Ders kitaplarının cinsiyeti erkek çıktı
Güncelleme Tarihi:
<B>Gaye GÜZELAY</B>
Oluşturulma Tarihi: Aralık 12, 2003 19:36
287 gönüllü, 190 ilköğretim ve lise ders kitabını inceledi. Kitaplarda insan haklarına aykırı dört bin durum tespit edildi. 'Ders Kitaplarında İnsan Hakları' projesi kapsamındaki araştırmaya göre, ilköğretim ders kitaplarının 68'i, lise ders kitaplarının ise 75'inde cinsiyet ayrımcı öğeler var. En fazla cinsiyet ayrımcılığı içeren ders kitapları Türkçe ve Edebiyat.
İnsan haklarına duyarlı bir eğitimde görülmemesi gereken dört bin durum tespit edilen 'Ders Kitaplarında İnsan Hakları' projesi, ders kitaplarınınn cinsiyet ayrımcılığı bakımından da çok sorunlu olduğunu ortaya koydu.
Araştırmada, 190 ilköğretim ve lise kitabı, 165 öğretmen, 51 veli, 71 lisans ve lisansüstü öğrencisi olmak üzere toplam 287 gönüllü tarafından tarandı. Buna göre, ilköğretim ders kitaplarının 68'i, lise ders kitaplarının ise 75'inde cinsiyet ayrımcı öğeler yer alıyor. En fazla cinsiyet ayrımcılığı içeren ders kitaplarını Türkçe ve Edebiyat kitapları oluştururken, bu kitapları Matematik, Hayat Bilgisi ile İş Eğitimi ve Ev Ekonomisi kitapları takip ediyor.
Türkiye Bilimler Akademisi Vakfı (TÜBA), Tarih Vakfı, Türkiye İnsan Hakları Vakfı ortaklığında, Avrupa Komisyonu ve Açık Toplum Enstitüsü'nün mali desteğiyle gerçekleştirilen araştırmaya göre cinsiyet ayrımcılığı, kitaplarda açık ve örtülü söylemlerle yer alıyor.
'Türkiye'de milli eğitim sisteminin bu ayrımcılığı gözler önüne sermekte hiçbir kötülük görmediği' ve açık söylemin en yoğun olduğu alanın aile içi iş bölümü olduğu belirtiliyor.
Kitaplarda yer alan ve toplumsal işbölümünü cinsiyete dayandıran bazı cümleler şunlar: Bizi annemiz dünyaya getirir. Doğduğumuz günden başlayarak bize emek verir. Yemeklerimizi pişirir, çamaşırlarımızı yıkar. Anne ev işlerinin düzenli yürütülmesini sağlar. Yemek, temizlik, ütü gibi ileri yapar. Bazı anneler aynı zamanda işyerinde çalışır. Baba ailenin geçiminden sorumludur, çalışıp para kazanır.
Tarama sonuçlarında, şöyle deniliyor:
MEB Yayınları'nın İlköğretim 7'nci sınıf ders kitabındaki 'Bir okulun 400 öğrencisinden yüzde dördü kız öğrencidir' ifadesi, kız çocukların okullaşma oranının azlığını normalleştirme işlevi görebilir.
MEB Yayınları'nın İlköğretim 3'üncü Sınıf Matematik Ders Kitabı'nda, testlere ayrılmış tüm sayfaların üst köşesinde logo biçiminde çizilmiş erkek çocuk resmi, düşünme, test çözme, matematik alanlarının erkeklere özgü olduğu yönünde çağrışımsal bir işlev görebilir.
Ders kitaplarında, erkekten fiziksel olarak daha zayıf olduğu varsayılan kadın, bu fiziksel gücü gerektiren etkinlik ve işlerden dışlanmıştır.
Kadınların doğurganlığı, gebelik ve emzirme dönemindeki fiziksel kimi özellikleri ön plana çıkarılarak, onların meşru-kamusal etkinliklerden dışlanması yönünde bir bahane oluşturulmuştur.
İş Eğitimi-Ev Ekonomisi kitabında yer alan 'Çalışan Kadının Günlük Çalışma Planı Örneği'nde, 'Sabah kalkan kadın kahvaltıyı hazırlar, kahvaltı sofrasını toplar, odayı toplar. Eve geldikten sonra ise sofrayı hazırlar, sofrayı topladıktan sonra bulaşığı yıkar, ertesi günün akşam yemeğini hazırlar, odaları düzenler ve toplar' denmektedir. Bu planda, çalışan kadına açıkça günde 15 saati aşan bir işgünü önerilirken, aynı evde yaşayan kadınlara hiçbir görev verilmemektedir.
