Dünyanın gözü Irak'ta

Ä°ran'la 1980 ile 1988 arasında savaÅŸtıktan sonra AÄŸustos 1990'da Kuveyt'i iÅŸgal eden ve ABD önderliÄŸindeki uluslararası koalisyonun müdahalesiyle sınırına geri çekilen Irak, BM Güvenlik Konseyi'nin, bu ülkedeki kitle imha silahlarının denetimine iliÅŸkin aldığı karar doÄŸrultusunda kendi kaderini kendi belirliyor. ABD'nin, ''Saddam Hüseyin'siz bir dünya'' temeline dayandırdığı vebazı çevreler tarafından, ''Washington'un petrol ve silah anlaÅŸmalarının garantisi'' olarak görülen BaÅŸkan George Bush'un Irak politikası, diÄŸer devletler tarafından ÅŸu ÅŸekilde deÄŸerlendiriliyor:  KUVEYTOlası operasyon durumunda Irak'ın saldırabileceÄŸi ülkeler listesinde ilk sıralarda yer alan Kuveyt, ABD BaÅŸkanı Bush'un, ''Saddam gitmeli'' fikrine destek veriyor.  Saddam Hüseyin'in, 1990 yılındaki iÅŸgalinden dolayı Kuveyt halkından özür dilemesini kabul etmeyen Kuveyt yönetimi, BaÄŸdat rejimini saldırganlıkla suçluyor.Saddam'ın özür konuÅŸmasının ardından açıklama yapan Kuveyt DışiÅŸleri Bakanı Åžeyh Sabah El Ahmed El Sabah'ın, Kuveytlilerin,  Irak'ın 1990-1991 yıllarında bu ülkeyi iÅŸgalini bir özür karşılığında unutmayacaklarını söylemesi, olası savaÅŸta hangi tarafta olabileceklerine dair iÅŸaret olarak algılandı.  ALMANYAIrak'ta savaşın, terörizmi körükleyebilecek olmasından duyduÄŸu sıkıntıyı sık sık dile getiren Almanya, BM kararlarına uymaması halinde Irak'a düzenlenmesi muhtemel operasyonda üzerine düşen vazifeyi yerine getireceÄŸini açıkladı.  Almanya'da Eylül ayındaki baÅŸbakanlık seçimlerini kazanarak bu göreve ikinci kez gelen Gerhard Schröder, seçim kampanyası sırasında yaptığı ilk açıklamalarda, olası askeri operasyonda yer almayacaklarını söyledi. Schröder, son açıklamasında da Irak'a yönelikolası harekat sırasında Almanya olarak NATO kapsamında üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getireceklerini, ancak Irak'a yönelik harekata katılmayacaklarını bildirdi.  Ä°RANABD BaÅŸkanı Bush'un, Kuzey Kore ve Irak ile birlikte ''ÅŸer ekseni'' olarak nitelediÄŸi Ä°ran, ABD'nin, Irak'a saldırması halinde bataÄŸa saplanacağına inanıyor.  Bazı basın yayın organlarında, ABD'nin ikinci hedefi olarak gösterilen Ä°ran'ın dini lideri Ayetullah Seyid Ali Hamaney, ''ABD'nin herhangi bir Müslüman ülkeye olası saldırısının, tüm Ä°slam dünyasına zarar vereceÄŸi'' uyarısında bulunarak, Washington yönetimine temkinli davranma çaÄŸrısında bulundu.  Ä°ran-ABD görüşmelerinin yeniden baÅŸlamasının tek yolunun, Washington yönetiminin izlediÄŸi siyaseti ve tutumunu deÄŸiÅŸtirmesinden geçtiÄŸini düşünen Tahran, ABD'nin Irak'a saldırmayacağını umuyor ve Irak'ın, BM kararlarına tam uyum göstermesini istiyor.  ABD'nin, olası Irak operasyonu çerçevesinde faydalanabileceÄŸi belirtilen Saddam Hüseyin muhalifleri dahil hiçbir grubun Ä°ran topraklarını kullanamayacağını kesin bir dille bildiren Ä°ran, topraklarını hiçbir ÅŸart altında yabancı askerlere açmayacağını vurguladı. Ä°ran ordusu komutanı Tümgeneral Muhammed Selimi, ABD'nin son tehditlerini göz önüne alarak plan hazırladıklarını belirtti.  FRANSAABD'nin, olası operasyonunun hayata geçirilme sürecinde desteÄŸine en çok ihtiyaç duyduÄŸu ülkeler arasında yer alan ve Çin, Ä°ngiltere, Rusya, ABD ile birlikte BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesi olan Fransa, savaÅŸ ihtimalinin ''en son seçenek'' olarak deÄŸerlendirilmesini istiyor.  