Devrim Muhafızları İran'a Türk modeli istiyor
Güncelleme Tarihi:
İran'da Devrim Muhafızları, Türk ordusuna benzeyen bir modele sahip olmak istiyor. İşte bu makalenin ayrıntıları ve dünyanın önde gelen basın organlarında 18-19 Ekim tarihinde öne çıkan güncel köşe yazıları:
ŞARK-ÜL EVSAT
Amir Taheri:İran ordusu tarihinde hiç yönetime el koymaya kalkışmamıştır. Siyasi tartışmalara da katılmaz. Hep sessizdir. 1905’te meşrutiyete karşı mutlakıyeti korumaya yanaşmadı; tıpkı 1925’te Kajar Hanedanını korumaya, 1953’te de Musaddık aleyhtarlarına karşı durmaya yanaşmadığı gibi.
Ordu, 1979’da Şah’
Yaz aylarında seçimlerden sonra yaşanan olaylarda Devrim Muhafızları sokaklara çıkmasa rejim yıkılabilirdi. Muhafızlar da bunu biliyor. Şimdi Devrim Muhafızları, “Türk modeli”ni İran’a taşımak, önemli kararlar üzerinde veto yetkisi sahibi olmak ve rejimin ana direği olarak kabul edilmek istiyorlar.
Yani askerlerin, mollaların“bir öyle-bir böyle” politikalarının yerini aldığı bir tür velayet-i faki. Bu arada Muhafızlar rejimi kurtarma iddialarını da hemen paraya tahvil ettiler ve iş dünyasındaki imparatorluklarını genişlettiler ve devletin telekom şirketini yok pahasına kendilerine özelleştirdiler.
Ayrıca kendi içlerinde de 1990’dan bu yana en büyük temizliği yapıyorlar. Genelkurmay Başkanı’nın emekliye ayrılacağı dedikoduları var. Ama Muhafızlar Körfez bölgesinin savunma sorumluluğunu alarak, Musavi’nin yakalanmasını gerektiğini söyleyerek ve Irak’la savaşta normal ordunun oynadığı rolü küçümseyerek biraz ileriye gitmiş olabilirler.
Özellikle son olay ordunun generallerini kızdırdı ve onları ilk defa konuşmaya itti. Normal ordu ayrıca yeterince kaynak alamamaktan da şikayetçi. Muhafızların personeline iki kat fazla ücret ödeniyor. Silah alımlarında ayrıcalıklı rolleri var.
“Çifte standart” orduda moralleri bozuyor. Normal ordunun komutanları seçim krizinde pozisyon almamış ve konuşmamışlardı, Ahmedinecat’ı da kutlamadılar. Hiç konuşmayan ordunun konuşmaya başlaması Humeyni rejiminin çözülmeye başladığının işareti olabilir.
Muhafızlar için de Ahmedinecad ve Hamaney’i kukla olarak oynatmak kolay olmayabilir. Bir gün Hamaney de kendini Muhafızlardan kurtarmak için normal orduya ihtiyaç duyabilir.
NEWSWEEK
Fareed Zakaria: Çin, devlet müdahalesi, piyasalar, diktatörlük ve verimliliğin garip bir karışımı. Artık onun başarısızlığını ummaktansa başarısına uyum sağlasak iyi olur.
Ekonomik krizin gerçek galibi onu bir fırsata dönüştüren Çin. Bu yıl Çin ekonomisinin yüzde 8.5 büyümesi bekleniyor. Ülkenin ihracatı 2008 başındaki seviyeyi yakaladı, döviz rezervleri ise 2.3 trilyon dolara ulaştı. Canlandırma paketi ülkenin yeni altyapı atağının temelini oluşturuyor.
Hükümetin kararları da dikkat çekici. Herkes krizde savunma pozisyonundaydı, zayıf taraflarını korumaya çalıştılar. Çin ise ileriye baktı. Başkaları krize açıklar ve borçla hazırlıksız yakalandı.
Avrupa Birliği ülkelerinin birliğin kuralları gereği yüzde 3’ün üstünde bütçe açığı vermemeleri gerekiyor ama bu sene yaklaşık yüzde 8 açık verecekler. ABD’nin açığı İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en yüksek orana ulaşacak. Çin’inse bütçe fazlası var.
Faizlerini aşırı büyüme olmasın diye daha önce yükseltmişti. Bankalar aşırı harcama ve tüketimi kontrol ediyordu. Kriz durumunda Çin her istediği politika aracını çok fazla kaygı duymadan kullanabilir: Faizleri indirebilir, devlet harcamalarını arttırabilir, krediyi gevşetebilir ve tüketicileri tüketime teşvik edebilir. Yazın gününü gün etmiş ağustos böceklerinin tersine yiyecek toplamış karınca gibi.
