Dong Quai (Çin Melekotu) nedir, faydaları neler?

Çin melekotu da denen dong quai, kereviz familyasının Çin’in orta bölgesindeki dağlık alanlarda yetişen bir üyesidir. Bin yıldır Çin, Kore ve Japon geleneksel tıbbında kullanılmaktadır. Efsaneye göre, dong quai bitkisinin tıbbi olarak ilk ortaya çıkışı, vahşi doğada yaşayarak gücünü ve becerikliliğini kanıtlama umuduyla dağlara çıkmış bir adamın kendini kanıtlama hevesinin sonucudur. Gitmeden önce sadık eşine üç yıldan önce dönmeyeceğini söylemiş ve kendisini öldü kabul edip başka bir adamla evlenmesini istemiş. Tam da böyle olmuş. Kadın başka bir adamla evlendikten kısa bir süre sonra adam geri dönmüş. Adamın dönüşüyle çok üzülen kadın ölümcül bir hastalığa yakalanmış. Dağdaki kutsal yolculuğunda adam daha önce hiç görmediği bir bitkinin kökünü toplamış. Bu bitkiden ilaç yapmış ve kadını sağlığına kavuşturmuş.

Bitkinin vücut fonksiyonlarını ve sistemlerini normale dönüştüreceği düşünüldüğünden dong quai kelimesi çoğu kez “düzene dönüş” olarak çevrilir. Dong quai Çin tıbbında en çok kullanılan bitkilerden biridir –genellikle başka bitkilerle harmanlanarak kullanılır- ve genellikle kadınların sağlık sorunlarını tedavi etmede kullanılır. Bu yüzden bazen kadın ginsengi olarak da anılır.

Çin geleneksel tıbbında dong quai’nin farklı kısımları kullanılır. En üstteki kısmın kan sulandırıcı, gövde kısmının kuvvet verici ve kök ucunun kan hareketsizliğini engelleyici özelliklere sahip olduğu düşünülür. Yüzyıllarca Çinli bitki uzmanları dong quai’den yapılan ilaçları dolaşım, solunum ve üreme sistemlerinin tedavisinde kullandılar. Bitki ilaçları ayrıca xue’yi, “kan”ı güçlendirmek; baş ağrısı, enfeksiyon ve iltihabı dindirmek ve tansiyonu düşürmek için kullanıldı. Batı’da bitkisel tıp uygulayıcıları dong quai’yi kadınların üreme sistemi sorunları, adet öncesi sendromu (PMS) da dahil olmak üzere, için tavsiye ederler. Bazı kadınlar ani ateş basması ve diğer menopoz belirtileri için de dong quai alır.

Çin bitkisel tıbbının en ünlü ve en çok kullanılan bitkilerinden biri olan dong quai Angelica cinsine dahildir. Bu cinse ait olan ve Kuzey Yarımküre’de yetişen 110 türü vardır ve 110 türün yarısının anavatanı Çin’dir. Dong quai 12 metre uzunluğa erişebilen çok yıllık bir bitkidir. Çıkıntılı sap yeşil ya da morumsu renktedir. Aşağıdaki yaprak saplarının sapı kaplayan kılıfları vardır. Yapraklar çok parçalıdır ve 30 cm uzunluğa ve 25 cm genişliğe ulaşabilir, yaprakçıklar mızrak biçimindedir, lobludur ve kenarlarında düzensiz keskin dişler vardır. Minik beyaz (nadiren mor) renkli çiçekler şemsiye biçimindeki çiçekbaşlarında toplanır, sayıları 10 ve 30 arasında değişen çiçekler merkezden etrafa yayılır. Meyveler (tohumlar), meyvenin esas kısmından daha geniş yanal kanatlara sahiptir. Çiçeklenme Haziran’dan Temmuz’a kadar sürer, meyveler Ağustos’tan Eylül’e kadar olgunlaşır. Bitkinin tüm kısımları aromatiktir.

DONG QUAİ NASIL YETİŞTİRİLİR?

Dong quai Çin’in Gansu, Hubei, Şensi, Siçuan ve Yunan bölgelerinde 1800-3000 metre yükseklikteki orman kenarlarında ve çalılık alanlarda yetişir. Bu bölgelerde yabani olarak yetiştiği gibi insan eliyle de yetiştirilir. Dong quai, Gansu’nun çok eski zamanlara ait ormanlarının derinliklerinde  yetişir ve bu bölge fazla miktarda dong quai üretmesiyle ünlüdür. Çince’deki Dang gui adı, bitkinin sağlık üzerindeki olumlu etkisi nedeniyle “uygun düzen” olarak çevrilmiştir. Dong quai, ismin Çincesinin fonetik olarak biraz değiştirilmiş halidir. Angelica adı, ilaç, çeşni ve güzel koku olarak değer gören bitki grubunun klasik adıdır.

