Dünya harekete geçti! 2 doz BioNTech sonrası 3'üncü doz zamanı geldi mi?

Dünyada onaylanan Covid-19 aşısını alan ilk hasta Margaret Keenan’ı hatırlıyor musunuz? Kendisi, 8 Aralık 2020’de, 90 yaşındayken klinik bir deney dışında Covid aşısı yaptıran ve Pfizer/BioNTech aşısını olan dünyadaki ilk kişi olarak tarihe geçmişti. Keenan'a aşıyı hemşire May Parsons yapmıştı.

Koranavirüse karşı aşılama kampanyasında önemli bir figür olan ve 90 yaşındayken ilk aşıyı olmasıyla herkese cesaret veren Margaret, önceki gün güçlendirici olarak adlandırılan 3. doz BioNTech aşısını yaptırdı.

Maggie, dünyada ilk Covid-19 aşısını olarak tarihe geçtiği hastanede, üçüncü doz aşısını da olurken yine yanında hemşire May Parsons’a vardı. Ancak bir farkla; Parsons bu kez aşıyı yapan kişi değildi. İkili, üçüncü güçlendirici dozlarını yan yana oldu.

Aşı olmanın bir toplumsal sorumluluk olduğunun da altını çizen Keenan, “İnsanlar bunu kendileri için yapmasalar, sağlıklı ve güçlü olsalar bile, savunmasız olan diğer insanlar için yapmalılar. Bunu yüksek sesle söylemek gerekiyor ki; aşı olmak toplumsal bir sorumluluktur” şeklinde konuştu.

NEREDEN ÇIKTI BU ÜÇÜNCÜ DOZ?

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 30 Haziran'daki Koronavirüs Bilim Kurulu toplantısının ardından yaptığı açıklamada, iki doz Sinovac aşısı olmuş 50 yaş ve üzerindekiler ile sağlık çalışanlarının 1 Temmuz'dan itibaren üçüncü dozlarını olmak üzere randevu alabileceklerini bildirmişti.

Özellikle yurt dışına çıkacakların, aşı kartı sebebi ile 2 doz Sinovac olsa dahi 2 doz da BioNTech olması gerekiyordu. Bunun yanı sıra üçüncü doz seçimi yine kişinin kendi tercihine bırakıldı. İsteyenler üçüncü dozlarını BioNTech, isteyenler ise Sinovac yaptırdı.

2 doz Sinovac aşısını olanların güçlendirici üçüncü dozu almasının ardından, Sağlık Bakanı Koca 2 doz BioNTech olanlar için de bir açıklama yaptı. Koca, mRNA aşılarının 6 aydan sonra etkinliğinin azalabildiğini, bunun için de 2 dozunu tamamladıktan en az 6 ay sonrasında bir güçlendirici doz ön gördüklerini söyledi.

TÜRKİYE’DE İLK BIONTECH NİSAN AYINDA OLMUŞTU

Ülkemizde aşılama programı ocak ayında Sinovac ile başlamıştı. Pfizer/BioNTech Covid-19 aşısı ise Nisan ayında ülkemize gelmiş ve hemen uygulanmaya başlanmıştı. İkinci dozlar ise Mayıs ayında yapıldı. Buna göre, BioNTech aşısını ilk olanların 6 ayı Kasım sonunda doluyor. Ülkemizde 3. doz BioNTech aşısının yapılıp yapılmayacağı, ne zaman uygulanacağı ise henüz bilinmiyor.

FDA ve CDC ONAYLADI

Bu konu sadece Türkiye’de değil, tüm dünyada bir numaralı gündemlerden biri. Yapılan çalışmalar ve tartışmalar sonrası ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), geçtiğimiz günlerde Pfizer/BioNTech Covid-19 aşısının 65 yaş ve üzerindekiler, ağır hastalık riski taşıyan kişiler ve virüse düzenli olarak maruz kalanlar için üçüncü takviye dozunun uygulanmasını onayladı.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) bünyesindeki Aşı Uygulamaları Danışma Komitesi de FDA kararından sonra, 65 yaş üstü ile belli hastalık ve kronik rahatsızlıkları olanlara güçlendirici dozu tavsiye etti. Şimdi ise dünyada yavaş yavaş 2 doz mRNA aşısı olanlara güçlendirici doz uygulanmaya başlandı.

