DoÄŸa, 17 AÄŸustos'u haber vermiÅŸ

Japon ve Türk bilimadamının ortak çalışmasında, 17 AÄŸustos Marmara depreminin ilk iÅŸaretlerinin, "günler hatta haftalar öncesinde hayvanlarda, gökyüzünde, denizde ve bitkilerde görülen sıra dışı olaylarda gözlendiÄŸi" belirtildi. Deprem öncesi insanlarda yaygın olarak 'bulantı, baÅŸ dönmesi, sıkıntı' görülmüş, martılar 'bebek gibi çığlık' atmış, karıncalar evleri istila etmiÅŸ, deniz suyu sıcaklığı artmış ve gökyüzünde flaÅŸ ışımaları görülmüş.Osaka Ãœniversitesi Yer ve Uzay Bilimleri Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Motoji Ä°keya ile Hacettepe Ãœniversitesi Öğretim Ãœyesi Doç. Dr. Ãœlkü Ulusoy`un, deprem tanıkları arasında gerçekleÅŸtirdiÄŸi anket sonucu, 450 tanıktan deprem öncesi belirtilere iliÅŸkin 1026 sıra dışı olay derlendi.Prof. Dr. Ä°keya ile Doç. Dr. Ulusoy`un, ``Deprem Habercisi Olaylar ve Bilimsel Yorumlar`` adını taşıyan ve Türkiye`de bu alandakiilk çalışmayı oluÅŸturan araÅŸtırma, Kültür Bakanlığı tarafından yayımlandı.Buna göre, sıra dışı olayların yüzde 50`si hayvan davranışlarında, yüzde 32`si gökyüzü ve hava durumunda, yüzde 10`u deniz ve karada, yüzde 7`si elektrikli cihazlarda, yüzde 2`si ise bitkilerde görüldü.Ä°NSANLARDA GÖRÃœLEN BELÄ°RTÄ°LERAraÅŸtırmaya göre, 7.4 büyüklüğündeki Marmara depremi öncesinde insanlarda, mide bulantısı, ishal, baÅŸ dönmesi, sinir bozukluÄŸu ve sıkıntı yaygın olarak görüldü. Deprem öncesi insanlarda görülen diÄŸer sıra dışı belirtiler de şöyle:``Kalp rahatsızlığı, beyinde ve parmaklardan dirseklere doÄŸru akanelektrik akımı hissi, bitkinlik, kusma, aşırı duygusallık ve histeri, hamile kadınların bebeklerinde hareketlenme, yüksek tansiyon, baÅŸ ve beyinde aÄŸrı, diz aÄŸrısı, nedensiz esneme, göz seÄŸirmesi, gece nedensiz yere aniden uyanma, uyumama sorunu, aşırı derecede uyuma isteÄŸi, iÅŸtahsızlık, genizde yanma ve yırtılma hissi, burun kanaması ve üşüme hissi.``KÖPEKLER ULUDU, KEDÄ°LER ISIRDIDeprem tanıklarının anlattıklarına göre, sıra dışı olayların büyük çoÄŸunluÄŸu, köpeklerin davranışlarında gözlendi. Bunlar arasında, ``dayanılmaz biçimde uluma, havlama, hazince bir ÅŸeyleri kaygı edercesine aÄŸlayarak havlama, huzursuzluk, kümeleÅŸme, yeri dinleme ve gökyüzüne bakma, havlayarak sahibini bina dışına çekiÅŸtirme, görünmez bir düşmanı fark etmişçesine toprağı eÅŸeleme, ortadan kaybolma, hırlama, tek doÄŸrultuda koÅŸuÅŸturma, telaÅŸ içinde birbirlerini ısırma, yememe ve durgunlaÅŸma, aÄŸaçlıklı bölgelere sığınma, iki ayağı üzerinde durmaya çalışma ve kafa sallama`` gibi sıra dışı davranışlar dikkati çekti.Öte yandan kedilerde, ``çığlık atma, yerinde duramama, telaÅŸlanma ve sahibini ısırma, ortadan kaybolma, kertenkele gibi yerde sürünme`` gibi hareketler gözlenirken, atlarda ``kiÅŸneme ve dörtnala koÅŸma``, ineklerde ``böğürme ve saldırganlık``, farelerde ``vahÅŸileÅŸme``, yarasalarda ``dinlenmeksizin daireler çizerek uçma ve çığlık atma`` gibi davranışlar belirlendi.Ayrıca, muhabbet kuÅŸlarında ``delice çırpınma ve vahÅŸice çığlık``,martılarda ``bebek gibi çığlık atma``, kargalarda ``garip biçimde ve durmaksızın aÄŸlama, pencerelere ve arabaların metalik kısımlarına pikeyapma``, leyleklerde ``mevsiminden önce göç etme``, karınca, örümcek ve kırkayaklarda ``evleri istila etme``, arılarda ``insanlara saldırarak sokma``, çekirge ve cırcır böceklerinde ise ``ötmeme`` gibisıra dışı hareketler gözlendi.Deprem öncesinde toplu balık ölümleri de ortaya çıkarken, yılanlarda ``evlere kadar girme``, sümüklü böceklerde ise ``aÄŸaçları istila etme`` görüldü.GÖKYÃœZÃœNDE GARÄ°P IÅžIMALARÖte yandan, Marmara depremi öncesinde ve deprem sırasında gökyüzünde anormal ışımalara iliÅŸkin, çoÄŸunluÄŸu Ä°stanbul ve Yalova`da olmak üzere toplam 266 sıra dışı olay bildirildi.Bu olaylara iliÅŸkin ilk gözlemler, Marmara depreminden yaklaşık 2 ay önce Gölcük-Kocaeli`nden bir balıkçı ailesi tarafından yapıldı. Buna