Dong quai 1500 metreden yüksek yerlerde büyüyen bitkinin doğal yetişme koşullarını sağlamak batıdaki bahçeciler için son derece zordur. Bu yüzden dong quainin Batı bahçeciliğinde nadir görülmesine şaşmamak gerekir. Dong quai verimli, nemli ve kumlu topraklarda yetişir. Çoğalma taze tohumlarla olur. Büyük ölçekli üretim ilk olarak M.S 650 yılında tanımlanmıştır. Kökler ekildikten sonra ikinci ya da üçüncü sonbaharda hasat edilir. Kökler dikkatle elle kazılır. Yaralanma ihtimaline karşı kökler dikkatle durulanır. Eğer kökler çok ıslaksa renkleri siyaha döner ve çürümeye karşı direnir. Çin’in orta bölgelerinde güneş ışığı kökleri sertleştirebileceğinden dong quai güneşte kurutulmaz. Bazı bölgelerde kökler önce gölgede biraz kurutulur, sonra küçük demetler halinde toplanıp ateş yakılıp dumanla tekrardan kurutulur. Özel işleme yöntemleri yüzlerce yılda değişikliğe uğramıştır. 

DONG QUAİNİN FAYDALARI VE TEDAVİ AMAÇLI KULLANIMI

Dong quai kökü Çin, Kore ve Japonya’da baharat ve ilaç olarak bin yıldır kullanılmaktadır. Bugün de Çin bitkisel tıbbında en çok kullanılan bitkilerden biridir. Dong quai kadınların adet ağrısı, tükenmişlik ve doğum sonrası güçsüzlük gibi sağlık sorunlarının tedavisinde kullanılır. Batı’da 1800’lü yılların sonunda yaygınlaşmış, Merck firması dong quai ekstresinden yapılan bir ilaç olan Eumenol’ü jinekolojik sorunların tedavisi için Avrupa’da piyasaya sunmuştur.

Çalışmalar dong quainin östrojenik etkisinin zayıf olduğunu göstermiştir ve bitki, menopoz belirtilerini hafifletmek için kullanılmıştır. Randomize edilmiş, çift kör ve plasebo kontrollü bir klinik çalışmada menopoz dönemindeki 71 kadın üzerinde incelemeler yapılmış ancak dong quainin ani ateş basmalarını azaltmada plasebodan daha etkili olmadığı görülmüştür. Bu deney, dong quaiyi geleneksel Çin tıbbındaki gibi diğer bitkilerle karıştırmadan kullandığı için eleştirilmiştir. Angelica sinensis kökü, Paeonia lactiflora kökü, Ligusticum köksapı, Atractylodes köksapı,Alisma orientalis köksapı ve Wolfiporia Cocos bitkilerinin harmanlanmasıyla yapılan ilaçlar menopoz dönemindeki kadınlara verildiğinde ani ateş basmalarında % 70 oranında azalma görülmüştür.

Bitkilerin harmanlanması birçok geleneksel tıp sisteminde istisna olmaktan çok kuraldır ve yalnızca bir bitkinin kullandığı bilimsel çalışmalarda çoğu kez etkili sonuç alınmaz. Dong quai, böbrekleri güçlendirmek ve bağışıklık sistemini güçlendirmek için astragalus (A.membranaceus) bitkisiyle harmanlanarak kullanılmıştır. Yapılan bir çalışma bu harmanın böbrek fonksiyonlarındaki bozulmayı azalttığını ve kronik böbrek rahatsızlığı olan hayvanlarda belirli oranda iyileşme sağladığını göstermiştir. Dong quai ve diğer Angelica türleri sedef hastalığı için ultraviyole tedavisiyle birlikte kullanılan psoralen maddesini içerir. Bu şekilde tedavi edilen hastalarda % 40-66 arası bir iyileşme görülmüştür.

DONG QUAİ NASIL TÜKETİLİR?

ÇAY: 1-2 çay kaşığı dong quai kökünü 1 bardak suda 5- dakika kaynatıp süzün. Günde 2 ya da 3 defa 1 bardak için.

KAPSÜLLER: Günde 2-3 defa 1 gram alın.

TENTÜR: Günde 2-3 defa 3-5 ml.

Dong quai ile yapabileceğiniz nefis bir tarif; Dong quai'li tavuk çorbası...

Yarım kilo derisiz ve kemiksiz tavukgöğsü (hormonsuz), 8 bardak su ya da organik tavuk suyu, doğranmış 1 orta boy soğan, doğranmış 2 havuç, 2 baş sarımsak, yarım çay kaşığı kekik, 1 tane küçük dong quai kökü, 2 çay kaşığı tuz ve 1 çay kaşığı pul biberi bir kaba koyun. Düşük ateşte 8-10 saat pişirin. Şifa olsun!

DONG QUAİ HAKKINDA UYARILAR

Pıhtılaşma bozukluğu olan ya da kan sulandırıcı alanlar kanama riskinden dolayı dong quai kullanmamalıdır. Hamilelik süresince tüketilmemelidir. Dong quainin içeriğindeki psoralen teorik olarak ışığa duyarlılığa yol açar.

ŞİFALI BİTKİLER ANSİKLOPEDİSİ İSİMLİ KİTABI SATIN ALMAK İÇİN TIKLAYIN