2 doz mRNA aşısı olanların aklında bu konuyla ilgili pek çok soru var. Konunun uzmanlarına “Üçüncü doz BioNTech kimlere ve ne zaman yapılmalı?” diye sorduk.

'50 YAŞ ÜSTÜNE YAPILMALI'

Prof. Dr. Derya Unutmaz: 3. doz BioNTech, 2. dozdan en az 6 ay sonra 50 yaş üstüne ve kronik hastalıkla Covid-19 riski olanlara ve sağlık personeline yapılmalı. Güçlendirici 3. dozlar ABD’de 65 yaş üstüne yapılıyor ama bence 50 ve üstü olmalı. Bunun yanı sıra 2 doz Sinovac olanların ise 3 ay sonra 3. doz BioNTech yaptırması gerekiyor.

'2 DOZ SONRASI 6. AYDA HERKES HATIRLATMA DOZU OLMALI'

Prof. Dr. Alper Şener: FDA 3. doz Biontech için son dozdan sonra 6 ay geçmiş olmayı uygun gördü çünkü klinik izlemlerde antikor seviyesi 4. aydan sonra azalmaya başlıyor. Türkiye’de aynı stratejiyi sürdürmek gerekir ama bizde durum daha karmaşık. Ülkemizde 65 yaş üstü, iki doz Sinovac üstüne üçüncüyü çoğunlukla BioNTech oldular. Yani bizde şu anda hatırlatma dozu BioNTech olan bir grup var.

Primer bağışıklaması BioNTech olanlar 65 yaş altında ve bu durumun değerlendirmesi zor ancak yine de fikir yürütebiliriz. ABD özellikle monoklonal antikor kullananlarda 3 ay aşılanmayı önermiyor çünkü kanda yeterli hazır antikor var. Bu mantık ile gidersek en az 3 ay bu gruba başka bir mRNA aşısına gerek yok diyebiliriz. Sonrası için ise yorum yapmak zor…

'ANTİKOR YANITINA GÖRE İLERLENMELİ'

Burada bence antikor bakarak ilerleyebiliriz çünkü antikor yanıtı herkeste farklı oluşuyor ve dolayısı ile süre de farklı oluyor. İki doz BioNTech olan 65 yaş altı grup bizde daha fazla ve bunlara dünyada 3. doz uygulanan yer yok. ABD, İsrail bunu 50 yaşa çekmeyi tartışıyor ama hala net değil. ABD’deki uygulama ise şöyle olacak: 65 yaş üstüne, ön cephede savaşan sağlık çalışanı, öğretmen, market çalışanlarına 3. doz yapılacak. FDA diğer gruplar için ölüm/ hastaneye yatış oranlarına ve virüsle karşılaşma riskine bakarak 3. doza gerek görmedi.

'BU KIŞ SERT YÜKSELİŞLER GÖRECEĞİZ'

Benim kişisel görüşüme göre 2 doz sonrası 6. ayda herkes hatırlatma dozu olmalı…Kış dönemi içinde 3. dozu olanlarda özellikle 65 yaş üstüne, sağlık çalışanı, öğretmen, market çalışanı/ hizmet sektörü grubunda yaştan bağımsız antikor bakarak son dozdan 3 ay sonra başlayacak şekilde antikoru düşük olanlara 4. doz planlaması yapılmalı. Çünkü bu kış sert yükselişler göreceğiz.