Ayrıca canlandırma paketi de ABD’nin tersine (destek paketleri, ücret artışları, sağlık yardımları)gelecekteki büyümeyi destekleyecek türden (altyapı ve yeni teknoloji yatırımları). Sadece demiryollarına önümüzdeki iki yılda 200 milyar dolar harcanacak. Pekin-Şanghay arası 10 saatten dörde inecek.
Önümüzdeki 10 yılda 44 bin mil yol ve 100 havaalanı yapılacak. Çin enerji bağımlılığı sorununa çözüm olarak da güneş, rüzgar ve pil/akü teknolojilerine akıllıca yatırımlar yapıyor. Bu alanlardaki en büyük 10 şirketin dördü Çinli, üçü Amerikalı. Çin, devlet müdahalesi, piyasalar, diktatörlük ve verimliliğin garip bir karışımı. Artık onun başarısızlığını ummaktansa başarısına uyum sağlasak iyi olur.
Financial Times
Eli Noam: Bilgi çağı ekonomileri dalgalı olmaya meyilli. İşlemlerin hızı geleneksel kurumların başa çıkabileceğinden daha karmaşık bir sistem yaratıyor. Artık durgunluktan çıkmak için canlandırma paketleri ve faiz indirimleri yeterli olmayabilir. Sanayi döneminin genel, kitlesel ve topyekûn model ve çözümleri bilgi çağı ekonomik sorunlarını çözemez.
Elveda makroekonomi. Artık daha çok duruma ve “müşteriye özel” çözümler bulmalıyız. İşte tam bu noktada bilgi teknolojileri işimize yarayabilir.
David Clark: Kremlin’in devletçi ve siyasileşmiş enerji politikası kalıcı. Avrupalılar artık Rusya’yı ticaret mantığına dayalı ve çok taraflı kurallara bağlı bir enerji ilişkisine ikna edemeyeceklerini anlamalılar.
Rusya enerjiyi jeopolitik amaçlar için kullanmaya kararlı. Bakış açısında uluslararası hukuk ve mülkiyet haklarının kibarlıklarına da yer yok. Büyük oranda enerji ihracatına dayalı olan Rus ekonomisinin en büyük pazarı da Avrupa.
Avrupa da belki kendi pazarını Rusya’ya karşı kullanmayı düşünmeli. Ukrayna krizinden sonra Avrupa kaynak çeşitlendirmesi arayışlarını hızlandırmıştı. Şimdi de yabancı şirketler hukuki güvensizlikler nedeniyle Rus enerji sektörüne yatırım yapmaktan kaçınabilirler.
Halbuki Rusya enerji sektörüne önümüzdeki 20 yılda 2 trilyon dolar yatırım yapmak zorunda ama bunun için gerekli kaynağı ve teknolojisi yok. Başka yerlerde yeni bulunan ve işletime açılan gaz kaynakları Rusya’nın bu piyasadaki hakim pozisyonunu tehdit edebilir.
Rusya enerji kartını oynarken fazla ileri gitmiş olabilir. Bu yüzden güvenilir bir enerji tedarikçisi olduğunu kanıtlamak zorunda.
Martin Wolf: Doların son düşüşü başarısızlığın değil başarının işareti. Ama dolar tabanlı küresel para sistemi sorunlu. Alternatif bir sistem inşa etmeyi denemek iyi olur.
Başyazı: Orta Asya’daki “Büyük Oyun” Amerika’nın istediği gibi gitmiyor. Ama bölgede Rusya-Çin ilişkilerinin kesiştiğini söylemek de abartılı.
THE NEW YORK TIMES
Thomas Friedman: Arap-Müslüman dünyasında bir iç savaş yaşanıyor. Eksik olan şey 1989’da Berlin Duvarı’nı yıkan türden bir “halk gücü”. Birçok ülkede güvenlik güçleri aşırılık yanlısı radikallerle mücadele ediyor ama devletlerin bunun ötesinde “kapsayıcı, ilerici ve hoşgörülü alternatifler” sunabilmesi lazım.
Clifford J. Levy: Putin’in partisi Çin’i kalkındıran, modernleştiren, ekonomik krizden nispeten zararsız çıkartan ve iktidar tekelini de koruyan Komünist Partisi’nden öykünmenin yollarını araştırıyor.
Rusya’da buhrana sebep olan pazar ekonomisine geçiş süreci Çin’de daha sorunsuz gerçekleşti. Rus ekonomisi doğal kaynaklara dayalı, Çin ise herkese mamul ürünler satabiliyor.
Yolsuzluk Rusya’da daha fazla. Çin altyapısını hızla modernleştiriyor. Rusya’nınsa ciddi sağlık ve sosyal problemleri var. 2009’da Çin yüzde 7.2 büyürken, Rusya yüzde 7.9 küçülecek.
Siyasi olarak Rusya nispeten daha özgür. Putin’in danışmanları demokratik görünümlü “tek parti sistemleri” üzerinde çalışıyor. Putin’in Birleşik Rusya Partisi’nin genel bir felsefesi yok gibi. Son zamanda “Rus Muhafazakârlığı”ndan bahsediliyor ama bunun içeriği hala muğlâk.
