Dolomit nedir, ne işe yarar?
Güncelleme Tarihi:
Dolomit, bir mineral türüdür. Kireçtaşlarında CaO’nun yerini kısmen veya tamamen MgO’nun alması ile oluşur. Bu nedenle bileşimi açısından kireçtaşları ile ilişkili olup yanalda ve düşeyde daima kireçtaşları ile geçişlidir. Kalsiyum ve Magnezyumun çift karbonat bileşiği olan Dolomit’in kimyasal formülü CaMg(CO3)2 olup, dolomitin kalsitten ayrı özellikte bir mineral olduğu ilk kez Fransız Jeolog Deodat de Dolomieu tarafından belirlenmiş ve 1791 yılında Count Dolomien tarafından isimlendirilmiştir.
Dolomitin kimyasal olarak teorik bileşimi aşağıdaki şekildedir:
CaCO3 : % 54.35
CaO : % 30.4
MgCO3 : % 45.65
MgO : % 21.7
CO2 : % 47.9
Dolomit, kireçtaşlarından CaO 'in yerini kısmen veya tamamen MgO 'in alması ile oluşmaktadır. Bu yüzden bileşimi açısından kireçtaşları ile ilişkisi olup, yanalda ve düşeyde daima kireçtaşları ile geçişlidir. Bünyedeki kalsit ve dolomit oranlarına göre bazı araştırmacılar tarafından teorik bileşim baz alınarak şu şekilde sınıflandırılmaktadır; Teorik % CaCO3 + % 10 ve fazlası CaCO3
Kalsitik Dolomit
- MgCO3 % 5-10 Magnezyumlu Kireç Taşı
- MgCO3< % 5 Kireç Taşı
Ticari olarak dolomite çeşitli ısı değerlerinde işlemler uygulanabilir. Kalsinasyon işlemi uygulanmamış dolomite "ham dolomit", 1100 oC'de ısıl işleme tutulmuş dolomite "Kalsine dolomit", 1650 oC ile 2100 oC arasında ısıl işleme tabi tutulmuş dolomite ise "sinter dolomit (Dead Burned Dolomite)" denir. Prensip olarak karbonatlı kayaçlardan kireçtaşı ve dolomit, endüstride kullanılan en önemli kayaçlardır. Kireçtaşı, çoğunlukla CaCO3 içeren sedimanter bir kayaçtır. Dolomit ise CaCO3 ve MgCO3 içeren kayaçlardır. Aragonit ( CaCO3) kalsitle aynı kimyasal özelliğe sahip olmasına rağmen kristal yapısı bakımından farklıdır. Aragonit, kalsitin zaman içerisinde altere olması ile oluşmuş metastabil bir mineraldir. Diğer karbonatlı mineraller siderit (FeCO3), ankerit (Ca2MgFe(CO3)) ve magnezit (MgCO3) 'dır. Magnezit genellikle kireçtaşı ve dolomitle beraber bulunur ancak az miktarda bütünün içinde yer almaktadır. Benzer özellikleri sebebiyle, karbonatlı mineralleri bir diğerinden ayırt etmek pek kolay olmamaktadır. Özgül ağırlık, renk, kristal formu ve diğer fiziksel özellikleri, kayacın monomineralik olması koşuluyla, tanımlamalarda yardımcı olmaktadır. Seyreltilmiş hidroklorik asit çözeltisinde farklı minerallerin çözünme hızları, bu tür minerallerin arazide tanınmaları için yararlı bir yöntem olarak bilinmektedir.
DOLOMİT NE İŞE YARAR?
Dolomit, fiziksel ve kimyasal yapısına bağlı olarak endüstride bir çok alanda kullanılır. Bunların en önemlileri aşağıda belirtilmiştir.
- Yol inşaatlarında ve beton yapımında dolgu maddesi olarak.
- Ziraat'te, gübre yapımında dolgu maddesi olarak ve toprak ıslahında.
- Cam ve soda sanayiinde üretimde.
- Boya sanayiinde dolgu maddesi olarak.
- Seramik sanayiinde.
- Kimya sanayiinde beyazlatıcı olarak.
- Suyun filtrasyonunda.
- Metalik Magnezyum üretiminde
- Deniz suyundan ve yer altındaki Magnezyum tuzlarından MgO üretiminde.
- Refrakter tuğla ve harçların üretiminde.
- Demir-Çelik sanayiinde demir cevherinin sinterlenmesinde, çelik üretiminde cüruf yapıcı ve refrakter tuğlaları koruyucu olarak.
Kullanım alanlarından en önemlileri cam ve soda sanayi, refrakter malzeme imali, kalsine edildikten sonra deniz suyundan MgO üretiminde ve çelik üretiminde istenmeyen safsızlıkların cürufa geçmesini sağlamak amacıyla flux olarak kullanımıdır. Bu nedenle, dolomitin en çok tüketildiği endüstriler, cam ve soda, refrakter ve demir-çelik'dir.