'65  YAŞ ÜZERİ VE ÖNCELİKLİ GRUPTAKİ HASTALAR 3. DOZU KESİNLİKLE OLMALI'

Doç. Dr. Ümit Savaşçı: 65 yaş üzerine ve özellikle bağışıklık sistemi baskılı hastalara, diyaliz hastalarına, kalp hastalarına, KOAH hastalarına ve sağlık çalışanlarına ben de 3. dozu kesinlikle öneriyorum. Özellikle üzerinden altı ay geçtiyse zaten kesinlikle 3. dozu yaptırmaları gerekir.

'2 DOZ BIONTECH OLAN KİŞİLERİN, 8-9 AYDAN ÖNCE EK DOZ AŞI OLMALARINA GEREK YOK'

Prof. Dr. İftihar Köksal: Bu konu, özellikle daha bulaşıcı ve/veya immün sistemden kaçan aşı varyantlarının yaygın dolaşımı ile yoğun bir araştırma ve tartışma konusudur. Pfizer ve BioNTech, aşı etkinliğinin zaman içinde azaldığına dair verileri yayınladı. İsrail, ilk önce aşılanan kişilerde, aşılamanın üzerinden uzun süre geçtiği için enfekte olma olasılığının arttığını bildirdi. Bu nedenle de ilk aşılanan grupta yer alan 60 yaş üzeri kişilere ve bağışıklığı baskılanmış kişilere üçüncü doz Pfizer/BioNTech aşısı uygulamaya başlandı. İkinci dozdan 6 ay sonra uygulanan rapel dozlarda güvenlik açısından bir sorun saptanmamış olup bu uygulama antikor seviyelerinin çok yüksek düzeylere ulaştığı gösterilmiştir. 

Amerika Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) Aşı Uygulamaları Danışma Komitesi (ACIP), 22 Temmuz’da, 3. doz aşıların kimlere uygulanacağının tartışıldığı bir toplantı yaptı. Bu toplantıda 3. doz aşıların toplumdaki tüm bireylere değil, çoğunlukla bağışıklığı baskılanmış insanlara yapılması konusunda tavsiye kararı alındı. Bu toplantıdan kısa bir süre sonra da ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), Pfizer/BioNTech veya Moderna aşısı olan bağışıklığı baskılanmış kişilere ek bir aşı yapılmasını önerdi. Yeni mutasyonlar nedeniyle eylül ayından itibaren başta bağışıklığı baskılanmış kişiler olmak üzere daha geniş gruplara 3. doz yapılması kararı alındı.

Bu tavsiye kararları doğrultusunda FDA, Pfizer/BioNTech'in geliştirdiği Covid-19 aşısının 65 yaş ve üzerindeki kişiler, ağır hastalık riski taşıyan tüm kişiler ve virüse düzenli olarak maruz kalanlar için 3. takviye dozunun uygulanmasını onayladı. 

Ağır hastalık riski taşıyan ve 3. doz aşının önerildiği hastalıklar;

• Kanser hastaları
• Kemik iliği nakli
• Solid organ nakli
• Kök hücre tedavisi
• Genetik bağışıklık yetmezliği
• HIV
• Vücudun bazı enfeksiyonlarla savaşma yeteneğini azaltan ilaçların kullanımı 

Aşıların etkinliğine ilişkin veriler, çok farklı sonuçlar ve tasarım farklılıkları gösterse de kabaca bir fikir veriyor. Bugüne kadarki veriler, belirli varyantlarla aşı nötralizasyon etkinliğinde bir düşüş olmasına rağmen, aşıların ciddi hastalıkları önlemede oldukça başarılı olduğunu gösteriyor.

Güncel veriler BioNTech aşısının oluşturduğu bağışıklık yanıtının güçlü bir şekilde 8-12 ay devam ettiğini gösterdiğinden 2 doz BioNTech olan kişilerin, 8-9 aydan önce ek doz aşı olmalarına gerek yoktur. Bu kişilerde 3. doz aşıya ihtiyaç olup olmayacağı ve ne zaman olacağı bu konuda yapılmakta olan çalışmaların sonuçlarına ve ortaya çıkabilecek yeni varyantlara göre belirlenecektir.