DGM’lerin kapatılmasında son adım

CumhurbaÅŸkanı Ahmet Necdet Sezer'in Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸi yasasını onaylaması durumunda, Türk yargı sisteminin 20 yılına damgasını vuran DGM'ler kapatılacak.Yapısı ve yargılama usulleri ile kamuoyunda hep tartışma konusu olan DGM'lerde, terör örgütlerinin üyelerinin yanı sıra çok sayıda siyasetçi, iÅŸadamı, bilim ve sanat dünyasının ''ünlü'' isimleri yargılandı.  ''Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü, hür demokratik düzen ve nitelikleri Anayasa'da belirtilen Cumhuriyet aleyhine iÅŸlenen ve doÄŸrudan doÄŸruya devletin iç ve dış güvenliÄŸini ilgilendiren suçlara bakmak'' üzere Anayasa ile kurulan DGM'ler, Türkiye'de yargı sistemi içerisinde 12 Mart ve 12 Eylül dönemi olmak üzere iki kez gündeme geldi.  12 Mart muhtırasının ardından, DGM'ler, Anayasa deÄŸiÅŸiklikleri sırasında gündeme geldi ve ilk olarak 1961 Anayasası'nın ''Mahkemelerin KuruluÅŸu'' baÅŸlıklı 136. maddesine, 1973 yılında 1699 sayılı Yasa ile eklenen hükümlerle, 26 Haziran 1973 tarihinde 1773 sayılı Devlet Güvenlik Mahkemelerinin KuruluÅŸ ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile kuruldu.  Anayasa Mahkemesi, 1773 sayılı Yasa'nın 1 ve 6. maddelerinin Anayasa'ya aykırı olduÄŸu gerekçesiyle açılan davada, 06 Mayıs 1975 tarihinde 1773 sayılı Yasa'yı iptal etti.  Daha sonra, 12 Eylül döneminde yeniden gündeme gelen DGM'ler, 1982Anayasası'nın kabul edilmesiyle, 143. maddenin emredici hükmü gereÄŸi yeniden kuruldu.   DGM'lerin KuruluÅŸ ve Yargılama Usulleri ise 16 Haziran 1983'te kabul edilen 2845 sayılı Yasa ile düzenlendi. DGM'lerin kuruluÅŸ yerleri, 2845 sayılı Yasa'nın 1. maddesi ile Ankara, Dıyarbakır, Erzincan, Ä°stanbul, Ä°zmir, Kayseri, Konya ve Malatya olarak belirlendi. 1996 yılında yapılan deÄŸiÅŸiklikle Erzincan, Kayseri ve Konya'daki mahkemeler kaldırılırken; Adana, Erzurum ve Van'da yeni mahkemeler kuruldu.         ASKERÄ° HAKÄ°M VE SAVCILARIN GÖREVÄ°NE SON VERÄ°LDİ     Mahkemelerin yargı çevresi, hakim ve savcıların nitelikleri, atama ÅŸeklini düzenleyen yasa, DGM'lerin biri askeri, diÄŸer ikisi sivil yargıç olmak üzere üç kiÅŸilik bir heyet olarak yargılama yapacağını öngörüyordu. 1999 yılında 4390 sayılı Yasa ile askeri hakim ve Cumhuriyet savcılarının DGM'lerdeki görevlerine son verildi, heyet bir baÅŸkan ve iki üyeden oluÅŸtu.   2845 sayılı Yasa'nın 9. maddesinde, DGM'nin soruÅŸturma yapmakla görevli olduÄŸu suçlar tanımlanırken, olaÄŸanüstü hal ilan edilen bölgelerde, olaÄŸanüstü halin ilanına neden olan olaylara iliÅŸkin suçlara da bakılacağı hüküm altına alındı. Organize suç örgütleri ile mücadele için 1999 yılında kabul edilenve teknik takip olanaklarının kullanılmasını kolaylaÅŸtıran 4422 sayılıÇıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu'nda öngörülen suçlardan dolayı yargılama görevi de DGM'lere verildi.  