Dev ihalenin galibi

LockHeedDünyanın en büyük askeri havacılık projesini Lockheed Martin kazandı. Amerikan Hava Kuvvetleri, Donanma, Deniz Piyadeleri, İngiliz Kraliyet Donanma ve Hava Kuvvetleri’nin gelecek 40 yılda kullanacağı toplam 3 bin Ortak Darbe Uçağı'nı (Joint Strike Fighter-JSF) üretecek Lockheed Martin, teslimatlara 2008'de başlayacak. Değeri 200 milyar Dolar olan bu proje uzmanlar tarafından Amerika'nın son insanlı savaş uçağı projesi olarak adlandırılıyor.JSF konusunda çalışmalar 1990'da başladı. Pentagon, üç kuvvet tarafından kullanılacak, tek motorlu, düşük maliyetli bir uçak istiyordu. JSF’in:Hava Kuvvetleri modeli F-16 ve A-10'ların yerini alacak.Donanma modeli F-14'lerle değiştirilecek, geniş kanatlarıyla uçak gemilerinden kalkabilecek özelliklere sahip olacak. Aynı gövdeye sahip JSF, Deniz Piyadeleri modelinde özel modifikasyonla dikine kalkış-iniş özelliğine sahip olacak ve AV-8B Harrier'ların yerini alacak.JSF DOUGLAS'I YEDİResmi olarak 1993'te açıklanan 'JSF Savaşı'na üç imalatçı katıldı. Bu şirketler Lockheed Martin, Boeing ve McDonnell Douglas'tı. İlk eleme 1996'da tasarım ve rüzgar test sonuçlarına göre yapıldı. Değerlendirmede Amerika'nın köklü imalatçılarından Douglas elendi. Bu karar Douglas'ın sonu oldu ve Boeing'le birleşme kararı aldı. Geriye Lockheed'in X-35'i ile Boeing'in X-32'si kalmıştı. Kasım 1996'da başlayan yarışın ikinci raundunda ilk modeller uzun süren çalışmalar sonrasında geçen yıl havalanabildi. Hava Kuvvetleri modelini Donanma ve Deniz Piyadeleri için geliştirilen modellerin ilk uçuşu izledi. Ve karar geçtiğimiz günlerde açıklandı. Kazanan Lockheed Martin'in X-35 deneysel uçağı, gerçek adı F-35'e doğru yolculuğuna çıkacaktı.Pentagon'un Lockheed'i seçmesinin ana nedeni F-35'in düşük riske sahip olmasıydı. İmalat portföyünde Amerikan Hava Kuvvetleri vurucu gücünün yüzde 55'ini oluşturan F-16'ların yanı sıra radara yakalanmayan F-117, casus uçakları U-2, SR-71 ve F-15'lerin yerini alacak F-22 bulunan Lockheed, bu uçaklardan edindiği tecrübeleri F-35'e aktardı. Tasarımında klasik askeri jet çizgilerini kullanan Lockheed, radara yakalanmama testlerinde başarı sağlamasının yanı sıra dayanıklılık açısından da rakibine oranla yüksek puan almıştı. Uçağın maliyetleri bakımından da minumumlara ulaşılmıştı.GELİŞMİŞ TASARIMUçak temel olarak olarak Hava Kuvvetleri'nde kullanılacak ve Lockheed ile Boeing tarafından ortak geliştirilen F-22 Raptor uçağına bir çok açıdan benziyor. Gövde ve kanatlar radar ekolarını en az yansıtmak üzere tasarlandı. Taşıyıcı alanı maksimum olarak planlanan uçakta kanatlar geriye 35 derece açılı. Donanma modelinde JSF'in uçak gemilerine daha rahat inebilmesi için kanatlar daha büyük olacak. Böylece uçak kalkış ve inişlerde kritik hızlarda havada daha rahat tutunacak. Uçağın pilotajını kolaylaştırabilmek için kanatlar gövdenin üstünden birleştirildi. Hava giriş yerleri F-22 gibi yandan. Uçakta iki dikey stablize bulunuyor. Geri 15 derece açılı çift dikey stablize uçağa yüksek manevra kabiliyeti sunuyor. Gövdenin önemli