Diş hekimiyle bir yaşında tanışsaydık şimdi korkmazdık

DiÅŸ hekimi korkusu, sadece çocukların deÄŸil, birçok yetiÅŸkinin de sorunu. Tepesinde gözleri kamaÅŸtıran bir ışığın yandığı koltukta, kesici, delici, yontucu bir sürü metal aletin sinir bozucu bir gıcırtı çıkararak ağıza girip çıktığı sırada rahat rahat oturan kaç yetiÅŸkin vardır ki? Hele tüm bunlara bir de çocuklardaki bilinmeyene yönelik korku eklenirse... Bütün bunlara raÄŸmen etkisi bazen hayat boyu süren diÅŸ hekimi fobisinin önüne çocuk yaÅŸta geçmek mümkün. Bunun için çocukların olabildiÄŸince erken yaÅŸta, daha ÅŸikayetleri baÅŸlamadan, tedavi gerekmeden diÅŸ hekimine götürülmesi öneriliyor. Hatta uzmanlar süt diÅŸlerinin ağıza yerleÅŸmeye baÅŸladığı 6 ay-1 yaÅŸ arasının diÅŸ hekimiyle ilk randevi için uygun olduÄŸunu düşünüyorlar. ABD ve Avrupa'da uygulama artık böyle. DiÅŸ hekimliÄŸinde artık pedodontoloji (çocuk diÅŸ hastalıkları) denilen bir anabilim dalı var. Biz de çocuklardaki diÅŸ hekimi fobisini bu uzmanlara sorduk. Marmara Ãœniversitesi DiÅŸhekimliÄŸi Fakültesi'nden Prof. Dr. Ali MenteÅŸ, Ä°stanbul Ãœniversitesi DiÅŸhekimliÄŸi Fakültesi'nden Prof. Dr. Zeynep Aytepe yapılması gerekenleri anlattılar.BÄ°BERON DÄ°Åž ÇÜRÜĞÜ GELİŞİYORGenellikle çocuklar diÅŸ hekimine geç yaÅŸlarda (6-7 yaşında), sorunlar baÅŸladıktan sonra getiriliyor. Ağızdaki süt diÅŸlerinin ‘‘nasıl olsa deÄŸiÅŸeceÄŸi’’ düşüncesiyle çürük olsa da diÅŸ hekimine gidilmez. Çocuklar aÄŸrılı, sızılı dönemlerde getiriliyor. Bu da hekimlerin iÅŸini oldukça zorlaÅŸtırıyor. Çocuk diÅŸleri çıkmaya baÅŸladığında diÅŸ hekimiyle tanışmalı. Avrupa ülkeleri ve ABD diÅŸ hekimiyle tanışma yaşını 1'e kadar indirdi. DiÅŸ sorunları bebeklikte bile ortaya çıkabilir. Biberonla beslemede ÅŸekerli gıdaların verilmesi, emziklerin bal, pekmez gibi tatlılara batırılması sonucu ‘‘biberon diÅŸ çürükleri’’ geliÅŸir. Ä°LK TANIÅžMADA AMAÇ ÇOCUÄžU KAZANMAKBize gelen aileler, çocukları koltuÄŸa oturacak, tedavileri yapılacak ve iÅŸleri hemen bitecek zannediyorlar. Biz ise baÅŸlangıcın iyi olmasını ve çocukları kazanmak istiyoruz. Hatta ilk tanışmada amacımız sorun çözmek deÄŸil, çoÄŸunu kazanmak ve ilerde iyi bir hasta olarak, huzurla diÅŸ hekimine gelmesini saÄŸlamak. BaÅŸlangıçtaki pozitif duygu ve düşünceler önemli. Çocuklukta kazanılan en ufak artı deÄŸer, ileriki yaÅŸlarında da sürer. Eksi deÄŸer de kalıcıdır üstelik de sürekli büyür. ARTIK ANLAT-GÖSTER-UYGULA YÖNTEMÄ° VARÇocuklara yaklaşımda ‘‘anlat, göster, uygula’’ denilen özel bir yöntem kullanıyoruz. Önceleri ‘‘Gözünü kapa, öyle yapalım’’ denirdi. Aletler gösterilmezdi. Artık tedavinin her adımını çocuÄŸa mutlaka anlatıyoruz. Gösteriyoruz. Korkunun en önemli nedenlerinden biri bilmemek. Pozitif iliÅŸkiler geliÅŸtiriyoruz. Hekimleri, yaklaşılamayan çocuÄŸa ısrarcı olunmaması konusunda uyarıyoruz. ANNE BABANIN DÄ°Åž HEKÄ°MÄ°YLE DENEYÄ°MÄ° ÇOK ÖNEMLÄ°Prof. Dr. Zeynep Aytepe'ye göre, diÅŸ hekiminin muayenehanesinin çocuklara sempatik gelecek eÅŸyalarla, yumuÅŸak, pastel renklerle döşenmesi çocukların davranışlarını pozitif yönde etkiliyor.Bir çocuk ilk defa diÅŸ hekiminin muayenehanesine geldiÄŸinde, önceden bazı yargılara sahip oluyor. Çevresinin diÅŸ hekimiyle iliÅŸkisi onun kafasında belli bir fikrin oluÅŸmasını saÄŸlıyor.