DoÄŸa

Åžempanzeler solakÄ°nsanlar genelde birçok iÅŸi saÄŸ elleriyle yaparken, ÅŸempanzeler sol ellerini tercih ediyorlar. Tanzanya’daki Gombe Ulusal Parkı’nda termit yakalayan ÅŸempanzeleri inceleyen Chicago Ãœniversitesi bilim kadını Elizabeth Lonsdorf, doÄŸada yaÅŸayan hayvanlarda hangi elin tercih edileceÄŸinin anneden geçtiÄŸini söylüyor PNAS dergisinde. AraÅŸtırmacı termit avlayan 17 ÅŸempanzeyi gözlemleyerek filme alınca hayvanların sol elleriyle avlandıklarını görmüş. Daha önceki araÅŸtırmalarla da hayvanların belli baÅŸlı iÅŸler için saÄŸ ellerini kullandıkları ortaya çıkmıştı. Mesela ceviz kırmak veya yapraklarla su içmek gibi. Davranış bilimcilerinin tahminlerine göre bu tercihler farklı biliÅŸsel, algısal ve hareketsel becerilerle ilgili. ÖrneÄŸin termit avında ÅŸempanzenin sopayı deliÄŸe sokup termitleri yukarı çekebilmek için hareket yetisinin geliÅŸmiÅŸ olması gerekiyor. Ama ceviz kırarken kuvvet kullanmak daha önemli. Hayvanat bahçelerindeki ÅŸempanzelerin genelde saÄŸlak olmalarının nedenini bilim adamları, saÄŸ ellerini kullanan insanlara birlikte yaÅŸamalarına baÄŸlıyorlar. Bilim adamları bundan sonraki araÅŸtırmalarında anneden geçen sol veya saÄŸ el tercihinde genetik faktörlerin mi yoksa sosyal etkilerin mi önemli olduÄŸunu öğrenmeye çalışacaklar. Bitkiler donmaktan nasıl korunuyor?Bitkilerdeki doÄŸal antifriz mekanizması çözüldü.Potsdam Max-Planck Moleküler Bitki Fizyolojisi Enstitüsü bilim adamları ilk kez bitkilerdeki doÄŸal antifriz mekanizmasının genetiÄŸini çözdüler. Buna göre bitkilerin soÄŸuÄŸa karşı daha dirençli hale gelmelerinin sırrı, genlerde ve gen gruplarında gizli. Bilim adamları ÅŸimdi terenin (Arabidopsis thaliana) genlerini soÄŸuÄŸa karşı dirençli hale gelmeden ve geldikten sonra inceleyince 2000 genin deÄŸiÅŸtiÄŸini görmüşler. Bu karşılaÅŸtırma ilk kez bitkilerin kışa hazırlanırken, hangi süreçlerden geçtiÄŸini ortaya koyması açısından önem taşımakta. SoÄŸuÄŸa karşı direnç ılıman ve soÄŸuk iklim bölgelerinde önemli bir faktördür. Tarım alanlarında zamansız yaÅŸanan donlar, önemli ölçüde ekin kaybına yol açmakta. Bilim adamları bugüne kadar bitkilerdeki doÄŸal antifriz mekanizmasını iyileÅŸtirmeye baÅŸaramadılar. Max-Planck Enstitüsü bilim adamları özel "Microarray" teknolojisiyle bir organizmanın tüm genlerindeki etkinlikleri saptamaları sayesinde belki artık soÄŸuÄŸa dirençli bitkiler yetiÅŸtirilebilecek.Arılar kara mayınlarına karşı mücadele edecekKokulara karşı duyarlı olan arılar gelecekte belki kara mayınlarının aranmasında yardımcı olacaklar. Amerikalı biyologlar ve fizikçiler, patlayıcı maddeye alıştırılan arıların mayın tarlası üzerinde ne ÅŸekilde uçtuklarını izlediler. BM’in tahminine göre en az yetmiÅŸ ülkede yaklaşık olarak 110 milyon kara mayını bulunuyor. Montana Eyalet Ãœniversitesi’nde Joseph Shaw yönetiminde çalışan ekip, mayınların halihazırdaki yöntemlerle etkisiz hale getirilmesinin 450 yıl kadar süreceÄŸini hesaplamış. Günümüzdeki yöntemler insanlara, köpeklere veya pahalı aletlere zarar vermekte. Shaw ve ekibi ÅŸimdi mayınların kokusuna alıştırılan arıları Lidar (Light Detection and Ranging) ile izlediler. AraÅŸtırmacılar bu amaçta DNT’nin kokusuna alıştırılan binlerce arıyı Amerikan ordusunun bir mayın tarlasına bıraktıktan sonra arıların uçtukları hava sahasını sarı-yeÅŸil lazer tepileri göndererek yansıyan ışığı kaydetmiÅŸler. Böylece Lidar ölçümleriyle, video görüntüleriyle örtüşen sonuçlar elde edilmiÅŸ. Buna göre arılar en çok mayınların bulunduÄŸu bölgede uçmuÅŸlar. Ancak Lidar’a göre arılar bazı mayınları "gözden kaçırıyorlar". Shaw, arıların bu tuzaklarda yere çok yakın uçtukları için lazerle yakalanmadıklarını tahmin ediyor. Daha etkili ölçümler yapabilmek için arıların bitkilere ve cansız objelere gösterdikleri tepkiyi ayırt etmek gerekiyor. Â