Güncelleme Tarihi:
Zamanlarının yarısından çoğunu bambu yiyerek geri kalan kısmını da uyuyarak geçiren dev pandalar, eğer diledikleri ortama sahiplerse bir başka deyişle mutlularsa cinsel hayatla pek ilgileri olmuyor.
Bilim dergisi Conservation Biology'de yayımlanan son araştırmaya göre, pandalar kendileri için mükemmel bir yaşam alanı bulurlarsa mutlu bir şekilde oraya yerleşiyor. Aynı bölgede kalarak yiyecek veya eş aramak için dışarı çıkmıyorlar, bu da genetik çeşitliliklerini azaltıyor.
Uzmanlara göre, işler böyle gitmeye devam ederse sonunda pandaların nesillerinin tükenmesi kaçınılmaz olacak.
Peki bu durumda pandaların üremesi ve nesillerinin devamı için daha az mı rahat etmeleri gerekiyor? Bir dereceye kadar evet ama pandaların terk sorunları doğal yaşam alanları değil.
CİNSEL AÇIDAN YALNIZLIĞI TERCİH EDİYORLAR
Pandalar bize çok sevimli geliyor ama görünüşe bakılırsa, birbirlerine o kadar da çekici gelmiyorlar. Bu sevimli hayvanların, yalnızlığı cinselliğe tercih ettikleri bilinen bir gerçek. Pandaların libidolarının düşük olduğu geçmişte yapılan pek çok araştırma ile de kanıtlandı.
Bu nedenle Çinli bilim insanları yıllardır bu mesele üzerine çeşitli çalışmalar yapıyor ve genellikle pandaların çiftleşmesini teşvik etmek zorunda kalıyor.
YILDA SADECE BİR KEZ...
Çin'in Sichuan Eyaletindeki Chengdu Dev Panda Yetiştiriciliği Araştırma Üssü'ndeki bir tabelada "dev pandayı yok olmaktan kurtarmanın son derece acil olduğu" yazıyor ama bu aciliyet pandalar tarafından pek hissedilmiyor gibi.
Geçtiğimiz yıllarda New York Times'ta yayımlanan bir habere göre, bu türün cinsel isteksizliğinin pek çok nedeni var ve sorunun önemli bir kısmı biyolojik nedenlerden kaynaklanıyor.
Dişi pandalar yılda sadece bir kez, 24 ila 72 saat süren bir doğurganlık süresine sahip. Erkek panda bu kısa süre zarfında dişisini etkilemek ve çiftleşmek zorunda. Eğer şansı yaver gitmezse tam bir yıl daha beklemek durumunda kalıyor.
Scientific American dergisinde 2012 tarihli bir makalede geçen, "Belki de dişi pandadan daha az seks havasında olan bir memeli yoktur" ifadesi bile dişi pandaların libidolarının ne kadar düşük olduğunu anlatmak için yeterli.
Örneğin, Birleşik Krallık'taki iki dev pandadan biri, on yıl önce Çin'in Sichuan kentindeki Bifengxia Üreme Merkezi tarafından Edinburgh Hayvanat Bahçesi'ne kiralanmıştı. Kiranın süresi bu aralık ayında bitiyor ancak Tian Tian adlı panda maalesef bu sürede doğum yapamadı. Çin'de yavruları vardı ancak Edinburgh'da hayata geçirilen ve bazıları yapay döllenme uygulamasını da içeren bir dizi deneme ne yazık ki başarısız oldu.
ÇİFTLEŞMELERİ İÇİN BİRBİRLERİNDEN GERÇEKTEN HOŞLANMALARI GEREKİYOR
Çiftleşme süresinin kısalığının yanında pandaların üremiyor olmalarının altında yatan bir diğer neden de aşırı seçici olmaları. İki pandanın cinsel ilişkiye girebilmeleri için birbirlerinden gerçekten hoşlanmaları gerekiyor ve bu çok nadir gerçekleşiyor.
Çoğunlukla esaret altında oluşları da pandaların libidolarını düşüren nedenlerden bir tanesi. Sichuan'daki bir araştırma merkezinin yöneticisine göre, esaret altındaki erkek pandaların yüzde 5'inden azı doğal olarak çiftleşebiliyor. Dişi pandaların büyük bir kısmında ise esaret altındayken normal şekilde çiftleşme arzusu oluşmuyor.