Irak'ın silah bildiriminde aydınlanmamış bölümler olduÄŸunu belirten, ancak geliÅŸmeyi ''ılımlı'' bulan Paris, Irak'ın yükümlülüklerini yerine getirmediÄŸine iÅŸaret eden şüphe ve soruların BM çerçevesinde çözülmesinden yana olduÄŸunu düşünüyor.  Ä°NGÄ°LTEREOlası operasyonda ABD'nin en büyük destekçisi konumundaki Ä°ngiltere, Irak'ın silah bildiriminde açıklar bulunduÄŸunu, ancak bununbir savaÅŸ gerekçesi olmadığını düşünüyor.  Iraklı rejim muhaliflerinin toplantılarına ev sahipliÄŸi yapan ve muhalif liderlerle iliÅŸkilerini sıcak tutan Ä°ngiltere, Irak'ın, ödevini yapamadığını belirtti.  ABD DışiÅŸleri Bakanı Colin Powell'ın savaÅŸ sinyalleri veren, ''Saddam son ÅŸansını kullanamadı'' ÅŸeklindeki konuÅŸmasına yakın bir tutum sergileyen Londra hükümeti, bir yandan da ''savaÅŸ kaçınılmaz deÄŸil'' açıklaması yaparak, BM Güvenlik Konseyi'nin diÄŸer daimi üyelerine ılımlı bir mesaj gönderdi.  Ä°ngiliz Avam Kamarası'nın DışiÅŸleri Komisyonu da Irak'a yönelik bir savaşın Arap dünyasında istikrarsızlığa yol açacağı konusunda uyarıda bulundu.  Ä°ngiltere Savunma Bakanı Geoff Hoon ise olası Irak operasyonuna iliÅŸkin açıklamasında, böyle bir saldırının tarihinin önceden öğrenilmemesi için parlamentoya danışmadan hareket edebileceklerini söyledi.  RUSYAABD'nin, sahip olduÄŸu veto hakkıyla BM Güvenlik Konseyi'nin Irak'aoperasyon düzenlenmesi yönünde alabileceÄŸi kararın önünde engel teÅŸkiledebileceÄŸini düşündüğü Rusya, Irak'ın silah bildirimini olumlu buldu. Herhangi bir saldırı öncesinde BM Güvenlik Konseyi'nden onay alınması gerektiÄŸini ifade eden Moskova yönetimi, bir yandan da BaÄŸdatyönetimine, ''uluslararası alanda verdiÄŸimiz desteÄŸi kaybedebilirsin''uyarısında bulundu.  Rus firmaları Lukoil, Zarubezhneft ve Machinoimport'un, Irak'ın Batı Kurna-2 petrol üretim projesindeki hisselerini kaybedebilecekleriyolunda Irak tarafından birer mektup almaları üzerine açıklama yapan bir Rus yetkili, ''Irak'ın bu fikrini uygulamaya koyması, Rusya'nın dabu ülkeye karşı uluslararası alanda verdiÄŸi desteÄŸi çekmek zorunda kalmasına yol açabilir'' dedi.  Ä°TALYAABD BaÅŸkanı George Bush ile yakın dostluÄŸu bulunan Ä°talya BaÅŸbakanı Silvio Berlusconi, Washington yönetimine, sorunun çözüm yollarında tam destek verdi.  ''Irak'ın silahsızlandırılması için ABD'ye diplomatik ve askeri destek vermeliyiz'' diyen Berlusconi, Avrupalılar ve Ä°talyanlar olarakkaderlerinin, hayat çizgilerinin ABD'ninki ile baÄŸdaÅŸtığını söyledi.  Ä°talya'nın Floransa kentinde Kasım ayında düzenlenen savaÅŸ karşıtıgösteride ise sol gruplara üye 400 bin kiÅŸi bir araya geldi.  PAKÄ°STAN11 Eylül terör saldırılarından sonra oluÅŸan uluslararası terörizmle mücadele koalisyonunda yerini alan ve Afganistan'ın komÅŸusuolması dolayısıyla önem derecesi artan Pakistan, Irak operasyonuna ortak olmaktansa kendi sorunlarıyla uÄŸraÅŸmayı tercih ediyor.  ABD öncülüğündeki Irak operasyonuna fazla destek verilmediÄŸini belirten Pakistan Devlet BaÅŸkanı Pervez Müşerref, Irak ile coÄŸrafi birbaÄŸlantılarının bulunmamasının, üzerlerindeki baskıyı azalttığını söyledi.  Müşerref, Irak'a olası bir operasyona karşı olduÄŸunu, ''Bush ısraretse bile pozisyonumu deÄŸiÅŸtirmem. Çünkü ABD'nin baÅŸka bir Müslüman ülkeye saldırmasını desteklemiyorum'' sözleriyle vurguladı.  ÇİNBM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyelerinden Çin, Irak'ın yükümlülüklerini ihlal ettiÄŸini ve kitle imha silahlarına sahip olduÄŸunu söylemek için çok erken olduÄŸunu savundu.  