'Düdüklü patladı' haberlerinin sonu gelmiyor... Hata tencerelerde mi yoksa kullananlarda mı?

Bugüne kadar ‘Düdüklü tencere bomba gibi patladı’ başlıklı sayısız haber okumuş, çevrenizdeki kişilerden başlarına gelmiş korkunç patlama hikayelerini dinlemişsinizdir. İşte bu nedenle birçoğumuz düdüklü tencere kullanmaya korkuyor, adını duyunca bile dişlerimizi sıkıyoruz.

Son dönemlerde de patlamalar sıkça gündeme gelmeye başladı. Mutfakta birçok kişinin eli kolu olan düdüklü tencereler, yanlış kullanıldığında ağır yanıklara neden olabiliyor hatta ölümler yaşanabiliyor. 

Peki, bu tencereler neden patlıyor? Düdüklünün patlamayanı yok mu? Bu tencereleri patlatanlar neyi yanlış yapıyor?

Hem düdüklü tencere patlamasına maruz kalanlarla konuştuk hem de konunun uzmanları olan Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği Başkanı (EVSİD) Talha Özger ve Başkan Yardımcısı Yönetim Kurulu Üyesi Fatih Dinçer’den aklımıza takılan tüm soruların cevabını aldık.

SOBANIN ÜZERİNDEKİ DÜDÜKLÜ TENCERE PATLADI

Geçtiğimiz günlerde de bir düdüklü patlaması oldu ama neyse ki can kaybı yaşanmadı. Ağrı'da yaşayan 16 yaşındaki Sevil Öztaş, düdüklü tencerede çorba yapıp sobanın üstüne koydu. Düdüklü tencerenin bir anda patlamasıyla sıcak çorba yüzüne ve vücuduna sıçradı. Hastanelik olan Öztaş’ın yüzünde ve vücudunda 2'nci ve 3'üncü derece yanıklar oluştu. Öztaş, yanık tedavi merkezinde tedaviye alındı.

Böyle haberleri duydukça mutfağına düdüklü tencere sokmak istemeyen pek çok insan oluyor. Hayatında bir kez düdüklü tencere kullanan ve yaşadığı korku nedeniyle bir daha eline süremeyen 70 yaşındaki Melek A. da onlardan biri. İşte yaşadıkları...

'FIS SESİNİ DUYUNCA TENCEREYİ PENCEREDEN ATTIM'

Bu düdüklü tencereler ilk piyasaya çıktığı zamanlar ben de heves edip bir tane almıştım. O zamana göre çok da para ödemiştim. Eşim ile nasıl kullanılacağını satıcıdan dinlemiştik ama eşim bana bir kez daha anlattı. Kullanan birkaç komşum "Kuru fasulye ve nohut yemeklerini çok güzel yapıyor" diye bahsetmişti. Ben de kuru fasulye ile ilk denememi yaptım. Tencereyi ocağa koydum ve yemeği pişmeye bıraktım.

Birkaç saat sonra o hiç unutamadığım ses çıkmaya başladı. Korkudan eşime bağırdım "Koş" diye ama evde değilmiş. Ben de can havliyle tencereyi tuttuğum gibi pencereden aşağıya fırlattım. Eşim gelince gitti bahçeden tencereyi aldı eve getirdi ama ben bir daha o tencereyi kullanmaya cesaret edemedim. Bırakın kendi mutfağımı misafirliğe gittiğim mutfakta dahi ocakta düdüklü tencere varsa oraya giremiyorum. Tencerem yıllardır mutfak rafının en tepesinde ilk günkü gibi duruyor.

Varsın yemekler geç pişsin daha az lezzetli olsun, bana yaşattığı korku yetti. 

'TENCERE HAVAYA UÇTU, YANIK İZİ HALA KOLUMDA'
Arzu K. (50)

Kendimi bildim bileli düdüklü tencere kullanırdım. Özellikle bakliyat ve et yemeklerinin düdüklüde çok daha lezzetli olduğuna inanırdım. Ta ki uzun yıllardır mutfağımın vazgeçilmezi bildiğim düdüklüm hayatımı riske atana kadar...

Yaklaşık altı yıl önce falandı. Düdüklü tencereye buğday koydum ve haşlamaya bıraktım. O sırada da mutfakta diğer işlerimi hallediyordum. Birden düdüklüden 'tısss' diye bir ses duyuldu ve sonra adeta bomba patlar gibi tencere havaya uçtu. Yanımda kızım da vardı. O mutfak kapısındaydı, ben ise ocağın hemen yanında. Sesi duyar duymaz can havliyle kaçmaya çalıştık ama ben çok yakında olduğum için tabii ki kaçamadım.