Türk Ceza Kanunu'nun (TCK), ''cürüm iÅŸlemek için teÅŸekkül oluÅŸturma'' hükmünü içeren 313 ve ''teÅŸekküle yardım'' fiilini düzenleyen 314. maddeleri, DGM'lerin görev alanından 2001 yılında çıkarıldı, bu suçlara iliÅŸkin dosyalar ilgili ağır ceza mahkemelerine gönderildi.  Yasanın üçüncü bölümünde düzenlenen yargılama usulleri de hep eleÅŸtiri konusu oldu. AB'ye uyum yasaları çerçevesinde, 2002 yılında, gözaltı süresi ve avukatla görüşme konularında düzenlemelere gidildi. Yasanın 16. maddesinde deÄŸiÅŸiklik yapılarak, toplu olarak iÅŸlenen suçlarda, 7 gün olarak uygulanan gözaltı süresi 4 güne indirildi. Gözaltına alınan kiÅŸinin avukatıyla görüşmesine, avukatın hazırlık soruÅŸturmasında sorgulara katılmasına olanak saÄŸlandı.  Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nca DGM'lere atanan hakim ve savcılar 4 yıl görev yapıyor ve bu süre dolmadan görevlerinden alınamıyor.  DGM'lerde, Terörle Mücadele Yasası kapsamına giren suçlardan mahkum olanlar için 647 sayılı Yasa'nın ÅŸartla salıverilme hükümlerini göre cezanın beÅŸte ikisini deÄŸil, 3713 sayılı Yasa'nın 17. maddesindeki hüküm uygulanarak cezanın dörtte üçünün çekilmiÅŸ olması koÅŸulu aranıyordu.      POLÄ°TÄ°KACIDAN Ä°ÅžADAMINA ÇOK KİŞİ YARGILANDI     Türk yargı sisteminin yaklaşık 20 yılına damga vuran DGM'lerde, terör örgütlerinin yönetici ve üyelerinin yanı sıra çok sayıda ''ünlü'' de yargılandı.  DGM'lerde görülen davalar arasında, Türkiye ve dünya kamuoyunun en çok dikkati çekeni terör örgütünün elebaşı Abdullah Öcalan'ın davası oldu. Öcalan, Ankara 2 No'lu DGM heyeti tarafından 1999 yılında Ä°mralı Adası'nda yargılandı ve ölüm cezasına mahkum edildi. Mahkeme, AB'ye uyum çalışmaları çerçevesinde idam cezasının kaldırılmasının ardından,Öcalan'ın ölüm cezasını, müebbet ağır hapis cezasına dönüştürdü.   DGM'ler, 1994 yılında gündeme gelen ''DEP Davası'' ile kamuoyunda son 10 yılda hep tartışma konusu oldu. Davanın görüldüğü Ankara 1 No'lu DGM, kapatılan DEP'in eski milletvekilleri Hatip Dicle, Leyla Zana, Orhan DoÄŸan ve Selim Sadak'ı, 15'er yıl ağır hapis cezalarına mahkum etti. Mahkeme, 2003 yılının Mart ayında baÅŸlayan yeniden yargılama sonunda da 1994 yılında verdiÄŸi kararı yineledi.  HADEP yöneticileri hakkında, 1996 yılında yapılan olaylı 2. OlaÄŸan Kongresi'ne, 1998 yılı takvimine ve terör örgütü elebaşı Öcalan'a destek için yapılan açlık grevlerine iliÅŸkin açılan davalar, 4616 sayılı Yasa uyarınca ertelendi.  HADEP'in olaylı kongresine iliÅŸkin 1996 yılında baÅŸlayan ilk yargılamada Türk Bayrağı'nı indiren Faysal Akcan hakkında verilen 22 yıl 6 ay ağır hapis cezası ise Yargıtay tarafından onanmıştı.  Bergama'daki altın arama madeniyle gündeme gelen Alman vakıflarının yöneticilerinin de aralarında bulunduÄŸu 15 kiÅŸinin, ''devlet aleyhine gizli ittifak'' suçlamasıyla, Ankara 1 No'lu DGM'de yargılandığı dava beraat ile sonuçlandı.       