bir kısmı kompozit malzemeden imal edildi. Böylece hafifliğin yanı sıra radara yakalanma oranı da en aza indirildi. F-35 özel üretim tekniği sayesinde 8-10 gün içinde imal edilebiliyor. Büyük ve tek parçalar yardımıyla üretim maliyetleri ciddi olarak azaltıldı. F-35'in tüm kumanda sistemleri fly by wire adı verilen kablolu uçuş sistemleri ile kontrol ediliyor. Bu sistem pilota rahat uçuşun yanı sıra kumandaları da hissetme imkanı sağlıyor. Bu sistem de Lockheed Martin tarafından geliştirildi. İniş takımları her türlü şoka dayanıklı olarak tasarlandı. Donanma modeli katapult adı verilen ve uçağın 100 metrelik güverteden havalanabilmesi için çift tekerlekli ön iniş takımlarına sahip. Goodyear imalatı lastiklerin basınç ve hasar durumları kokpitteki özel göstergelerden izlenebilecek.Uçakta kullanılacak ana motor Pratt and Whitney (P&W) şirketinin imalatı F199. Bu motor aynı zamanda F-22'lerde de kullanılıyor. İstenirse motorun kalbini oluşuran 'core' General Electric'in imalatı F120 motorundan da alınabilecek. Hava Kuvvetleri ve Donanma'nın uçaklarında kullanılacak motorlar birbirine çok benziyor. Ancak dikine kalkabilen Deniz Piyadeleri modelinde çok farklı bir yaklaşım sergileniyor. Rolls Royce tarafından geliştirilen sistemde nozzle adı verilen uçağın egzosu, 90 derece dönerek yere dik hale geliyor. Buradan 15 bin libre itiş gücü veriliyor. Dengenin sağlanması amacıyla gövdenin hemen altında ikinci bir nozzle daha çıkıyor. Yardımcı nozzle da 18 bin libre itiş gücüne sahip. Uçağın kokpitindeki özel ekranlar sayesinde tüm veriler takip edilebiliyor. Tek ekranın boyutları 20'ye 50 santimetre. F-35'te Northrop Grumman tarafından geliştirine MIRFS/MFA Radarı bulunuyor. Üzerinde uçtuğu bölgenin tamamını tarayabilen bu radar sayesinde her türlü hareket anında tespit ediliyor. Hedef vurulduktan sonra vuruş yüzdeleri bu radar sayesinde komuta kontrol merkezine iletiliyor.RADARA YAKALANMIYORF-35 ikisi gövde altı dördü de kanatlarda olmak üzere toplam 6 silah taşıma istasyonuna sahip. Klasik görev uçuşunda 450 kilogramlık iki bomba ve iki adet de AIM-120 AMRAAMS havadan havaya füze taşıyabiliyor. 'Stealth' yani radara yakanmamak için yapılan uçuşlarda silahlar gövde içinde taşınıyor. Gövde içindeki bölümlerde ayrıca Boeing ve Mauser şirketlerinin ortak imalatı 27 milimetrelik BK27 makinalı top bulunuyor. Bu silah dakikada 1800 mermi atış kabiliyetine sahip.JSF Projesi’nin galibinin açıklanmasıyla Lockheed 126 aylık özel performans arttırıcı testlere başladı. Sistem Geliştirme ve Gösterme Testleri Amerikan Hükümeti’ne 19 milyar Dolara mal olacak. Arkasından imalatın 2008 içinde başlaması planlanıyor. İlk müşteriler Amerikan Hava, Donanma ve Deniz Piyadeleri ile birlikte İngiliz Kraliyet Hava ve Deniz Kuvvetleri. Bu kuvvetler için 3 bine yakın uçak imal edilecek. Ayrıca gelecek 20-30 yıl içinde filolarında yaşlanacak uçaklarını değiştirmek için Kanada, Danimarka, İtalya, Hollanda, İsrail, Singapur, Norveç'in yanı sıra Türkiye de JSF'le yakından ilgileniyor. Uzmanlar Amerika ve İngiltere