göre, yaklaşık 60 santimetre çapında ve floresan ışığı parlaklığındaki ışık topları, farklı günlerde defalarca gözlendi.Tanıklar, ifadelerinde depremden ``bir haftadan birkaç dakika öncesine kadar`` çeÅŸitli zamanlarda çoÄŸunluÄŸu Ä°stanbul, Yalova, Adapazarı, Kocaeli ve Bursa`da olmak üzere gökyüzünde gördükleri ışımaları şöyle tanımladı:``Floresan benzeri kırmızı, mavi, yeÅŸil gibi çeÅŸitli renklerde flaÅŸ ışımaları``, ``yaklaşık 15 dakika boyunca yanan lamba gibi durgunışıklar``, ``ışık saÄŸanağı türünden sesli ışımalar``, ``tabaka halinde ışımalar``, ``fay çizgisine paralel uzanan mavi renkli ışımalar``, ``birbirlerine deÄŸdiklerinde kıvılcımlar saçan ateÅŸ direkleri``, ``gökyüzünden yeryüzüne yönelmiÅŸ bir projektör aydınlatmasına benzer yavaşça hareket eden boru biçimindeki ışımalar``, ``yaklaşık 60 santimetre çaplı ateÅŸ topları``, ``yıldız patlamasına benzer ani ışık patlamaları``, ``sıra dışı biçimde yakın, parlak görünümlü ve titreÅŸenyıldızlar``, ``yıldız kaymaları`` ve ``çeÅŸitli renklerde ay ya da ay batması.``SICAK KUMLAR, DENÄ°ZDEN GELEN KÖTÃœ KOKUAyrıca, deprem tanıkları, depremden bir süre önce aşırı sıcak hava, nem ve basınç artışı hissettiklerini, depremden hemen önce de aniden çıkan soÄŸuk ve çok kuvvetli rüzgara tanık olduklarını kaydettiler.Ankete katılan bir tanık ise depremden birkaç gün önce Sedef Adasıaçıklarında yaptığı dalışta, deniz dibindeki kumun elini yakacak derecede sıcak olduÄŸunu belirtirken, birçok tanık da deniz suyu sıcaklığında olaÄŸandışı artış hissettiklerini kaydettiler. Tanıklar tarafından ayrıca, denizde oluÅŸan ani dalgalar ve denizden gelen yanmış kablo ya da gaz kokusuna benzer kötü koku da rapor edildi.ELEKTRÄ°KLÄ° CÄ°HAZLARDAKÄ° BOZULMALARDeprem öncesi ve sırasında görülen sıra dışı olaylar arasında, yüzde 7 oranıyla elektrikli cihazlardaki bozulmalar da dikkati çekti.Birçok deprem tanığı, deprem öncesinde kuvars saatlerinde akrep veyelkovanın hızla döndüğünü, ancak deprem sırasında durduÄŸunu belirtirken, birçok kiÅŸi de depremden birkaç gün önce telsiz, telefon ve radyolarında parazitlenme olduÄŸunu, bazı kiÅŸiler ise depremden hemen önce arabalarının otomatik sistemlerinin kendiliÄŸinden çalıştığını ya da tam tersine durduÄŸunu söylediler.Ayrıca, depremden kısa bir süre önce videoların kendiliÄŸinden açıldığı, televizyon, bilgisayar, çamaşır makinesi, buzdolabı gibi elektrikli ev eÅŸyalarının çalışmalarında da geçici arızalar ortaya çıktığı, ankete katılan tanıklar tarafından kaydedildi.Anket sonucunda, deprem öncesi bitkilerde de bazı sıra dışı deÄŸiÅŸiklikler olduÄŸu ortaya çıktı. 12 Kasım Bolu-Düzce depreminden biray önce, deprem merkezi civarındaki erik ve badem aÄŸaçlarının çiçek açtığı bildirilirken, bazı bitkilerde solma, yaprakları kapatma, aniden buruÅŸma ve yapraklarda su kaybı gibi deÄŸiÅŸiklikler görüldüğü tespit edildi.BELÄ°RTÄ°LER KOBE DEPREMÄ°YLE AYNI17 AÄŸustos Marmara Depremi öncesi ortaya çıkan sıra dışı olayların Kobe depremindekilerle karşılaÅŸtırıldığı araÅŸtırmada, her iki deprem öncesi yaÅŸanan sıra dışı olayların hemen tamamının aynı olduÄŸu ortaya çıktı.Buna göre, Kobe depremi öncesinde de sıra dışı olayların yüzde 51`si hayvan davranışlarında, yüzde 29`u gökyüzü ve hava durumunda, yüzde 11`u deniz ve karada, yüzde 9`si elektrikli cihazlarda, yüzde 1`i de bitkilerde kaydedildi.AraÅŸtırmanın sonunda, olaylar tek tek deÄŸerlendirilip, olası bir depremi öngörmek yerine, olayların tümünü derleyerek, bir bilgi bankası oluÅŸturulması önerilen araÅŸtırmada, daha sonra da itfaiye ile yerel hayvanat bahçeleri, balıkçılar ve halk arasında bilgi alışveriÅŸ sistemini kurmak gerektiÄŸi bildirildi. AraÅŸtırmada, ``Böylece hem deprem ana süreci üzerinde yapılacak daha ayrıntılı çalışmaları yönlendirmek, hem de olası depremleri önceden bilerek, sebep olacakları can kayıplarını ve hasarları en aza indirmek mümkün olacaktır`` denildi.   Â