MEB'e ait 4'üncü Sınıf Fen Bilgisi Ders Kitabı'nda, 'Ataerkil aile kavrayışı, erkek egemen tasviri' ve 'kıyafetlerde, oyunlarda, örneklerde cinsiyetçi yaklaşım' tespit edilmiştir.
İlköğretim 5'inci Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi kitabında, eşitsiz bir sosyal rol dağılımı, sorgulanmadan kabul edilmiştir. Kıyafetlerde, oyunlarda ve örneklerde cinsiyetçi yaklaşım görülürken, cinsiyet ayrımcılığı biyolojik ve fizyolojik gerekçelere bağlanarak haklılaştırılmıştır.
MANTIKSAL DEĞİL, EZBERCİ İÇERİK
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Maçka Kampusu'nda 9 Aralık günü yapılan toplantıda konuşan Tarih Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Silier, projeyle Türkiye'deki ders kitaplarının iyileştirilmesini amaçladıklarını söyledi: ‘‘Ders kitaplarında, subjektif bir inancın yorumu, değerlendirilmesini içeren bilgiler, öğrencilere objektif bilgiler gibi iletiliyor. Öğrenci, bilgilendirilmek adı altında yorum bombardımanına tutuluyor. 'Türkler asker millettir' gibi kalıplarla, insanlar değişen gerçeği yorumlamakta çaresiz hale getiriliyor. Bu çaresizlik ve saldırganlık, barış karşıtlğını, uzlaşmazlığı ve dediğim dedikçiliği ortaya çıkarıyor.‘‘
AYRIMCILIK ALANLARI
Ders kitaplarında ayrımcılık alanlarının, açık ve örtük söyleme göre dağılımı şöyle:
Açık Örtük
söylem söylem
Aile içi işbölümü 56 2
Meslek/etkinlik ayrımı 35 17
Kamu alanına/özel alana katılım 6 3
Özsel ayrımcılık 11 8
Dil ve deyimlerde ayrımcılık 2 3
Toplam 110 33
TÜRKÇE/EDEBİYAT BİRİNCİ
Cinsiyet ayrımcılığı yansıtan öğelerin ders kitaplarına göre dağılımı şöyle...
Alan Cinsiyet ayrımcı öğeler
Hayat Bilgisi 18
Türkçe/Edebiyat ve yardımcı alanlar 53
Tarih 8
Coğrafya 2
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 7
Sosyal Bilimler 17
Vatandaşlık/Demokrasi ve İnsan Hakları 3
İş eğitimi ve Ev Ekonomisi 2
Matematik 29
Biyoloji 3
Müzik 1
Araştırmada, 190 ilköğretim ve lise kitabı, 165 öğretmen, 51 veli, 71 lisans ve lisansüstü öğrencisi olmak üzere toplam 287 gönüllü tarafından tarandı. Buna göre, ilköğretim ders kitaplarının 68'i, lise ders kitaplarının ise 75'inde cinsiyet ayrımcı öğeler yer alıyor. En fazla cinsiyet ayrımcılığı içeren ders kitaplarını Türkçe ve Edebiyat kitapları oluştururken, bu kitapları Matematik, Hayat Bilgisi ile İş Eğitimi ve Ev Ekonomisi kitapları takip ediyor.
Türkiye Bilimler Akademisi Vakfı (TÜBA), Tarih Vakfı, Türkiye İnsan Hakları Vakfı ortaklığında, Avrupa Komisyonu ve Açık Toplum Enstitüsü'nün mali desteğiyle gerçekleştirilen araştırmaya göre cinsiyet ayrımcılığı, kitaplarda açık ve örtülü söylemlerle yer alıyor.
'Türkiye'de milli eğitim sisteminin bu ayrımcılığı gözler önüne sermekte hiçbir kötülük görmediği' ve açık söylemin en yoğun olduğu alanın aile içi iş bölümü olduğu belirtiliyor.
Kitaplarda yer alan ve toplumsal işbölümünü cinsiyete dayandıran bazı cümleler şunlar: Bizi annemiz dünyaya getirir. Doğduğumuz günden başlayarak bize emek verir. Yemeklerimizi pişirir, çamaşırlarımızı yıkar. Anne ev işlerinin düzenli yürütülmesini sağlar. Yemek, temizlik, ütü gibi ileri yapar. Bazı anneler aynı zamanda işyerinde çalışır. Baba ailenin geçiminden sorumludur, çalışıp para kazanır.
