Dünü ve bugünü ile 1915 olayları (7)

Doç.Dr.Ömer Turan’ın “Dünü ve Bugünü ile !915 Olayları” adlı makalesinin 7 bölümünü aktarıyorum:*** Bu şartlarda Dahiliye Nezareti, 24 Nisan 1915’te Ermenilerin İstanbul’daki komite merkezlerini kapattı, evraklarına el koydu, elebaşlarını tutukladı. Bu şekilde tutuklananların sayısı 2345’tir. 26 Mayıs 1915’te Osmanlı yönetimi Doğu Anadolu bölgesinde bulunan Ermenilerin Osmanlı topraklarının iç kesimlerine nakledilmeleri kararını aldı. Başlangıçta tehcir kararı alınan yerler Rus sınırındaki savaş ve isyan bölgeleridir. Buralardaki Ermeniler evvela Anadolu içlerine daha sonra güneye gönderilmişlerdir. Göçlerin düzenlenmesi, göç edenlerin yiyecek ve kalacak yerlerinin sağlanması, güvenlikleri, yanlarında taşıyabilecekleri para ve kıymetli eşyalarını beraberlerinde götürebilmeleri, ayrıldıkları yerlerdeki mallarının durumu vs… konularında pek çok karar alınmış ve ilgililere duyurulmuştur. ***Ermenilerin nakilleri esnasında bölgedeki aşiretlerin Ermeni kafilelerine intikam veya soygun amacıyla saldırmaları ve bazı küçük rütbeli subayların veya idarecilerin kötü davranışlarının tespiti halinde merkezden idarecilere gönderilen talimatlarda bu konularda tedbir alınması, ihmal veya kusurluların cezalandırılacağı bildirilmiştir. Bu tür yolsuzlukları incelemek maksadıyla Harbiye Nezareti’nde özel bir soruşturma kurulu oluşturulmuş, adı geçen kurul 1918 başına kadar görevde kalmıştır. Ayrıca suçlu görülen 1.397 kişi sıkıyönetim mahkemelerine sevk edilerek çeşitli cezalara çarptırılmışlardır. Birinci Dünya Savaşı’nın yenilgiyle sonuçlanması üzerine İttihatçılar Türkiye’den ayrılmış, Hürriyet ve İtilaf Partisi iktidara gelmiştir. Hürriyet ve İtilaf Partisi hükümeti, İngilizlerin baskısıyla İstanbul’da bir mahkeme kurarak İttihatçıların ileri gelenlerini yargılamış ve çeşitli cezalara çarptırmıştır. 18 Şubat 1918 tarihinde Osmanlı Hariciye Nazırı Reşit Bey, Danimarka, Hollanda, İspanya ve İsveç hükümetlerine başvurarak tehcir konusunu inceleyecek uluslararası bir komisyon için tarafsız ülkelerden ikişer hukukçu göndermelerini istemiştir. İngilizler evvela bu telgrafların çekilmesini önlemek istemişler, bunu önleyemeyince adı geçen ülkelere baskı yaparak katılmamalarını sağlamışlardır. İngiltere, ileri gelen İttihatçıları Malta adasında yargılamış ancak aleyhlerine delil bulamadığı için bir sonuç alamamıştır. Burada şu hususu hatırlamak gerekir: Dönemin İstanbul’u İngilizlerin işgali altındadır, dolayısıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun bütün belgeleri ellerindedir. Buna rağmen İttihatçıları mahkum edebilecek bir delil bulamamışlardır. ***1915 Ermeni olaylarını bir soykırım olarak nitelemek, en başta gerçek soykırıma tabi tutulan Yahudilere yapılmış büyük bir haksızlıktır. 1915 yılında Ermenilerin Osmanlı İmparatorluğu’nun iç bölgelerine nakilleri, İkinci Dünya Savaşı’nda Almanların Yahudilere uyguladığı soykırım ile değil, yine aynı savaşta Amerikalıların Japonları Pasifik kıyılarından iç kesimlere getirilmeleri ile kıyaslanabilir. Ermenilerin göçleri esnasında kayıplar olmamış mıdır, olmuştur. Tehcir esnasında bazı yerel amirler, aşiretler, intikamcılar, soyguncular Ermeni konvoylarına hücum etmiş ve bazı Ermenileri öldürmüş olabilirler. Soğuk, sıcak gibi ıklim koşullarından, açlık ve salgın hastalıklardan ölenler de olmuştur. Ancak, bütün bir ırkı yok etmek kastıyla alınmış bir karar yoktur. Olay, Birinci Dünya Savaşı esnasında ordunun hareketini zorlaştıran, devlete isyan eden ve düşmanla işbirliği yapan Ermenilerin Osmanlı İmparatorluğu’nun başka yerlerine göç ettirilmelerinden ibarettir. İstanbul’daki ve Batı Anadolu’daki bazı yerlerdeki Ermeniler tehcire tabi tutulmamışlardır. 1915 olayları değerlendirilirken aynı yıl Çanakkale Savaşları’nda 500.000 kişinin, Sarıkamış harekatında 100.000’e yakın Türk askerinin öldüğünü hatırlamak gerekir. Tehcir kararının alınmasından sonra 1915 ve 1916 yıllarında bazı Ermenilerin alacaklı oldukları Müslüman Türkleri mahkemelere verdikleri, mahkemelerin Ermeniler lehine kararlar aldıkları, Ermenilerin alacaklarını alabilmeleri için davalı Müslümanların mallarının satışa çıkarıldığına dair mahkeme ilanları bilinmektedir. (Devamı Çarşamba günü)