BAÅžBAKAN ERDOÄžAN YARGILANDI, CEZAEVÄ°NE GÄ°RDİ     DGM'ler, Türk siyaset dünyasının tanınmış isimlerinin yargılandığı davalar dolayısıyla da kamuoyunun yakından izlediÄŸi yerler oldu. Diyarbakır DGM, BaÅŸbakan Recep Tayyip ErdoÄŸan ile Necmettin Erbakan'ın davaları ile bir döneme damgasını vurdu.   ErdoÄŸan hakkında, Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediye BaÅŸkanı olduÄŸu dönemde Siirt'teki bir açık hava toplantısındaki konuÅŸmasıyla ilgili açılan dava, 1998 yılında sonuçlandırıldı. Diyarbakır 3 No'lu DGM, ''halkı, din ve ırk farklılığı gözeterek kin ve düşmanlığa tahrik ettiÄŸi'' gerekçesiyle, TCK'nın 312/2. maddesi uyarınca ErdoÄŸan'ı 10 ay hapis cezasına çarptırdı. ErdoÄŸan, cezasının infazı için 26 Mart 1999 tarihinde Pınarhisar Kapalı Ceza ve Tevkif Evi'ne teslim oldu.  ErdoÄŸan hakkında, 1992 yılında Rize'de ve 1993 yılında da Almanya'nın Ausburg kentinde yaptığı konuÅŸmalar nedeniyle soruÅŸturma baÅŸlatılması üzerine, 2002 yılında Ankara'da hareketli günler yaÅŸandı.ErdoÄŸan'ın ifadesini, 25 Nisan 2002 PerÅŸembe günü alan eski DGM Savcısı Nuh Mete Yüksel, tutuklama istedi, ancak yedek hakimlik talebi reddetti. DGM Savcısı Ömer Suha Aldan, soruÅŸturmayı takipsizlikle sonuçlandırdı.         POLÄ°TÄ°KACILAR, TCK 312'DEN YARGILANDI     Necmettin Erbakan, 25 Åžubat 1994'te Bingöl'de yaptığı konuÅŸma nedeniyle Diyarbakır 1 No'lu DGM'de yargılandı. DGM, 10 Mart 2000'de TCK'nın 312/2. maddesi uyarınca Erbakan'ı 1 yıl hapis cezasına çarptırdı.  Eski Kayseri BüyükÅŸehir Belediye BaÅŸkanı Şükrü Karatepe, kapatılan RP'nin milletvekillerinden Hasan Hüseyin Ceylan, Yeniden DoÄŸuÅŸ Partisi eski Genel BaÅŸkanı Hasan Celal Güzel, eski Sosyalist Demokrasi Partisi Genel BaÅŸkanı Akın Birdal da TCK'nın 312. maddesinden mahkum oldu.  TCK'nın 312. maddesinden hakkında çok dava açılanlardan biri de kapatılan RP'nin milletvekillerinden Hasan Mezarcı oldu.  MÃœSÄ°AD BaÅŸkanı Ali BayramoÄŸlu ile eski BaÅŸkanı Erol Yarar, Yeni Asya Gazetesi'nin sahibi Mehmet Kutlular da TCK'nın 312. maddesinden ceza alanlar arasında yer aldı.  İP Genel BaÅŸkanı DoÄŸu Perinçek, bir konuÅŸmasında ''bölücülük'' yaptığı gerekçesiyle Ankara DGM'de yargılandığı davada mahkum oldu ve Haymana Cezaevi'ne girdi.  Eski Sincan Belediyesi BaÅŸkanı Bekir Yıldız, olaylı ''Kudüs Gecesi'' davasında,  toplam 4 yıl 7 ay ağır hapis cezasına çarptırıldı.  Ankara 2 No'lu DGM, kapatılan RP'nin eski Genel BaÅŸkan Yardımcısı Ahmet Tekdal ile eski milletvekilleri Hasan Hüseyin Ceylan ve Ä°brahim Halil Çelik'in de sanıkları arasında bulunduÄŸu ''Milli Görüş'' davasının kesin hükme baÄŸlanmasını, 4616 sayılı Åžartla Salıverilmeye, Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun uyarınca erteledi.               