Tarama sonuçlarında, şöyle deniliyor:
MEB Yayınları'nın İlköğretim 7'nci sınıf ders kitabındaki 'Bir okulun 400 öğrencisinden yüzde dördü kız öğrencidir' ifadesi, kız çocukların okullaşma oranının azlığını normalleştirme işlevi görebilir.
MEB Yayınları'nın İlköğretim 3'üncü Sınıf Matematik Ders Kitabı'nda, testlere ayrılmış tüm sayfaların üst köşesinde logo biçiminde çizilmiş erkek çocuk resmi, düşünme, test çözme, matematik alanlarının erkeklere özgü olduğu yönünde çağrışımsal bir işlev görebilir.
Ders kitaplarında, erkekten fiziksel olarak daha zayıf olduğu varsayılan kadın, bu fiziksel gücü gerektiren etkinlik ve işlerden dışlanmıştır.
Kadınların doğurganlığı, gebelik ve emzirme dönemindeki fiziksel kimi özellikleri ön plana çıkarılarak, onların meşru-kamusal etkinliklerden dışlanması yönünde bir bahane oluşturulmuştur.
İş Eğitimi-Ev Ekonomisi kitabında yer alan 'Çalışan Kadının Günlük Çalışma Planı Örneği'nde, 'Sabah kalkan kadın kahvaltıyı hazırlar, kahvaltı sofrasını toplar, odayı toplar. Eve geldikten sonra ise sofrayı hazırlar, sofrayı topladıktan sonra bulaşığı yıkar, ertesi günün akşam yemeğini hazırlar, odaları düzenler ve toplar' denmektedir. Bu planda, çalışan kadına açıkça günde 15 saati aşan bir işgünü önerilirken, aynı evde yaşayan kadınlara hiçbir görev verilmemektedir.
MEB'e ait 4'üncü Sınıf Fen Bilgisi Ders Kitabı'nda, 'Ataerkil aile kavrayışı, erkek egemen tasviri' ve 'kıyafetlerde, oyunlarda, örneklerde cinsiyetçi yaklaşım' tespit edilmiştir.
İlköğretim 5'inci Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi kitabında, eşitsiz bir sosyal rol dağılımı, sorgulanmadan kabul edilmiştir. Kıyafetlerde, oyunlarda ve örneklerde cinsiyetçi yaklaşım görülürken, cinsiyet ayrımcılığı biyolojik ve fizyolojik gerekçelere bağlanarak haklılaştırılmıştır.
MANTIKSAL DEĞİL, EZBERCİ İÇERİK
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Maçka Kampusu'nda 9 Aralık günü yapılan toplantıda konuşan Tarih Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Silier, projeyle Türkiye'deki ders kitaplarının iyileştirilmesini amaçladıklarını söyledi: ‘‘Ders kitaplarında, subjektif bir inancın yorumu, değerlendirilmesini içeren bilgiler, öğrencilere objektif bilgiler gibi iletiliyor. Öğrenci, bilgilendirilmek adı altında yorum bombardımanına tutuluyor. 'Türkler asker millettir' gibi kalıplarla, insanlar değişen gerçeği yorumlamakta çaresiz hale getiriliyor. Bu çaresizlik ve saldırganlık, barış karşıtlğını, uzlaşmazlığı ve dediğim dedikçiliği ortaya çıkarıyor.‘‘
AYRIMCILIK ALANLARI
Ders kitaplarında ayrımcılık alanlarının, açık ve örtük söyleme göre dağılımı şöyle:
Açık Örtük
söylem söylem
Aile içi işbölümü 56 2
Meslek/etkinlik ayrımı 35 17
Kamu alanına/özel alana katılım 6 3
Özsel ayrımcılık 11 8
Dil ve deyimlerde ayrımcılık 2 3
Toplam 110 33
TÜRKÇE/EDEBİYAT BİRİNCİ
Cinsiyet ayrımcılığı yansıtan öğelerin ders kitaplarına göre dağılımı şöyle...
Alan Cinsiyet ayrımcı öğeler
Hayat Bilgisi 18
Türkçe/Edebiyat ve yardımcı alanlar 53
Tarih 8
Coğrafya 2
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 7
Sosyal Bilimler 17
Vatandaşlık/Demokrasi ve İnsan Hakları 3
İş eğitimi ve Ev Ekonomisi 2
Matematik 29
Biyoloji 3
Müzik 1