THE WASHINGTON POST
Dan Balz: 2010 seçimlerinde Demokratları tehdit eden üç şey var: Sağdaki popülist öfke, merkez seçmenin ilgisizliği ve sol seçmenin potansiyel düş kırıklığı. Bağımsız seçmenin Obama’ya desteği Haziran’da yüzde 65’iken Eylül’de yüzde 49’a düştü.
İşsizlik yüksek seviyelerde seyretmeye devam ederse bu bir risk olabilir. Ama eğer ekonomi düzelirse bu da Obama ve Demokratların seçimi kaybetmesini zorlaştırır. Ayrıca Cumhuriyetçilere yönelik şüpheler de hala güçlü. Sağdaki öfke sadece Obama’yı değil Cumhuriyetçileri de hedef alıyor.
Jim Hoagland: Üç şey kesin: Bir, Karzai’nin seçimi kazandığı kabul edilemez; ya ikinci tur seçimi kabul etmeli ya da sadece törensel rolü olan bir Cumhurbaşkanı olmayı kabullenmeli ve bir milli birlik hükümeti atamalı. İki, NATO üyeleri ülkedeki varlıklarını ve harcamalarını ciddi oranda arttırmalı. Üç, Pakistan verilen yardıma karşılık konan şartlar nedeniyle gururunun incindiği iddiasını terk etmeli.
Pakistan’dan özür dilememeli, ona baskı yapmalıyız. Karzai’yi ikna etmek için tek silahımız geri çekilme tehdidi. Bu silahı Avrupalılara karşı da kullanabiliriz.
THE WALL STREET JOURNAL
Garry Kasparov: Kremlin’in tek ilgilendiği petrol fiyatları, nükleer İran onları kaygılandırmıyor.
THE OBSERVER
Nicholas Stern: Dünyanın geleceği bu hafta sonu belirlenecek. Kopenhag zirvesinin başarılı olmasını istiyorsak ormansızlaşmayı durdurmalı ve hava yolculuğuna sınırlama getirmeliyiz.
HAARETZ
Aluf Benn: ABD, Goldstone raporunu Netanyahu’ya baskı yapmak için kullanıyor. Evet Gazze operasyonunu Netanyahu değil Olmert yaptı ama İsrail’e bugün verilen tepkide Netanyahu’nun da çok büyük rolü var.
Brown ve Sarkozy kendisine mektup yazarak soruşturma açmasını, sınırı açmasını, yerleşim bölgelerini dondurmasını müzakerelere dönmesini ve Batı Şeria’dan çekilmesini istediler. Mesaj şu: Bunları yaparsan raporu kenara iteriz.
Zvi Bar’el: Bölgede İsrail’e karşı “sevgi ilişkisi”tek Müslüman ülke olan Türkiye kendini bir ortak olarak sunarken iş diplomasiye gelince kenara işe yaramayan bir alet gibi atıldığını hissediyor. Türkiye büyüdü, güçlendi, zenginleşti ve dışa açıldı. İsrail onu bir uydu gibi görmese Türkiye Araplar ve İran’
THE JERUSALEM POST
Caroline Glick: Türkiye Batı ittifakını terk etti ve İran eksenine tam üye oldu. Ama bir anda gerçekleşmedi. Ankara’nın İsrail’e saldırıları net ve şüpheye yer bırakmaz bir aldı.Hamas’ı ilk konuk ettiğinde “büyütmeyin, kendi de seçimle gelen İslamcı da ondan” deniyordu.
Askerlerin kontrol ettiği ve İslamcıları iktidardan uzak tutan bir demokrasi halk tarafından seçilen ve ülkeyi İran’a yaklaştıran bir AKP rejimine yeğdi. Ama Türkiye’i kaybettik. Bunu kabul edip dersler çıkarsak iyi olur.
NEW YORK REVIEW OF BOOKS
Timothy Garton Ash: Belki de 1989 Avrupa tarihindeki en iyi yıldı. Ama aynı zamanda dünya tarihinin Avrupa’da yapıldığı son örnek de olabilir.
Nicolas Pelham ve Max Rodenbeck: Hamas bekliyor. Dünya kamuoyunda bir değişiklik olsun, Mısır’da bir kriz olsun ya da el Fetih çöksün diye umuyor. Seçimleri kazanalı neredeyse dört, el Fetih’i Gazze’den kovalı ise iki sene oldu. Hamas, muhalefette geliştirdiği ideolojisi ile iktidarın gerekleri, Filistin davası ile daha geniş anlamda İslam davası ve şehitlikle faydacılık arasında tercih yapmakta zorlanıyor.
ASIA TIMES
M K Bhadrakumar: Silah satımından kar etmeyi uman lobiciler Hindistan ile Çin’in arasını bozmaya çalışıyorlar. Eğer Dalay Lama’nın iki ülke arasındaki tartışmalı bölgeye gitmesine izin verilirse ilişkiler iyice kötüleşebilir.