OLAYLI DAVALAR     Sivas'ta 2 Temmuz 1993 Cuma günü meydana gelen ve 37 kiÅŸinin ölümüyle sonuçlanan olayların ardından Ankara 1 No'lu DGM'de açılan davanın duruÅŸmaları olaylı geçti. DGM, yaklaşık 7 yıllık yargılama sonunda verdiÄŸi 3. kararında, sanıklardan 33'ünü idam cezasına mahkum etti, diÄŸer sanıkların bir kısmı hakkında çeÅŸitli hapis cezaları verdi. Dava, hüküm giyenlerden 56'sının Topluma Kazandırma Yasası'ndan yararlanmak için baÅŸvurmaları üzerine tekrar DGM'nin gündemine geldi.  Yeni Asya Gazetesi'nin Said-i Nursi'nin ölüm yıldönümü dolayısıyla20 Ekim 1996 günü Kocatepe Camii'nde düzenlenen mevlitte meydana gelen olayların ardından Aczmendiler hakkında açılan davanın duruÅŸmaları da,sanıkların saç ÅŸekilleri ve kıyafetleri dolayısıyla ''renkli görüntülere'' sahne oldu. Dava, 4616 sayılı Yasa kapsamında deÄŸerlendirildi.  Üniversite harçlarına yapılan zammı protesto etmek amacıyla TBMM Genel Kurul Salonu'nun izleyici locasında ''harçlara hayır'' pankartı açan öğrencilerin de yargılandığı dava, Ankara 2 No'lu DGM'de sonuçlandırıldı.               EMNÄ°YETÇİLER DE YARGILANDI     Emniyet Genel Müdürlüğü Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire BaÅŸkanı Hanefi Avcı da DGM'de yargılananlar arasında yer aldı. MÄ°T'in operasyonel faaliyetlerde kullandığı bazı telefon numaralarını elde ettiÄŸi ve bunları açıkladığı gerekçesiyle yargılan Avcı, beraat etti.  DGM'de yargılanan bir diÄŸer emniyetçi ise Eski Emniyet Genel Müdürlüğü Ä°stihbarat Dairesi BaÅŸkanvekili Bülent OrakoÄŸlu oldu. OrakoÄŸlu, kamuoyunda ''Köstebek'' davası diye bilinen davada beraat etti.  Fethullah Gülen, Ankara 2 No'lu DGM'de hakkında açılan davanın duruÅŸmalarına ABD'de olduÄŸu için katılmadı. DGM, davanın kesin hükme baÄŸlanmasını, 4616 sayılı Yasa uyarınca erteledi.  Terör örgütü PKK'nın ''Avrupa sorumlularından'' olduÄŸu belirtilen Cevat Soysal, 18 yıl 9 ay ağır hapis cezası aldı.  Diyarbakır DGM, 1999 yılında terör örgütünün sözde komutanlarından''Parmaksız Zeki'' kod adlı Åžemdin Sakık'ı idam cezasına mahkum etti.     BEŞİKÇİ HAKKINDA ÇOK DAVA AÇILDI     DGM'de hakkında en çok dava açılan kiÅŸilerden biri ise Sosyolog -Yazar Ä°smail BeÅŸikçi oldu. Hakkında 100'ün üzerinde dava açılan, kesinleÅŸmiÅŸ hapis cezası olan 52 dosyadan 50'sinin, Basın ve Yayın Yoluyla Ä°ÅŸlenen Suçların Ertelenmesine Ä°liÅŸkin Kanun kapsamına girmesi dolayısıyla BeÅŸikçi, 1993 yılında girdiÄŸi cezaevinden yaklaşık 6 yıl sonra çıktı.  Müzisyen Mehmet Åžanar Yurdatapan, Gazeteci Oral Çalışlar, Yazar Haluk Gerger, Prof. Yalçın Küçük, Doç. Dr. Fikret BaÅŸkaya da DGM koridorlarında en çok görülen simalar arasında yer aldı.         