Özellikle anne babaların diÅŸ hekimiyle ilgili olumlu ya da olumsuz bir deneyimi olmuÅŸsa, bu çocukları doÄŸrudan etkiliyor. Varsa kardeÅŸlerinin ve arkadaÅŸlarının etkileri de önemli. DiÅŸ hekimine hiç gitmemiÅŸ olsa bile, bir çocuÄŸun daha önceden baÅŸka bir sorundan dolayı aÄŸrılı bir tıbbi deneyimi varsa bu durum diÅŸ hekiminden de korkmasına yol açıyor. SIK KONTROLLERÄ°N YARARI BÃœYÃœKGünümüzde artık sadece çocuklarla ilgilenen uzman diÅŸ hekimleri var. Bunlardan biri olan Dr. Ebru Küçük, çocuklardaki diÅŸ hekimi korkusunu engellemek için ilk görevin aileye, sonra diÅŸ hekimine düştüğünü söylüyor. Küçük, ‘‘Aile küçük yaÅŸta çocukları doktorlara karşı korkutmamalı, alıştırmak için muayenehane ve diÅŸ hekimine götürmeli’’ diyor. ‘‘İşlem bittikten sonra diÅŸ fırçalaması için özendirici çıkartmalar, fırçalar vb. armaÄŸanlar da iÅŸe yarar. Sık kontroller çürük gibi sorunların erken dönemde anlaşılmasına fırsat tanır. Çocuklar böylece basit ve aÄŸrısız çözümlerle diÅŸ hekimlerine alışırlar.’’ On kiÅŸiden biri hiç diÅŸ hekimine gitmiyorTürkiye'de yılda tüketilen diÅŸ fırçası oranı 4 kiÅŸiye 1 diÅŸ fırçası.DiÅŸ macunu tüketimi kiÅŸi başına 55 gram. Nüfusun yüzde 40'ı diÅŸlerini ara sıra fırçalıyor. Yüzde 26'sı ise günde 2-3 kez fırçalıyor. Nüfusun yüzde 10'u diÅŸ hekimine hiç gitmiyor. Yüzde 43'ü ise, 1 yıldan beri diÅŸ hekimine gitmiyor. GeliÅŸmiÅŸ ülkelerde yılda 2 kez diÅŸ hekimine gidiliyor.Türkiye'de 6 yaÅŸ grubunda süt diÅŸlerinde yüzde 83 oranında çürük var.2-13 yaÅŸlarında her 100 çocuktan 83'ünün aÄŸzında çürük var. 30-34 yaÅŸ grubunda her 100 kiÅŸinin 97'sinin aÄŸzında çürük var. Kız çocukları daha çok korkuyorÄ°stanbul Ãœniversitesi DiÅŸhekimliÄŸi Fakültesi'nin 6-12 yaÅŸ arasındaki 5 bin çocuk üzerinde yaptığı bir araÅŸtırmaya göre:Çocukların 67.2'sinde diÅŸ çürüğü, yüzde 43.8'inde diÅŸeti kanaması var.Yüzde 76'sı ÅŸimdiye kadar en az bir kez diÅŸ aÄŸrısı çekmiÅŸ,Yüzde 28.8'inin dişçi korkusu var. Kız çocukları, erkek çocuklarına göre daha çok korkuyor.Çocukların yüzde 68.5'i diÅŸlerini fırçalaması gerektiÄŸini annelerinden, yüzde 33.1'i babalarından, yüzde 19.9'u öğretmenlerinden öğreniyor.6-12 yaÅŸ arasındaki çocukların yüzde 97.8'i dolguya gereksinim duyan süt diÅŸine sahip. Ancak aynı diÅŸler için tedavi oranı yüzde 2.6. 6-12 yaÅŸ arasındaki çocukların yüzde 96.6'sı dolguya gereksinim duyan sürekli süt diÅŸlerine sahip. Tedavi görenlerin oranı ise yüzde 4.Dünya SaÄŸlık Örgütü 12 yaÅŸ çocuklarda çürük, çekilmiÅŸ ve dolgulu diÅŸ sayısının çocuk başına en fazla 1 olmasını öngörüyor. Ä°stanbul'da bu rakam 2.39.6 yaşındaki çocukların yüzde 89.4'ünde, süt diÅŸi dizisinde çürük, dolgu ya da çekilmiÅŸ diÅŸi var. DiÄŸer bir deyiÅŸle aÄŸzında çürük, dolgu ya da çekilmiÅŸ diÅŸi olmayan çocukların sayısı sadece yüzde 11.6. Dünya SaÄŸlık Örgütü ise 6 yaÅŸ çocuklarında bu oranın yüzde 90 olmasını öneriyor.Çocukların yüzde 5'i rutin tedaviye izin vermez onlara genel anestezi uygulanabilir‘‘Küçücük çocuk diÅŸ hekimi koltuÄŸunda hareketsiz aÄŸzı açık nasıl oturur?’’ sorusu anne babaları düşündürüyor. Oysa Ä°stanbul Ãœniversitesi DiÅŸ HekimliÄŸi Fakültesi Pedodontoloji Anabilim Dalı Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Zeynep Aytepe'ye göre çocukların yüzde 95-96'sı normal diÅŸ koltuklarında tedavi edilebiliyor. Geri kalan yüzde 4-5 oranında çocuk, rutin diÅŸ tedavisine izin vermiyor, isyan ediyor. Ä°ÅŸte ancak bu noktada mecburen genel anesteziye baÅŸvurulabiliyor.Â