Irak'ın silah bildirimini inceleyen Çin yönetimi, Irak'ta kitle imha silahı olup olmadığına BM'nin karar vereceÄŸini bildirerek, olası operasyonun, BM Güvenlik Konseyi'nin onayını gerektirdiÄŸi düşüncesindeolduÄŸunu açıkladı.  ENDONEZYA196 milyonluk Müslüman nüfusuyla Ä°slam dünyasında önemli yeri olanEndonezya, olası Irak operasyonu nedeniyle savaÅŸ karşıtı gösterilere sahne oluyor.  Uzmanlar, Endonezya hükümetinin, Irak'a operasyon düzenlenmesi halinde aşırı dinci grupların eylemlerine hedef olacağını ve bunu göz önünde bulundurarak hareket edeceÄŸi görüşünde birleÅŸiyorlar.  AVUSTRALYAAsya-Pasifik ülkelerinde, ABD'ye en çok destek veren ülke görünümündeki Avustralya, Irak'a karşı olası savaÅŸ için asker gönderilmesi kararı alınmamasına raÄŸmen savunma birimlerine hazır olmaları emri verdi.  Öte yandan, Avustralya, Irak'a yapılacak bir saldırıya muhtemel katılımı protesto için binlerce kiÅŸinin yürüyüşüne sahne oldu.  MISIRKörfez savaşında Irak birlikleriyle çatışmak üzere koalisyon kuvvetlerine asker tedarik eden Mısır, ABD'nin ehemmiyeti Irak'a deÄŸil, Ä°srail ile Filistin arasındaki sorunun çözümüne göstermesini istiyor.  Irak'a olası bir saldırı halinde, birçok sivilin öleceÄŸi uyarısında bulunan Mısır, ABD'den, yılda 1.3 milyar dolar kadar yardımalıyor.  Mısır Devlet BaÅŸkanı Hüsnü Mübarek, Irak'ta yapılan silah denetimlerinin ABD'nin olası harekatını önlemek için BaÄŸdat'ın son ÅŸansı olduÄŸunu düşünüyor.  Ä°SRAÄ°LOlası operasyon halinde Irak'ın hedefleri arasında yer alan Ä°srail, Saddam Hüseyin rejiminin son bulmasını istiyor. Körfez savaşı sırasında Irak'ın fırlattığı 39 scud füzesiyle vurulan Ä°srail, saldırı halinde BaÄŸdat yönetimine nükleer silahlarla cevap verebileceÄŸi ihtimalini gündeme getiriyor. ABD, Ä°srail'e, güvenlik yardımı olarak yılda 2 milyar dolar veriyor.  ÃœRDÃœNKörfez Savaşı sırasında Kral Hüseyin, diplomatik bir çözüm çaÄŸrısında bulunmuÅŸ ve savaÅŸa karşı olduÄŸunu açıklamıştı. OÄŸlu Kral Abdullah da, olası operasyona karşı olduÄŸunu ve Ä°srail-Filistin sorununun çözümüne öncelik verilmesi gerektiÄŸini söyledi. Kral Abdullah, Irak'a saldırmanın bölgede bir ''felaket'' etkisi yaratacağı uyarısında bulunarak barış yolunu tercih ettiÄŸini belirtti. SURÄ°YEABD'nin olası operasyon gerekçelerini gerçekçi bulmayan Suriye, BMGüvenlik Konseyi'nde Irak'ın silah dosyasıyla ilgili yapılacak görüşmeleri, dosyanın kopyasını eksik aldığı gerekçesiyle boykot edeceÄŸini açıkladı.  Suriye Devlet BaÅŸkanı BeÅŸÅŸar Esad, Irak'taki BM silah denetçilerinin ABD baskısından etkilenebileceÄŸinden endiÅŸe duyduÄŸunu kaydederken, savaşı önleyebilecek iki önemli noktayı, ''denetçilerin ABD'nin arzusuna tabi olmamaları'' ve ''Irak'ın denetçilerle iÅŸbirliÄŸi yapması olduÄŸunu'' ifade etti.  Esad, ABD'nin, ne kitle imha silahlarını ne de Saddam Hüseyin rejimini hedef aldığını söyledi ve bölgedeki petrol rezervlerinin önemini hatırltı. Esad, ''Sadece savaÅŸmak için Irak'ı hedef seçen her kimse, psikolojik olarak rahatsızdır'' diyerek, savaÅŸa karşı olduÄŸunu vurguladı.  SUUDÄ° ARABÄ°STAN12 yıl aradan sonra Irak ile karşılıklı ticareti kolaylaÅŸtırmak amacıyla doÄŸrudan telefon hattı kuran Suudi Arabistan, ABD'nin Irak'a yönelik saldırısına karşı çıkıyor.  ABD, olası bir saldırıda topraklarının kullanılmasına izin vermeyeceÄŸini açıklayan Suudi Arabistan'da, çoÄŸu Hava Kuvvetleri'nden olmak üzere Riyad'ın güneyindeki çölde bulunan Prens Sultan üssünde 5 bin asker tutuyor.  Afganistan'daki operasyonun yönetildiÄŸi üste, savaÅŸ uçakları, Awacs radar uçakları ve ikmal uçakları da var.Â