Bu nedenle Çinli bilim insanları, pandaları rahatlatmak için vahşi yaşamı simüle ederek tutsak pandaların yaşam alanlarını değiştirmeye çalışıyor.
GENÇ PANDALARA PORNO DESTEĞİ
Pandaların çiftleşmelerinin önündeki engellerden bir diğeri de bu konudaki deneyimsizlikleri. Panda çiftleşmesi çok seyrek yaşandığı gibi bir de bu eylem diğer pandaların gözlerinden uzakta gerçekleşiyor. Dolayısı ile genç pandalar nasıl çiftleşileceğini bilmiyor.
Bilim insanları, bu sebeple, deneyimsiz pandalara diğer pandaların çiftleştikleri görüntüleri izletiyor. Yani uzun lafın kısası genç pandalar nasıl çiftleşileceğini panda yetişkin filmlerinden öğreniyor.
Örneğin Tayland'ın Chiang Mai bölgesindeki uzmanlar, 2006 yılında nesli tükenmekte olan pandalar üzerinde bu yöntemi kullanmıştı. Pandalar konusunda dünyanın önde gelen uzmanlardan olan Çinli Zhang Zhihe, çiftleşmeye karşı ilgi duymayan erkek pandalara, çiftleşen başka pandaların DVD'lerini seyrettirdiklerini açıklamıştı.
2010 yılında Çin'deki yetiştirme çiftliklerinde, "yaratıcı" ancak tartışmalı bir teknikle 136 panda yavrusunun dünyaya geldiği duyuruldu. Bu yöntem de pandalara cinsel gücü artırıcı ilaç verilmesi ve diğer pandaları çiftleşirken gösteren videoların izletilmesiydi.
7 DAKİKA 45 SANİYELİK ÇİFTLEŞME, HEYECAN YARATTI
Koruma altına alınan pandaların her hareketi olay oluyor elbette. Onlar için biraz rahatsız edici olabilir ama bu sevimli hayvanların cinsel hayatlarını milyonlar takip ediyor.
The People's Daily gazetesinin 2015 tarihli haberine göre, Lu Lu ve Zhen Zhen adlı iki pandanın çiftleşmesi Çin’de büyük bir heyecan yarattı. Nadir çiftleşen pandaların cinsel yaşamları zaten başlı başına merak konusuyken bu iki pandanın cinsel birleşme süresinin 7 dakika 45 saniye sürmesi haberi daha da etkili kıldı.
Pandaların normalde çiftleşme süreleri 30 saniye ile 5 dakika arasında değişirken Lu Lu ve Zhen Zhen normal sınırın bile üzerindeydi. Onlardan birkaç ay önce Sichuan Dev Panda Araştırma Merkezi'nde tutulan Yi Bao ve Jin Xin adlı pandaların çiftleşme heyecanı ise sadece 1 dakika 20 saniye sürmüştü.
ŞİMDİ DE RAHAT OLMALARI SEBEP OLDU
Yıllardır pandaların düşük libidosu biyolojik nedenlerle açıklanırken, yapılan son araştırma ile listeye bir gerekçe daha eklendi. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, bu araştırma, pandaların libidolarının çok düşük olmasının bir eş aramak için çaba sarf edemeyecek kadar rahat olmalarından kaynaklandığını öne sürüyor.
Guardian’ın aktardığı araştırmaya göre, pandaları canlı tutmak için ideal konfor seviyesinin yüzde 80 olmalı. Başka bir deyişle pandaların üremek için yüzde 100 rahat ve uygun koşulları tercih etmediği anlaşıldı.
Araştırma bulgularına göre pandaların sağlıklı bir şekilde üreyebilmesi için ideal yaşam koşullarının yüzde 80'inin sağlanmış olması (bambu bakımından zengin ve insanlardan uzak, serin, orta derecede alçak bir alan) yeterli. Araştırma, bu noktadan sonra pandaların üreme başarılarında hızlı bir düşüş olduğunu gösteriyor.
Pandalara yönelik tehlike ortadan kalkmadı ama onlar artık yaban hayatında yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan türler listesinde değil. Bu yıl Çinli yetkililer, pandaların habitatlarını genişletme çalışmaları da dahil olmak üzere koruma çabalarının başarılı olduğunu, pandaların artık yalnızca "savunmasız" olarak sınıflandırıldığını söyledi.
Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından beş yıl önce benzer bir sınıflandırma değişikliği yapılmıştı. İklim değişikliğinin önümüzdeki 80 yıl içinde pandaların bambu habitatının yüzde 35'inden fazlasını yok edebileceğini bildirilmişti.
Ancak Conservation Biology dergisinde yayımlanan ve Çin'deki Wolong doğa rezervindeki panda dışkılarının genetik analizleriyle birleştirilmiş bilgisayar modellerine dayanan en son çalışma, en azından bazı açılardan sıkıntılı habitatların pandalara fayda sağlayabileceğini öne sürüyor.
Çalışmaya göre bir alandaki konfor oranı arttıkça pandalardaki gen akışı da doğrudan artıyor. Bu oran yüzde 80’i aştığında ise gen akışı azalmaya başlıyor. Araştırmacılar bunun, kaynakların bolluğunun pandaların üremeye ve yayılmaya daha az ihtiyacı olduğu anlamına gelebileceğini öne sürüyor.
Bununla birlikte, Michigan Eyalet Üniversitesi merkezli ekip, pandaların genetik çeşitliliği için farklı bir eğilim görüldüğüne de dikkat çekiyor. Bu eğilim yerel peyzajda pandaların yaşamına uygun alanların oranı arttıkça önce hafifçe düşüyor ancak yaklaşık yüzde 25'ten sonra yükseliş trendine geçiyor.
Araştırma ekibi, "Optimum konfor seviyesinin yüzde 100'ün altında olduğu bulgusu, panda habitatının zaten stres altındaki alanları için umut veriyor ve bu tür alanların yönetim planlarında uygun olmadığı gerekçesiyle göz ardı edilmemesi gerektiğini gösteriyor" yorumunu yaptı.
Araştırmaya dahil olmayan koruma biyolojisi profesörü Claudio Sillero, çalışmanın panda korumanın ötesinde etkileri olabileceğini söyledi. Oxford Üniversitesi'nde görev yapan Sillero'ya göre, bu araştırma bulguları, pandaların mevcut durumunun iyileşmesi için devam eden koruma çalışmaları adına önemli ipuçları sunabilir.
Pandaları korumak için oldukça geniş bir habitata ihtiyaç var. Ancak bu araştırma, mükemmel olmayan bir ortamın da fayda sağlayabileceğini gösteriyor.
DÜNYADA SADECE 1864 TANE KALDI
Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) verilerine göre şu anda dünyadaki panda sayısı 1864. Nesli tehlike altındaki panda nüfusu, koruma çalışmalarının da katkısıyla son 10 yılda yüzde 16,8 oranında arttı. 2003’te dünyada 1596 panda vardı.
Çin’de yapılan Dördüncü Ulusal Panda Araştırması’nın sonuçlarına göre sayı artarken pandaların yaşadığı alan da genişledi. Pandalar artık 2 milyon 577 bin hektarlık bir alanda yaşıyor.
Bu artış sonrasında Çinli yetkililer 2021 Temmuz ayında dev pandaların artık soyu tükenmekte olan hayvanlar olarak sınıflandırılmadıklarını ama hala gelecekte bu kategoride değerlendirilme riskleri olduğunu söyledi.
Çin Ekoloji ve Çevre Bakanlığı'na bağlı Doğa ve Ekoloji Koruma Kurumu Başkanı Cui Shuhong, pandalarla ilgili son gelişmenin iyileştirilen yaşam koşulları ve Çin'in pandaların yaşam alanlarının entegrasyonunun sağlanması için yürüttüğü çabaların sonucu olduğunu söyledi.
Sayının artması yetkililerin ülkenin son yıllarda doğa rezervlerini ve diğer koruma girişimlerini koruma sürdürmekteki kararlılığını gösteriyor ancak pandalar dağınık yaşamaya ve savunmasız kalmaya devam ediyor. Üstelik yaşam alanları da halen tehdit ediliyor.
Doğada yaşayan dev pandalar hâlâ ciddi sorunlarla karşı karşıya. Panda popülasyonunu tehdit eden kaçak avcılık tehdidi azalsa da madencilik, hidroelektrik santraller, turizm ve altyapı inşaatları gibi sorunlar türün yaşam alanlarını olumsuz etkiliyor.
Kaynak: Guardian, New York Times, WWF