DSP'nin 19 yılı
Güncelleme Tarihi:
Türk siyasi yaşamında 12 Eylül harekatının ardından yaşanan çalkantılı dönem aşıldıktan sonra, 14 Kasım 1985 tarihinde yerini alan Demokratik Sol Parti (DSP), Genel Başkan Bülent Ecevit'in anlatımıyla “Bir düşünsel akım ve siyasal hareket olarak” aslında 1960'lı yıllara dayanıyor.
Kuruluş aşamasında Bülent Ecevit siyasi yasaklı olduğu için ilk genel başkanlığını Rahşan Ecevit'in yaptığı DSP, bugün toplann 6. Olağan Kurultay'da yeni genel başkanını seçecek.
Genel başkanlığı bırakacağını açıklayan Bülent Ecevit, 14. kuruluş yıldönümü kutlamalarında, partisinin kuruluşundan söz ederken, “12 Eylül döneminde yoğun bir demokrasi mücadelesi verdiklerini, mücadelenin güçlüklerini göze alamayanlarla yollarının ayrıldığını ve DSP'yi kurduklarını” belirtiyor.
Kendisi o dönemde siyasi yasaklı olduğu için partinin kuruluşuna öncülük eden eşi Rahşan Ecevit'in, kurucusu olduğu Köylü Dernekleri'nden gelen örgütlenme deneyimini DSP'ye aktardığını belirten Ecevit, o günleri şöyle anlatıyor:
“Paramız yoktu... Fazla bir desteğimiz de yoktu. Ama azmimiz vardı. Rahşan Ecevit, iki odalı bir bodrum katında, bir avuç arkadaşıyla göreve başladı. İğneyle kuyu kazarcasına çalışarak, Partinin sağlam bir zeminde güçlenmesine ve doğrultu tutarlılığına ödünsüz özen gösterdi. Bu davranış da giderek DSP'ye halkın güvenini kazandırdı.”
ORTANIN SOLU'NDAN DEMOKRATİK SOL'A
Ecevit'e göre Demokratik Sol'un “bir düşünsel akım ve siyasal hareket olarak” başlangıcı 1960'lı yıllara dayanıyor. Eski CHP'de parti içi muhalefete dönüşen bu harekete, önce “Ortanın Solu” adı verildiğini anımsatan Ecevit, 1960'lı yılların sonlarında “Ortanın Solu” adını değiştirerek, “Demokratik Sol” tanımını benimsediklerini, 12 Eylül harekatının ardından bu tanımlamanın kurulan yeni partinin adı olduğunu belirtiyor.
Kuruluş çalışmaları 27 Ekim 1983 tarihinde Halil Tunç, Sedat Akman ve Murtaza Çelikel tarafından açıklanan DSP, 612 kurucu üyenin başvurusuyla 14 Kasım 1985'de resmen kuruldu.
23 Kasım'da yapılan ilk Kurucular Kurulu toplantısında tek aday olarak gösterilen Rahşan Ecevit, DSP Genel Başkanı oldu.
DSP'DE İLK MUHALİF HAREKET
28 Eylül 1986 tarihinde yapılan milletvekili ara seçimlerinde, seçim sandığındaki ilk sınavını veren DSP, Meclis dışı kaldı.
Ancak, 29 Aralık 1986 tarihinde SODEP-Halkçı Parti birleşmesinden sonra partiden kopan milletvekillerinin kurduğu 'hülle partisi' HP kendini feshederek DSP'ye katıldı. Böylece DSP, 25 milletvekiliyle Meclis'e girmiş oldu.
Partide ilk muhalefet, 18 Mayıs 1986 tarihinde yapılan 2. Kurucular Kurulu toplantısında su yüzüne çıktı. Muhalif harekete önderlik eden Celal Kürkoğlu, partiden ihraç edildiği belirtilen kurucu üyelerin katıldığı toplantıda, “Genel Başkan” ilan edildi.
Bu süreçte muhalifler ve parti yönetimi karşılıklı suç duyurularında bulunuldu, parti içi tartışmalar, açılan davalarla mahkemelere taşındı.
BÜLENT ECEVİT GENEL BAŞKAN
DSP'de iç tartışmalar sürerken, 6 Eylül 1987 tarihindeki referandumla Bülent Ecevit'in siyasi yasağı kaldırıldı.
Rahşan Ecevit, 13 Eylül 1987 tarihinde yapılan Kurucular Kurulu toplantısında genel başkanlığı eşi Bülent Ecevit'e devretti. Kendisi de o tarihten itibaren Genel Başkan Yardımcılığı görevini üstlendi.
DSP'de yaklaşık üç ay süreyle “Genel Başkanlık” iddiasında bulunan Celal Kürkoğlu da 14 Eylül'de 15 arkadaşıyla birlikte SHP'ye katıldı.
Ecevit'in liderliğindeki DSP, 29 Kasım 1987'de yapılan erken genel seçimlerde yüzde 8.54 oranında oy aldı.
