Dudak okuma tartışması

‘Süper Bakan’ Kemal Derviş'in cep telefonuyla konuşmasının dudak okuma yöntemiyle deşifre edilip yayımlanması ye-ni bir tartışma başlattı. Kemal Derviş, konuşma içeriğini yalanlarken, konuşmayı yayımlayan Kanal D doğrulukta ısrarlı.

Devlet Bakanı unvanı ile Türkiye'yi ekonomik krizden kurtarma misyonunu üstlenen Kemal Derviş, daha işe başladığının ilk gününde, kendisini ‘dudak okuma’ tartışmasının içinde buldu.

Cep telefonu ile bir görüşme yaparken Kanal D kamerasına yakalanan Derviş'in konuşması ‘dudak okuma yöntemi’ ile çözülerek ekranlara yansıyınca, politika ve ekonomi kulisleri karıştı. Kanal D, bu görüşmede Derviş'in dudak hareketlerinin uzmanlarca çözüldüğünü ve ünlü ekonomistin ‘‘Boş vere vere hükümetin canına okumuşlar. Söyle Ecevit'e lütfen, Bu haliyle uğraşamam. Ben bile düzlüğe çıkaramam’’ dediğini yayımladı.

DERVİŞ: O KONUŞMA TAMAMEN YANLIŞ MAALESEF

Derviş ise bu yayına büyük tepki göstererek, bu anlamda birşey söylemediğini, zaten konuşmayı Türkçe değil İngilizce yaptığını açıkladı. Derviş, İstanbul'da gazetecilerin dudak okumaya yönelik sorularıyla karşılaştı. Bu yanlışlığa üzüldüğünü belirten Derviş, şöyle konuştu: ‘‘O konuşma tamamen yanlış maalesef. Yöntemler ve tekniklerde epey ilerleme yapmanız gerekiyor. Ya dudaklarımda birşey var, ya sizin yönteminizde. Ben o sırada İngilizce konuşuyordum. Ancak Türkçe konuşuyormuşum gibi yayınlamışlar. Yanlış yapıyorlar çok üzüldüm. Televizyonculuk tekniklerini geliştirsinler.’’

Derviş Ankara'ya döndükten sonra da gazetecilerle arasında şu diyalog geçti:

- Telefonda söyledikleriniz İngilizce dediniz ama kimle görüşüyordunuz?

- Evet İngilizce ama onu söylemeyeceğim.

- Dünya Bankası'ndan mı?

- Dışardan Türkiye ile ilgilenen biriyle konuşuyordum..

KANAL D: GERÇEĞE BÖYLE TEPKİ VERİRSE ÇABUK YIPRANIR

Kanal D Haber Genel Yayın Yönetmeni Tuncay Özkan, konuşmaların gerçek olduğunu, dudak okuma tekniğini mahkemelerde bilirkişilik yapan bir uzman kurulun gerçekleştirdiğini söyledi. Özkan, ‘‘Hem Türkçe, hem İngilizce kayıt elimizde. Londra'da İngilizce bölümünü de çevirtip yayınlayacağız’’ dedi. Özkan şu görüşü savundu: ‘‘Bu dudak okuyan uzman kurul, kendisi İngilizce konuşmaya başladığı andan itibaren, ‘Bu bölüm İngilizcedir' diye deşifrasyonu durdurdu. Kendisinin İngilizce konuştuğu bölümler de elimizde. Londra'da yine bir uzman kurul ile temastayız. Onlara da İngilizce'sini deşifre ettireceğiz. Türkçe bölümleri hatırlayamamasını, kendisinin uzun zamandır Türkiye'de olmamasına bağlıyorum. İngilizce konuştuğu bölümleri çevirttiğimizde, belki o zaman hatırlamasına daha yardımcı olabiliriz. Çünkü uzun zamandır Amerika'da. Davulun sesi uzaktan hoş gelir. Türkiye gerçeği başka bir şeydir. Her gerçekle karşılaştığında bu tür tepki veririse, kendisinin çabuk yıpranacağını düşünüyorum.’’

Bilgi doğruysa suç oluşturmaz

Hukukçular ne diyor?

Dudak okumanın yasal yaptırımının olup olmadığı tartışılıyor. Ankara Barosu eski Başkanı Tuncay Alemdaroğlu, dudak okumanın Medeni Kanun'a göre özel yaşama müdahaleye girdiğini savundu.

TAZMİNAT ALABİLİR

Alemdaroğlu, konuşması dudak okuma yoluyla belirlenen kişinin özel yaşamına müdahale edildiği gerekçesiyle manevi tazminat davası açma hakkı bulunduğunu ve davayı kazanabileceğini bildirdi.

ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz'ın avukatlığını yürüten Erden Arısoy ise bu eylemin telefon dinleme ve haberleşme özgürlüğünü bozma suçunu oluşturmayacağını belirtti. Arısoy, şu yorumda bulundu:

GERÇEK DEĞİLSE SUÇ

‘‘Ancak dudak okuma yöntemiyle öğrenilen bilgiler gerçeği yansıtmıyorsa o zaman dava konusu yapılabilir. Ancak, dudak okuma bilimsel yöntemiyle bir haber ve bilgi doğru aktarılmış ve haber konusu yapılmışsa bana göre bu noktada suç oluşmaz.’’

Gazeteciler ne diyor?

Oktay Ekşi: Yanlış bir uygulama

Benim kanaatim böyle haberler olmamalı. Gazeteciliğin meşru haber toplama alanının ve yönteminin dışına çıkan bir uygulama. Bu yapana bir kredi kazandırmayan, takdirden çok, eleştiri davet eden yanlış bir gazetecilik uygulaması. Haberleşmenin gizliliği ilkesini ihlal eden bir uygulama. Bir insanın telefonla yaptığı konuşmayı, onun haberi olmadan banda alıp yayınlamadan farkı yok.

Taha Akyol: Uzmanlar yanılabilir

Dudak okuma yöntemiyle yapılan haberleri çok sağlıklı bulmuyorum. Dudak okuma bir uzmanlık alanı olmakla beraber, uzmanlar yanılabilmektedir. Ancak dudak okuma işlemi gerçekten profesyonel ve belgeli uzmanlar tarafından yapılmışsa kullanılabilir. Profesyonel kişiler dünyada genellikle emniyet güçleri arasındadır. Belgeli uzmanlar dudak okumadıkça, haber olarak çok isabetli bulmuyorum.