Dr. Yanıt

Yerin içi nasıl öğreniliyor?Soru: Bilim adamları Dünya’nın iç kısımlarının bileÅŸimi hakkında nasıl bilgi elde ediyorlar?Yerküre’nin üzerinde, daÄŸlar, taÅŸlar, ve çeÅŸitli taÅŸlar ve oluÅŸumlar bilim adamları için büyük bilgi kaynağıdır. ÖrneÄŸin kıtaların çarpışması, hareketleri, volkan aktiviteleri, her zaman yerin içinde yukarıya doÄŸru, uzun zaman dilimleri içinde malzeme getirir ve bilim adamları bunları inceler ve yeriçindeki kısımların bileÅŸimi hakkında çıkarımlarda bulunarak bilgi üretir. Bilim adamları volkanik veya yeraltında yüksek basınç ve sıcaklığa maruz kalınca deÄŸiÅŸim geçiren, yani metamorfik kayaları inceleyerek sonuç çıkartırlar. Bilim adamlarının en büyük yardımcıları arasında ayrıca depremlerin oluÅŸturduÄŸu sismik dalgalar da vardır. Bunların hızındaki deÄŸiÅŸikliÄŸi üç boyutlu olarak görüntüleyerek iç yapı hakkında kestirimler yaparlar. Gezegenin çevresinde sismik dalgaları izleyen ve kaydeden aÄŸlar vardır. YöntemYeriçinin özelliklerinin saptanmasında, jeofizikçi Francis Birch ve arkadaylarının geliÅŸtirdikleri yöntem bugün bile bilgi üretiminde kullanılıyor. Amerikalı ve Harvard’lı bilim adamı, yöntemiyle kayaların sertliÄŸinin gezegenin derinliklerindeki aşırı basınç ve sıcaklık altında nasıl deÄŸiÅŸtiÄŸini araÅŸtırdı. Sismik dalgaların hızı, içinde yol aldığı ortamın sertliÄŸine göre deÄŸiÅŸir. Suda, yumuÅŸak ve sert ortamlarda, farklı kaya katmanlarında hızı da deÄŸiÅŸir. Böylece iç kısımların bileÅŸimini ve sıcaklığı konularında bilgileri, sismik hız haritası oluÅŸturarak hesaplanabilir. Â