Partisi barajı aşıp Meclis'e giremeyince Bülent Ecevit, 30 Kasım 1987'de aktif politikadan çekildiğini açıkladı. Eşi Rahşan Ecevit ile birlikte 2 Aralık 1987'de istifalarını verdiler, ancak baskılar üzerine kurultaya kadar kararı askıya aldılar.
Ecevit, gözyaşları arasında toplanan 7 Mart 1988'deki 1. Olağan Büyük Kurultay'da, genel başkanlık görevinden ayrıldı.
Genel Başkanlık için Necdet Karababa ile Hasan Bıyıklı yarıştı. Karababa 403 delegenin oyunu alarak, DSP Genel Başkanı seçildi.
DSP'de Ecevitsiz geçen 10 ayın ardından Karababa, görevinden istifa etti. Ecevit ile DSP arasındaki ayrılık 15 Ocak 1989 tarihine kadar sürdü. Bülent Ecevit, bu tarihte yapılan kurultayda yeniden genel başkan seçildi.
7 MİLLETVEKİLİ İLE MECLİS'TE
DSP, 20 Ekim 1991 genel seçimlerinde yüzde 10.75 oy alarak, 7 milletvekili ile Meclis'e girmeyi başardı. Ecevit de 11 yıl sonra Zonguldak milletvekili olarak yeniden Meclis'e girdi.
DSP'nin 3. Olağan Kurultayı 2 Ekim 1994 tarihinde toplandı. Ecevit bu kurultay sonucunda da genel başkanlığını sürdürdü.
Partinin oyları, 24 Aralık 1995 tarihinde yapılan erken genel seçimde yüzde 14.64'e, milletvekili sayısı da 76'ya yükseldi.
Parlamento'daki milletvekili sayısı artan DSP'de uzun süren sessizliğin ardından muhalif çıkışlar da yeniden gündeme gelmeye başladı.
Yaşanan tartışmaların ardından kendilerine “Çile Çiçekleri” adını veren Erdal Kesebir ve 3 arkadaşı, 4 Eylül 1996'da partiden ihraç edildiler.
İKTİDARDA İLK KURULTAY
24 Aralık 1995 seçimlerinin ardından kurulan kısa süreli ANAYOL ve daha sonraki REFAHYOL hükümetlerinden sonra, 30 Haziran 1997 tarihinde ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz başkanlığında kurulan koalisyon hükümetinde DSP, DTP ile birlikte yer aldı.
Bülent Ecevit 19 yıllık aradan sonra Başbakan Yardımcısı olarak yeniden hükümete girdi. DSP'nin iktidardaki ilk kurultayı olan 4. Olağan Kurultay da 7 Aralık 1997 tarihinde toplandı ve Bülent Ecevit yeniden Genel Başkan seçildi.
DSP AZINLIK HÜKÜMETİ
Kamuoyunda ANASOL-D olarak isimlendirilen 55. Koalisyon Hükümeti 25 Kasım 1998 tarihinde gensoru ile düşürüldü.
DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit, yeni hükümeti kurmakla görevlendirdi.
İlk girişimi sonuçsuz kalan Ecevit, ikinci kez görev verildiğinde 11 Ocak 1999'da 56. Cumhuriyet Hükümetini kurdu.
PARLAMENTONUN EN BÜYÜK GRUBU
DSP, 18 Nisan 1999 tarihinde yapılan genel seçimlerde yüzde 22.19 oy oranı ile birinci parti oldu ve 136 milletvekili ile Parlamento'ya girdi.
Bülent Ecevit, DSP, ANAP ve MHP'nin yer aldığı 57. Cumhuriyet Hükümeti'ni 28 Mayıs 1999 tarihinde kurdu.
19 ŞUBAT 2001'DE YAPILAN MGK'DA KRİZ
DSP, üçüncü kez hükümette yer alırken, Bülent Ecevit de siyasi yaşamında beşinci kez Başbakanlık görevini üstlenmiş oldu. Süleyman Demirel'in ardından Cumhurbaşkanı olan Ahmet Necdet Sezer ile Hükümet arasında zaman zaman bazı yasaların iade edilmesiyle yaşanan gerginlik, 19 Şubat 2001 tarihinde yapılan Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısında doruğa ulaştı.
Cumhurbaşkanı Sezer ile yaşadığı tartışma nedeniyle Başbakan Ecevit, MGK toplantısını terk etti. Yaşanan bu kriz ekonomide zor günlerin başlangıcı oldu.
Ecevit'in Türkiye'ye çağırdığı Dünya Bankası Başkan Yardımcısı Kemal Derviş, 3 Mart 2001'de Devlet Bakanlığı'na atanarak ekonominin başına geçti.
ECEVİT'İN KARŞISINDA İLK ADAY PİŞKİNSÜT
DSP'nin 29 Nisan 2001'de yapılan 5. Olağan Büyük Kurultayı alışılmış parti kurultaylarından farklı bir havada geçti. Aydın milletvekili Sema Pişkinsüt kurultay öncesinde Ecevit'e karşı Genel Başkan adayı olduğunu ilan etti.