Tencerenin kapağı patlamış, tavana çarpıp şiddetli bir şekilde yere düşmüştü. İçindeki buğdaylar ve kaynar su her yere saçılmıştı. Yaşadığım korkuyla ne olduğunu anlamaya çalışırken kolumda korkunç bir acı hissettim. Meğer tenceredeki kaynar su üzerime gelmiş, kolum üçüncü derece yanmıştı. Haftalarca tedavi gördüm, yanığın izi hala kolumda.

O düdüklü evden hemen atıldı, yerine de asla yenisi alınmadı. Öyle korktuk ki kızım evlenirken dahi evine düdüklü tencere alamadı. Ne oldu da patladı o tencere bilmiyorum ama bildiğim tek şey, bu korkunç olayı sadece yanık ile atlattığıma seviniyorum.

'DÜDÜKLÜ TENCEREYİ İZLEMEYE GİTTİM, GÖZÜMÜN ÖNÜNDE FACİA YAŞANDI'
Sevinç M. (55)

Ben de düdüklü tencerelerden acayip korkanlardanım. Benim başıma gelmedi ama bir komşumuzun başına geldiği ve ben de olaya şahit olduğum için ondan sonra hiç kullanmaya cesaret edemedim. Daha düdüklü tencereler mutfaklarda yeni yeni yerlerini almıştı. Ben de merak ediyordum ama almadan önce kullananlardan yorumlarını dinlemek istiyordum. Düdüklü tenceresi olan bir komşum “Bu akşam mumbar dolması yapacağım. Gel hem beni izle hem de birlikte yiyelim” dedi. Ben de dizi izlemeye gider gibi düdüklü tencere izlemeye gittim.

Komşum, kapağı nasıl kapanır, düdüğü nasıl durmalı, hepsini detaylıca uygulamalı anlattı bana ve yemeği ocağa koydu. Mumbar dolmasını ilk defa düdüklü tencerede yaptığını, tadını kendisinin de merak ettiğini söyledi. Sonra biz oturma odasına geçtik. Komşum yemeğin pişmesine yakın mutfağa gittiğinde o kulakları sağır eden patlama sesini duydum. Mutfağa koşarken öldüm öldüm dirildim, çünkü kesin mutfak da kadın da yanıyordur diye düşündüm.

Mutfağa girdiğimde gördüğüm manzara şuydu: Komşum yere kapanmış, dolap kapaklarında, duvarlarda bağırsak parçaları ve leş gibi bir koku. Tüylerim diken diken olmuştu, ne yapacağımı bilemedim. Ocağı kontrol edip hemen komşumun yüzünü, vücudunu kontrol ettim. Allah'tan sadece elinde ve biraz da kolunun açık kısmında yanık vardı. Niyeyse o benden daha sakindi ama hemen sağlık ocağına gittik. O can acısıyla bile "Saatlerce uğraşıp doldurduğum dolmalar heba oldu" diye hayıflanıyordu ama o dolma yüzünden günlerce duvara ve tavana yapışan kalıntıları temizledik birlikte.

Benim de düdüklü tencere filmim hazin sonla bitti ve yaşadığım o korku bana yetti, o gün bu gündür düdüklü tencerelerden hep uzak duruyorum.

-- Peki, bu tencereler neden ve nasıl patlıyor?

-- Kapağı mı tam kapatılmıyor, lastikleri mi gevşiyor, düdüğü mü tıkanıyor? 

-- Düdüklü tencerelerin kullanılması mı sakıncalı yoksa yanlış kullanımı mı? 

-- Böyle bir durumla karşılaşıldığında ne yapmak gerekir?

Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Talha Özger, düdüklü tencerelerin en çok tercih edilme nedeninin zamandan tasarruf sağlaması olduğunu belirtti. Yemeklerin normal tencerede pişirme süresinin yaklaşık yarısında hazır olduğunu, bu nedenle çoğu kullanıcının düdüklü tencereyi "mutfağın kurtarıcısı" olarak tanımladığını aktardı.

Aynı yemeği hem normal tencerede hem de düdüklü tencerede pişirmeyi deneyen ve düdüklü tencereden çok daha lezzetli sonuç aldığını belirten birçok kullanıcı olduğunu sözlerine ekleyen Özder, "Düdüklü tencerelerin kullanma talimatlarına uyulduğu takdirde patlama ihtimali söz konusu değil. Burada önemli olan nokta, bu tencereleri kullanmaya başlamadan önce üretici firmanın kullanma talimatlarının okunması ve bu yönlendirmelere tamamen uyulması" diye konuştu.

Özger, düdüklü tencereler kullanılırken en çok şu 5 yanlışın yapıldığını da sözlerine ekledi:

-- Kullanma talimatının iyi okunmaması
-- Tencerenin maksimum seviyesinden fazla doldurulması
-- Suyun yeteri kadar konmaması
-- Ocağı kapattıktan sonra hemen tencerenin kapağının açılmaya çalışılması
-- Tencerenin düzenli bakımının yapılmaması

Özger, en tehlikeli yanlışların nohut ve mercimek gibi yemekleri pişirirken karşımızı çıktığını, bu tür yiyeceklerden pişirme aşamasında gaz çıkışı olduğu için tencere fazla doldurulduğunda buhar için yer kalmadığını, tahliye edilecek buhar olmadığı için de genleşme neticesinde patlama meydana geldiğini dile getirdi.

