bir taviz olarak görebilir.

İstanbul’da Ermenice yayımlanan bir gazetenin yardımcı genel yayın yönetmeni Hegine Makruhi Büyükagopyan, “Keder, acı ve mutluluğu aynı anda yaşıyoruz. Asla buraya ibadet için gelebileceğimi hayal etmemiştim” dedi.

AFP: Ayin bazı Ermenilerin öfkesine yol açtı

Ermeni Hıristiyanlar Pazar günü 1915 olaylarından bu yana ilk kez Türkiye’nin doğusunda tarihi bir kilisede ayin düzenledi. Ankara 10’uncu yüzyıldan kalma bu ibadet yerini bir iyi niyet göstergesi olarak ibadete açarak, Ermenistan’la çıkmaza giren barış girişimlerinde tansiyonu düşürmeyi ve gayrı Müslim azınlıklara duyulan saygıyı ifade etmeyi amaçlıyordu.

Türkiye’nin kilisenin demir haçını tepeye yerleştirmeyeceğini açıklamasının ardından Ermeniler ayinin Türkiye’nin reklam gösterisi olduğunu öne sürerek boykot çağrısı yaptı. Ermenistan’da bulunan Eçmiyadzin ayine iki üst düzey din adamı gönderme kararını geri çevirdi.

Ayinle aynı anda Ermenistan’ın başkenti Erivan’da da protestolar düzenlendi. Organizatörlerden Hakob Hakobyan “Haçı ait olduğu yere koymayan Türkiye değişmediğini gösteriyor. Bugün Van Gölü’nde yapanların ucuz bir gösteri olduğunu hepimiz biliyoruz” dedi.

Almanya’nın Türkiye büyükelçisi ve birçok Batılı diplomat da ayine katıldı. Diplomatlardan adının açıklanmasını istemeyen bir tanesi “Bu din özgürlüğünün sağlanması adına iyi, olumlu bir adım” dedi.

EL PAIS: Haç konusu tepki yarattı

Akdamar Kilisesi’ndeki tarihi ayine, beklenen 5 bin kişinin yerine ancak 1,000 kadar insan katıldı. Türk hükümetinin kilise çatısına bir haçın yerleştirilmesini yasaklaması, birçok kişinin tepkisine yol açtı ve etkinliği boykot kararı alınmasına yol açtı.

Hürriyet'i Facebook'ta takip etmek istiyorsanız:
http://www.facebook.com/#!/HurriyetPlanet

Hürriyet'i Twitter'da takip etmek istiyorsanız:
http://twitter.com/HurriyetPlanet