Aday olarak konuşma yapma talebi “İlan edilen kurultay gündeminde genel başkan adaylarının konuşması” diye bir madde bulunmadığı gerekçesiyle kabul edilmeyen Sema Pişkinsüt, “Partime daha fazla zarar vermemek ve provokatif girişimleri engellemek için oy kullanmadan ayrılıyorum” diyerek salonu terketti.
Pişkinsüt kurultaya katılan 1189 delegenin 86'sından oy alabildi. Ecevit, 963 oyla yeniden Genel Başkan seçildi.
ECEVİT'İN RAHATSIZLIĞI
Kurultayın ardından partiden farklı sesler yükselmeye başladı. İzmir Milletvekili Mehmet Özcan ile İstanbul Milletvekili Nazire Karakuş, DSP'den istifa ettiler.
Bu süreçte parti içi disiplin mekanizmaları da harekete geçirildi. Merkez Disiplin Kurulu 10 Ocak 2002 tarihinde İstanbul Milletvekili Rıdvan Budak'ı partiden ihraç etti.
Ecevit, 4 Mayıs 2002 tarihinde aniden rahatsızlanarak Başkent Üniversitesi Hastanesi'ne kaldırıldı ve 26 saat süren gözetimin ardından taburcu edildi. Bu, Ecevit'in uzun süren hastalık döneminin ve partiden artarda istifaların yaşandığı ülkeyi erken seçime götüren sürecin başlangıcı oldu.
Bir süre evinde dinlenen Bülent Ecevit, 17 Mayıs'ta yeniden Başkent Üniversitesi Hastanesi'nde tedavi altına alındı ve 11 gün burada kaldı.
DSP'DE ÇÖZÜLME
Ecevit'in rahatsızlığıyla birlikte erken seçim tartışmaları hız kazanırken parti içindeki huzursuzluğun ilk yansımaları ortaya çıkmaya başladı.
Kendilerini “Dokuzlar” olarak adlandıran 9 milletvekili, 25 Haziran'da bir bildiri yayınlayarak, “Ecevitler öncülüğünde Ecevitsiz yaşama geçilmesini” istediler.
Başbakan Ecevit, 8 Temmuz'da sağ kolu olarak nitelendirilen ve bir süreden beri aralarında soğukluk olduğu belirtilen Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan ile görüştü.
Özkan, görüşmeden sonra hükümetteki görevinden ve partiden istifa ettiğini açıkladı. Daha sonra birbiri ardına bakanlar ve milletvekillerinin istifaları geldi ve koalisyon hükümeti 16 Temmuz 2002 tarihinde Meclis'teki güvenoyu desteğini yitirdi.
DSP'den istifa edenler 22 Temmuz 2002 tarihinde Yeni Türkiye Partisi'ni (YTP) kurdular. YTP, 63 milletvekili ile Meclis'te temsil edilmeye başlandı.
DSP YENİDEN PARLAMENTO DIŞINDA
Yaşanan gelişmeler üzerine TBMM, 31 Temmuz'da erken genel seçimin 3 Kasım 20002 tarihinde yapılmasını kararlaştırdı. DSP, erken genel seçimlerde yüzde 1.22 oy oranı ile parlamento dışı kaldı.
Genel seçimlerin ardından olağanüstü kurultay için imza toplama girişiminde bulunan eski Grup Başkanvekili Aydın Tümen, ihraç istemiyle Merkez Disiplin Kurulu'na sevk edildi.
Ecevit, genel başkanlıktan ayrılma kararını 3 Kasım seçimlerinden önce olduğu gibi, seçimlerden sonra da zaman zaman dile getirdi. Ancak uzunca bir süre DSP'nin kurultay tarihi ile ilgili net bir açıklama yapılmadı.
ECEVİT, HALEFİNİ İLAN ETTİ. ZEKİ SEZER
DSP Genel Başkanı Ecevit, beklenen açıklamayı 22 Mayıs 2004'te yaptı ve Genel Başkan Yardımcısı Zeki Sezer'e görevi devretmek isteğini belirtti.
Düşüncelerini açıklamasının parti açısından ortaya çıkabilecek olası sıkıntıları ortadan kaldıracağını bildiren Ecevit, “Gördüm ki ben susarsam değil, susmazsam faydalı olurum” dedi.
Parti Meclisi'nin 30 Mayıs'ta yapılan toplantısında da DSP 6. Olağan Büyük Kurultayı'nın 25 Temmuz 2004 Pazar günü Ankara'da toplanması kararlaştırıldı.
KURULTAYDA YARIŞAN ADAYLAR
Ecevit'in işareti, kurultaya tek adayla gidilmesi için yeterli olmadı. Eski bakanlardan Şükrü Sina Gürel ile Atilla Mutman, Levent Özer ve Aydın Tümen aday olduklarını açıkladılar.
Ancak, Genel Başkan Yardımcısı Tayfun İçli, Aydın Tümen'in önlemli olarak disiplin kuruluna sevkedildiğini belirterek, bu nedenle aday olamayacağını açıkladı.