EVSİD Başkan Yardımcısı Yönetim Kurulu Üyesi Fatih Dinçer ise düdüklü tencerelerin doğru kullanımı ile ilgili çok değerli bilgileri bizimle paylaştı.

AĞIZINA KADAR DOLDURMAYIN

Dinçer, öncelikle düdüklü tencereleri en fazla toplam hacminin üçte ikisi kadar (maksimum seviyesine kadar) doldurmak gerektiğini, nohut, fasulye gibi pişerken köpüren veya hacmi genişleyen gıdalarda ise yarıyı geçmemek gerektiğini belirterek, "Bu son derece önemli ve dikkat edilmesi gereken bir konu" dedi.

SIVI KOYMADAN ASLA KULLANMAYIN

Bu tencerelerin içine sıvı koymadan asla kullanılmaması gerektiğini, tencerenin içine her zaman en az bir bardak su eklenmesi gerektiğini de vurgulayan Dinçer, aksi takdirde ciddi bir şekilde hasar yaşanabileceği konusunda herkesi uyardı.

Tencerenin kapağının tam kapanmadığı durumlarda, pişirme esnasında kapak kenarlarından buhar ve hava kaçağı olacağını söyleyen Dinçer, bu durumun tencere içinde basınç oluşmasını engelleyeceğini, normal tencerelerde olduğu gibi yemeklerin pişme süresini uzatacağını ve düdüklü tencerelerin ana kullanım amacından uzaklaşmasına neden olacağını sözlerine ekledi.

ALEV TENCERENİN ALTINDAN DAHA YUKARIYA ÇIKMAMALI

Düdüklü tencere için uygun bir ocak kullanımı da çok önemli. Dinçer, gazla çalışan bir ocak kullanılıyorsa alevin tencerenin altından daha yukarı çıkmaması gerektiğini, sıcak bir plaka üzerinde kullanılıyorsa, plakanın çapının tencere tabanına eşit ya da daha küçük olmasına dikkat edilmesi gerektiğini söyledi. 

HAVAYA UÇAN KAPAKLARIN SEBEBİ NE?

Dinçer, kapak fırlamasına ve patlamaya neden olan en önemli etkenin, pişirme esnasında kapak üzerinde bulunan ventillerdeki ani tıkanmalar neticesinde basınç tahliyesi gerçekleşmemesi olduğunu da belirtti. Dinçer, "Farklı emniyet ve güvenlik sistemleri bulunan firmaların ürünlerinde ventillerde ani tıkanma yaşansa bile kapak patlama olayının yaşanma ihtimalinin çok olası değildir" diye konuştu.

MERCİMEĞİ DÜDÜKLÜ TENCEREDE PİŞİRMEYİN

Peki, yaşanan patlamalarda tencere içinde pişen yemeğin cinsi önemli mi? Hangi yemekler patlamaya daha müsait? Dinçer, “Düdüklü tencerenizde asla mercimek pişirmeyin!” diye uyardı ve bunun nedenini şu sözlerle açıkladı:

“Mercimek küçük taneli bir yemek olması nedeni ile kapak üzerinde bulunan ventillerde ani tıkanmalara neden olabilir, bu durumda basınç ve buhar tahliyesi gerçekleşemeyeceği için tehlike oluşturabilir.”

HER KULLANIMDAN SONRA VENTİLLER TEMİZLENMELİ

Bu tencerelerin bakımı nasıl yapılmalı? Nelere dikkat etmeliyiz?

Dinçer, düdüklü tencerelerdeki ventillerin son derece hassas olduğunu, satın alınan tencerenin temizlik ve bakım önerilerine tam olarak uyulması ve sadece orijinal yedek parçaların kullanılmasını gerektiğini belirtti.

Özellikle kapak üzerinde bulunan ventillerin tıkanmasını önlemek amacı ile her kullanımdan sonra ventilleri yuvasından çıkartarak temizlenmenin pişirme sırasında tıkanmaları önlenerek oluşabilecek tehlikelerin önüne geçilebileceğini ifade eden Dinçer, klasik düdüklülerde conta (lastik) kaynaklı bir problem varsa kesinlikle yetkili servis ile iletişime geçilmesinin gerektiğini vurguladı ve ekledi:

“Bindiğimiz araçların periyodik bakımlarını ihmal etmiyoruz. Düdüklü tencerenizin de bakımını düzenli şekilde yaparsanız, hiçbir sıkıntı yaşamadan kullanabilirsiniz.”