GÖREVSÄ°ZLÄ°K KARARLARI    Ankara DGM, soruÅŸturmaları sırasında büyük yankılar uyandıran, Bayındırlık ve Ä°skan Bakanlığı'nın bazı ihalelerinde yolsuzluk yapıldığına iliÅŸkin ''Vurgun'', hayali ihracatla ilgili ''Örümcek Ağı'' ve  enerji ihalelerine iliÅŸkin ''Beyaz Enerji'' davalarında, TCK'nın 313. maddesindeki deÄŸiÅŸiklik dolayısıyla görevsizlik kararı verdi, dosyalar ağır ceza mahkemelerine gönderildi.  SONUÇLANMAYAN DAVALAR Gazeteci-Yazar UÄŸur Mumcu, Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı, Prof. Dr. Muammer Aksoy ve Doç. Dr. Bahriye Üçok'un öldürülmesi gibi çok sayıda olayı kapsayan ''Umut Operasyonu''na iliÅŸkin dava, Yargıtay'ın bir kısım sanıklar yönünden bozma kararı vermesinin ardından, Ankara 2No'lu DGM'de devam ediyor.  SSK'ya iyileÅŸtirici tıbbi malzeme alımına iliÅŸkin ''NeÅŸter Operasyonu'', yurda kaçak et sokulmasıyla ilgili ''Buffalo'' ve Yargıtay'ın bozma kararı verdiÄŸi ''Hizbullah'' davaları ise sonuçlanmadı.DEVAM EDEN DAVALAR     ''Damga Operasyonu'' olarak bilinen akaryakıt kaçakçılığı davası ile seri katil DurmuÅŸ Anuçin'in Ä°stanbul 5 No'lu DGM'de, eski Esenyurt Belediye BaÅŸkanı Gürbüz Çapan'ın Ä°stanbul 1 No'lu DGM'de, 4. Levent'teki Ä°ÅŸ Bankası soygunu davası Ä°stanbul 5 No'lu DGM'de,  Ergin kardeÅŸler ile Sedat Peker ve Åžahin kardeÅŸlerin davaları da Ä°stanbul 1 No'lu DGM'de devam ediyor.   Kapkaç çetesi lideri olduÄŸu ileri sürülen Fırat DelibaÅŸ'ın ''çıkar amaçlı suç örgütü oluÅŸturmak'' suçundan Ä°stanbul 5 No'lu DGM'de, HalukKırcı, KürÅŸat Yılmaz ve Muzaffer DaÄŸdeviren'in ''Çıkar amaçlı suç örgütü kurmak ve yönetmek'' suçundan Ä°stanbul 3 No'lu DGM'de yargılanmaları sürüyor.   Mısır Çarşısı'ndaki patlamaya iliÅŸkin sosyolog Pınar Selek'in de aralarında bulunduÄŸu sanıklara iliÅŸkin dava Ä°stanbul 4 No'lu DGM'de, ''Mavi Çarşı Katliamı'' davası da Ä°stanbul 3 No'lu DGM'de devam ediyor.   Terör örgütü Hizbullah'ın üst düzey yöneticileri ile çorapçı bombacı olarak bilinen Levent Dülger'in Ä°stanbul 5 No'lu DGM'de  yargılanmaları sürüyor.   Urfi Çetinkaya, ''Son Tango'' adı verilen operasyon kapsamında ele geçirilen 505 kilo eroinle ilgili Ä°stanbul 2 No'lu DGM'de, ''Matador Operasyonu'' kapsamında da Ä°stanbul 3 No'lu DGM'de yargılanırken, kurye kız Dilek Örnek'in Ä°stanbul 4 No'lu DGM'deki davası halen devam ediyor.       YENÄ° AÇILAN DAVALAR      Ä°stanbul'da 15 Kasım 2003'te ÅžiÅŸli'deki Beth Ä°srael ve BeyoÄŸlu'ndaki Neve Åžalom sinagogları, 20 Kasım 2003'te de BeyoÄŸlu'nda Ä°ngiltere'nin Ä°stanbul BaÅŸkonsolosluÄŸu ile BeÅŸiktaÅŸ'taki HSBC Bank Genel Müdürlüğü binasına yönelik bombalı saldırılara iliÅŸkin haklarında dava açılan 50'si tutuklu 69 sanık hakkında açılan davanın görülmesine henüz baÅŸlanmadı.   İstanbul DGM Cumhuriyet BaÅŸsavcılığı, Kartal'da Hür ve Kabul EdilmiÅŸ Masonlar Büyük Locası DerneÄŸi Yakacık Åžubesi'ne düzenlenen silahlı ve bombalı intihar eylemine iliÅŸkin 12 sanık hakkında da yeni dava açtı.Â