Dr. Yanıt

Zamanın en kısa anı olarak ne ölçüldü?Soru: Fizikçilerin durmadan zamanın en kısa anını ölçmek için deneyler yaptıklarını biliyoruz. Bugüne kadar ölçülen en kısa an hangisi?YANIT: Bir kaç ay önce bu konuda bir açıklama yapılmış ve Viyana Ãœniversitesi’nden fizikçi Ferenc Krausz ve arkadaÅŸları bugüne kadar ölçülebilen en kısa zaman aralığını gözlediklerini belirtmiÅŸlerdi. Bu ekip, atomların çevresindeki elektronları izlemek için kurdukları düzenekte, 100 attosaniyelik bir süreyi belirlediler.Tabii, attosaniye nedir diye soracaksınız. Attosaniye, atomik olayların belirlenmesinde kullanılan ölçektir. ÖrneÄŸin ünlü fizikçi Niels Bohr’un atom modelinde, bir elektronun bir proton çevresinde dönüş zamanı 150 attosaniyedir.Peki fizikçiler neden bu kadar küçük ölçeklere iniyor? Elektronların süperiletkenlik ve manyetodirençteki rolleri ancak bu ölçeklere inilerek anlaşılabilir. Fizikçiler bununla da yetinmiyor ve geliÅŸtirdikleri teknikle attosaniyenin onda birlik kesirlerinde de gözlem yapabilmeyi umuyor; bu ondalık kesirlikte ise, elektronların nasıl düzenlendiÄŸi ve yörüngelerdeki farklı hareketleri görülecek.. Fizikçilere göre, söz konusu teknik geliÅŸtirildikçe ve kullanımı kolaylaÅŸtırıldıkça, pratik hayatta yeni uygulamalara konu olacak.Sarıhumma nedir?Soru: Hindistan ve Afrika’ya gideceÄŸim. Oralarda sarıhummadan korkuyorum. Ne yapayim?Yanıt: Sarıhumma, korkunç bir bulaşıcı ve virütik hastalıktır. SarıHumma virüsünü Amerikalı Dr. Walter Reed bulmuÅŸtur. BaÅŸ aÄŸrısı ve ateÅŸ gibi basit ÅŸikayetlerle kendini hissettirmeye baÅŸlar fakat daha sonra hasta sararmaya baÅŸlar ve ÅŸikayetler çekilmez bir hale gelir, ileri evrelerinde insanlar kan kusmaya baÅŸlarlar. Sarı-hummaya yakalanan her dört hastadan en az biri komaya girer ve ölür.Sarıhummanın güncel durumu hakkında, ilgilileden biri alınız lütfen, ve aşı olunuz.Sarıhummaya uzun yıllar boyunca sadece Afrika'nın güneyinde ve batısında rastlandı. Ne var ki bundan bir süre Kenya'da da bir salgın baÅŸladı, sarıhumma 26 yıl aradan sonra Afrika'nın doÄŸusunda yeniden ortaya çıkmıştı. Asya, sarıhumma yönünden riskli, zira Hindistan'daki tıbbi olanaklar son derece yetersiz ve insanların çoÄŸu da aşısız. EÄŸer hastalık bir ÅŸekilde Hindistan'a taşınırsa çok kolay yayılır, çünkü sarı humma, Hindistan'da çok bol bulunan bir sivrisinek türü olan Aedes aegypti ile yayılıyorUzmanlar, sınırlarda, havaalanlarında ve limanlardaki problemler çözülse bile alınması gereken daha çok önlemin olduÄŸunu söylüyorlar. Sivrisineklerin çoÄŸalmasının bir ÅŸekilde kontol altına alınması gerekiyor. GeçmiÅŸ yıllarda Delhi'de ortaya çıkan ve sivrisineklerle taşınan bir hastalık 10.000 kiÅŸiyi etkilemiÅŸ ve 400 kiÅŸinin de ölümüne neden olmuÅŸtu. Bu salgın öyle hızlı yayılmış ki, yetkililer virüsün ne olduÄŸunu belirlediklerinde artık yapacak hiç bir ÅŸey kalmamış.Sarıhummaya rastlanan bir diÄŸer bölge de Güney Amerika'nın kuzey kısmı. Ama buradaki insanların % 80'i aşılanmış. Afrika ülkeleri, seyahat kısıtlamasından korktukları için sarı-humma konusunda güvenilir raporlar yayımlamıyor. ÖrneÄŸin Nijerya, 1985-1996 yılları arasında 20.000 sarıhumma vakasına rastlandığını iddia ediyor. Oysa uluslararası kuruluÅŸlardaki yetkililer, bu sayının en az bir milyon olduÄŸunu ve Nijerya'da bu süre içinde en az 200.000 kiÅŸinin sarı-hummadan öldüğünü belirtiyorlar. Â