Dr. Yanıt

Türbülans uçağın düşmesine yol açar mı? Soru: Sık sık gazetelerde uçakların havada türbülansa girdiÄŸini okuyoruz. Türbülans nedir ve uçakların düşmesine neden olabilir mi? Ne sıklıkta olur?Yanıt: Havada oluÅŸan özel hava akımları olan türbülansların açık adı "Clear air turbulance-açık hava türbülansı"dır. Evet türbülans uçaklar için büyük bir tehlikedir. Uçakların kaptan pilotları türbülansı eÄŸer algılayamazlarsa ve uçaklar havada iken türbülansa yakalanırsa düşebilirler. Uzmanlar türbülansların ÅŸu beÅŸ nedene baÄŸlı olarak oluÅŸabildiÄŸini belirtiyorlar:1) Jet uçaklarının uçtuÄŸu yükseklikte oluÅŸan hava akımı2) DiÄŸer uçakların yarattığı hava akımları3) DaÄŸların üzerinde oluÅŸan hava akımları4) Havadaki sıcak akımlar (termaller) ve mikro-patlamalar 5) YaÄŸmur ile fırtına bulutlarındaki bazı özel hava akımlarıSıklıklarına gelince.. uçaklar sık sık türbülansa girerler, ancak bu hava akımlarının büyüklüğü uçaklar için tehlikelidir. 1981’den bu yana uçakları hedef alan ciddi türbülans sayısı 350 olarak bildirilmiÅŸtir. Hava akımlarına kapılan uçaklarda en ciddi sorunlardan biri de uçuÅŸ sırasındaki yaralanmalardır.. ÖrneÄŸin ABD’de türbülans nedeniyle yılda ortalama 60 yolcu yaralandığı belirtilmektedir.. Bu nedenle yolcuların emniyet kemerlerini uçuÅŸ boyunca baÄŸlı tutmaları öğütlenir. Hasar oluÅŸumuUzun uçuÅŸlarda uçaklar, kapasiteleri izin verdiÄŸi sürece jet akımları boyunca yol almayı tercih ederler, fakat jet akımlarına genellikle 12.000 metrenin üzerinde rastlanır ve yolcu uçakları genellikle bu yüksekliÄŸin biraz altında uçarlar. Burada da türbülans riski bulunur.EÄŸer bir uçak normal rotasında yol alırken bastırıcı hava akımına rastlarsa kanatlar kaldırma yeteneÄŸini kaybeder ve uçak aniden düşmeye baÅŸlar. BaÄŸlı olmayan yolcular ve eÅŸyalar bu gibi durumlarda sert bir ÅŸekilde uçağın tavanına çarparlar. Sonuçta en çok uçağın mürettebatı zarar görür. Uçak bastırıcı hava akımından çıkınca, uçak kanatları kaldırma yeteneÄŸini yeniden kazanır. Uçak kanatları 1.5g’lik negatif kaldırma ve 2.5’lik pozitif kaldırmaya dayanacak ÅŸekilde tasarlanmıştır. Bunun üzerindeki kaldırmalarda hasar meydana gelir.Uçağın başına gelen5 Mart 1966 tarihinde CAT büyük bir kazaya neden oldu. Açık havada yol alan British Overseas Airways Corporation’ın 911 numaralı uçuÅŸunda pilot, yolcuların Fuji Dağını daha iyi görmeleri için dağın üzerinde bir tur atmaya karar verir. Ancak Boeing 707, daÄŸa çok yakın bir mesafede ÅŸiddetli bir türbülansa kapılarak parçalanır.Ä°niÅŸ ve kalkışlarda çoÄŸunlukla mikro-patlamalara baÄŸlı olarak uçakların yere düşüp parçalandığı olmuÅŸtur. Ä°niÅŸ sırasında savrulan uçağın doÄŸrulmak için yeterli yüksekliÄŸe sahip olmaması kazaların en önemli nedenlerinden biridir. Bu nedenle ABD’de sivil havacılık örgütleri, yolcu uçakları için "rüzgar kesmesi"ni tahmin eden radarlardan yararlanılmasını ÅŸart koÅŸuyor. Böyle bir radar, mikro-patlamaların habercisi olan su damlacıklarını tespit eder etmez pilotları bu bölgeden uzaklaÅŸması yönünde uyarır.Â