Düğün davetiyesinde silah ve içki yasağı belirtilecek Kızı almaya gidenlerin sayısı 10’u geçmeyecek Cenazelerde sarılma ve öpüşme olmayacak

Tarihi halk meclisi geleneği Kafkasya sürgününden 143 yıl sonra geçen yıl canlandırıldı, kurallar ve yaptırımlar belirlendi. Düğünlerde silah ve alkol kullanımı kaldırıldı. Evlilik öncesi dini nikah yasaklandı. Nişan töreni geleneklere aykırı bulundu. Gösterişe yönelik hediyelere sınır getirildi. Kafkas Dernekleri Federasyonu Başkanı Cihan Candemir el kitapçığı haline getirilen kararların anayasal nitelik taşıdığını söylüyor.

Düğünleriyle, danslarıyla, yemekleriyle geleneklerine en bağlı topluluklardan başında gelir Çerkezler. Yaşamlarını ortak değer yargıları ve ritüeller belirler. Hep bu kurallar çerçevesinde yaşayan Çerkezler için 2000’li yıllar çok iyi başlamadı. Sosyal yaşamlarının en önemli parçası düğünler bir eğlenceden çıkıp kabusa dönüştü. Düğünlerde silah kullanımı can alıcı hale geldi. Mesela 12 Temmuz 2004’te Adapazarı’nın Kayalar Köyü’nde iki çocuk annesi Nurgül Taymaz bir düğünde rastgele açılan ateş sonucu hayatını kaybetti. Bu olayın ardından farklı düğünlerde 15 kişi daha öldü. Bunun üzerine, Çerkez toplumunun hatırı sayılır üyeleri harekete geçti. "Khabze" adı verilen, yazılı olmayan geleneksel hukuk kurallarını gözden geçirip daha sıkı uygulamak için Kayalar Köyü’nde bir toplantı yaptılar. Toplantıya, 45 köyün seçtiği 141 temsilci katıldı.

Toplantıdan, "Bundan sonra düğünlerimizde içki içilmeyecek ve ateşli silah kullanılmayacak" kararı çıktı. Karara göre köyde düğün yapacak ailenin büyüğü ihtiyar heyetini bilgilendirerek, taahhütte bulunacaktı. Düğün davetiyelerinde de "içki içilmesi ve ateşli silah kullanılması yasaktır" notunun yer alması zorunlu hale getirildi. Hatta aynı minvaldeki afişlerin köy girişinden düğün evine kadar asılması da kararlaştırıldı.

Yasak ihlal edildiği takdirde verilecek cezalar da belirlendi: Önce ihlal edene kendi sülalesi yaptırım uygulayacak. Yasağa uymayan köylere davetiye gönderilmeyecek, o köylerden gelecek davetiyeler iade edilecek. Yasağı ihlal edenin acılı ve sevinçli günlerine kimse katılmayacak, tecrit edilecek. Köyün önceden belirlediği heyet, ihlalde bulunanın düğün hediyesini iade edip düğün mahallinden ayrılmasını sağlayacak. Eğer yasak oyun anında ihlal edilirse düğündeki kadınlar hemen oyun alanını terk edecek. Düğün anında yasak ihlal edilirse, misafir olarak gelen köy heyetleri, hemen düğün alanından ayrılacak. Düğünlerde yasak ihlalini alışkanlık haline getirenlerin hiçbir sorununun çözümüne aracı olunmayacak.

EN BÜYÜK YAPTIRIM AYIPLANMAK, DIŞLANMAK

Kafkas Dernekleri Federasyonu Başkanı Cihan Candemir, kurallara uyulup uyulmadığının kontrol edildiğini söylüyor. Söylediğine göre, bölgedeki düğünlerde alkol tüketimi ve silah kullanımı yüzde 95 düşmüş: "Tamamı Çerkez olan köylerde kurallara uyulduğu görüldü. En büyük yaptırım o insanın dışlanması, ayıplanması veya toplum içinde değersiz hissettirilmesidir. Bu nedenle Kafkasya’da hiç hapishane olmamıştır." Candemir’e göre, silah yasağı başta Düzce-Adapazarı bölgesinde sınırlı kaldı. Bursa, Eskişehir ve İnegöl civarında bir süre daha devam etti. 2006’da yine bir düğünde bir kaza oldu. "Bunun üzerine oradaki dernekler ve federasyonumuzun girişimiyle toplanıldı. O yörede de silah kullanılmaması konusunda bir yasaklama getirildi."