dışındaki ülkelere 20 yıl içinde 3 binden fazla uçak satılacağını tahmin ediyor.Teknik ÖzelliklerUçuş Ekibi: 1 pilotMotor: 1 adet Pratt & Whitney F119-PW-100 turbofan motor.Gövde Uzunluğu 15.47 metreKanat Açıklığı: 10.05 metre (Hava-Deniz Piyade), 10.7 metre (Donanma)Kanat Alanı: 41.8 metre kare (Hava-Deniz Piyade), 50.2 metre kare (Donanma)Boş Ağırlık: 10.6 tonMaksimum Kalkış Ağırlığı: 25 ton.Toplam Yakıt: 7.2 tonHızı: Ses hızının 1.5 katı.Görev Çapı: 1500 kilometreKullanıcılar: Amerikan Hava Kuvvetleri 1763, Donanma 480, Deniz Piyadeleri 609, İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri 80, İngiliz Kraliyet Donanması 60. Fiyatı: Hava Kuvvetleri 28, Donanma 35, Deniz Piyade modeli 38 milyon Dolarİlk Teslimat: 2008.Türkiye ve JSFTürk Hava Kuvvetleri 5'inci nesil olarak adlandırılan JSF Projesi'ni yakından takip ediyor. Gelecek 20 yıl içinde hizmet ömürlerini tamamlamaya başlayacak olan F-16 uçaklarının F-35'lerle değiştirilmesi planlanıyor. Türkiye, 150-200 arasında değişen sayıda F-35 almak istiyor.Projede Amerikan ve İngiliz Hükümetleri 'Birinci Katılımcı'. Tüm geliştirme ve tasarım maliyetlerini ortaklaşa karşılıyorlar. 'İkinci Katılımcı'lar tasarlama, üretim gibi konularda ortak çalışmanın yanı sıra satışlardan pay alıyor ve uçaklar üzerinde istediği değişikliği yapabiliyor. Ancak ikinci katılımcılar geliştirme faaliyetleri için 10 yıl içinde 1 milyar Dolar ödemek zorundalar. Türkiye ikinci katılımcı olması durumunda projede aktif olarak rol alabilecek. Bu konuda Lockheed şirketinin de ortaklığı bulunduğu Türk Havacılık ve Uzay Sanayi (TAI) Türkiye'nin yanı sıra diğer ülkeler için tasarım ve parça imalatı gerçekleştirecek. Türk Motor Sanayi TEI de motor parça imalatı yapacak. Geleceğe dönük çalışmaların yanı sıra Lockheed ve TAI arasında başlangıç olarak 'Kanat Harici Yük Taşıma Adaptörü'nün ön tasarımının yapılmasıyla ilgili bir anlaşma imzalandı. Çalışmalarını sürdüren TAI, projesini yıl sonuna kadar Lockheed'e sunacak. TAI bomba, yakıt tankı gibi dış yüklerin taşınmasını sağlayan harici yük adaptörlerinin seri imalatını yapmak üzere girişimleri bulunuyor. Eğer proje Lockheed tarafından onaylanırsa TAI bu parçanın tasarımından imalatına kadar tek sorumlusu olacak. Yaklaşık 6 bin uçaklık pazarda her uçakta bu adaptörlerden 4 adet bulunuyor. Büyükyüksel THY'deTürk Hava Yolları (THY) denetleme kuruluna Şefik Büyükyüksel atandı.1969-1982 yılları arasında THY'de Milletlerarası İlişkiler ve Pazarlama, İngiltere ve İrlanda Müdürlüğü yapan Büyükyüksel, 1982'den itibaren Avrupa Hava Yolları Birliği Ticari İşler Genel Müdürü olarak çalışmaya başladı.1999 yılında da Sosyal ve Sendikal İşler sorumluluğunu da üstlenen Büyükyüksel, Avrupa Pilot ve Kabin Personeli Sendikaları ile ilişkileri yürüten ve Avrupa Sivil Havacılık Birliği (ECAC) ve Avrupa Birliği kurumlarından parlemento ve komisyon ile temaslardan sorumlu sözcü olarak görev yaptı. Yale Üniversite'si mezunu olan Şefik Büyükyüksel İngilizce, Almanca ve Fransızca biliyor. Büyükyüksel ünlü sanatçı İdil Biret ile evli.