Düzce ve Adapazarı’nın ardından Türkiye çapında katılımla düzenlenen büyük khabze toplantılarının ilki 24 Şubat 2007’de Kahramanmaraş’ta yapıldı. Halk meclisi niteliğindeki büyük toplantıların her yıl düzenlenmesine karar verildi. Kahramanmaraş toplantısının en önemli özelliği, alınan kararların bir kitapçık haline getirilmesiydi. Candemir kitapçığın bölgede "bir anayasa niteliğinde tatbik edilen belge haline geldiğini" dile getiriyor.

Toplantının gündem maddelerini, cenaze, nişan ve nikah törenleri oluşturuyordu. Düğünlerdeki ekonomik külfet, silah ve alkol kullanımı gibi sorunlar tartışıldı. Çok kalabalık grupların kız istemeye gitmesinin erkek tarafına fazlasıyla ağırlama yükü getirdiği, hediye alışverişinin de abartıldığı kanaatine varıldı, sınırlamalar getirildi. Çerkez adetinde olmayan "nişan töreni" uygulamasına da son verildi. Geleneklerdeki gibi önce söz alınması ve sonra nikahın kıyılması kararlaştırıldı. Bölgedeki dini nikahların artışı da bir sorun olarak değerlendirildi.

Candemir, şöyle diyor: "Nişan yerine dini nikah yapılıyordu. O arada düğünü yapıp kızı alıncaya kadar geçen bir süre var. Bu süre içinde kızla erkek anlaşamayabilir. Evliliğe mani bir durum çıkabilir. Böyle bir dini nikahın yapılmış olması olumsuz sonuç doğurabilirdi. O yüzden bu kararı aldık."

CENAZELERLE İLGİLİ KARARLAR

Cenaze merasimi ve sonraki üç günlük yas döneminde cenaze sahipleri maddi ve manevi olarak yalnız bırakılmayacak.

Yapılacak yardımlar gösterişe kaçmadan gizli yapılacak.

Cenazenin cami avlusunda bekleme sürecinde veya daha sonraki aşamalarda, cenaze yakınları ile katılımcıların kucaklaşması khabze kurallarımızda olmadığı gibi sağlık açısından da büyük tehlike teşkil ettiğinden sarılıp öpüşme geleneği uygulanmayacak.

Mezar çıkışında cenaze sahipleri bir sıra halinde dizilecek. Cenazeye katılan bir büyük toplum adına başsağlığı dileyecek. Aynı mekanda münferit olarak başsağlığı dilenmeyecek. Taziyelerin bildirilmesi esnasında kucaklaşma, el sıkışma olmayacak, dönüşler soldan olacak,

Cenaze sahipleri taziyeleri kabul işiyle uğraşacak, haber verme işini komşu ve dostları yapacak.

NİKAH MERASİMİYLE İLGİLİ KARARLAR

Resmi nikah kıyılmadan dini nikah asla kıyılmayacak.

Başlık bedeli anlamına gelebilecek herhangi bir bedel ödenmeyecek.

Nikaha giden grup beraberinde bir cumhuriyet altını, tatlı, çerez ve meşrubat götürecek. Sadece geline bir kol saati, bir yüzük, bir takım elbise, çanta ve ayakkabı götürülebilir.

Miktarı pazarlık konusu yapılmamak şartıyla takılar, gelin geldikten sonra düğün evinde takılacak. Nikaha giderken dürü ve takılar kesinlikle götürülmeyecek.

Karşılıklı olarak gönderilen "dürü", "bohça" uygulamaları abartılıyor. Bu yüzden kaldırılacak.

Nikaha giderken gösterişe yönelik, aşırı hiçbir davranış sergilenmeyecek.

Kızı almaya gidecek heyet 10 kişiyi, araç sayısı bir minibüsü geçmeyecek.

Erkek tarafındakilere şaka da olsa yapılan aşırı eziyetler ve para alınması önlenecek.