Ders kitaplarında cinsel, etnik ve dinsel ayrımcılık

Taksim'deki AB Bilgi Merkezi'nde düzenlenen basın toplantısında konuşan Tarih Vakfı Başkanı Prof. Dr. Murat Güvenç, 2002-2004 yılları arasında bir proje yürütüldüğünü anımsatarak, o tarihten bu yana ne tür değişiklikler olduğunun tespitine çalışıldığını ifade etti.

Bu amaçla tüm dallarda 139 adet ilk ve orta öğretim ders kitabının incelendiğini dile getiren Güvenç, kitapların insan hakları ve demokrasi kültürünün ana ölçütleri çerçevesinde değerlendirildiğini söyledi.

Ders kitaplarını “İnsan Hakları Hukuku” açısından değerlendiren Bilgi Üniversitesinden Prof. Dr. Turgut Tarhanlı da ders kitaplarında “ayrımcılığın” ön planda olduğuna işaret ederek, “Ders kitaplarında cinsel, etnik ve dinsel ayrımcılık söz konusu” dedi.

Tarhanlı, ayrımcılığın başlı başına insan hakkı anlayışının temel değerleriyle bağdaşmadığını söyledi.

Tarih kitaplarını değerlendiren tarih öğretmeni Mutlu Öztürk de ilk projede de yer aldığını, bu projeye başlarken de “kitaplar biraz düzelmiştir” diye umut ettiğini ancak umutlarının boşa çıktığını ifade etti. Öztürk, kitaplarda Ermeni, Süryani ve Pontus konularına ve sorunlarına ilişkin yazılarda ihlaller bulunduğunu savundu.

“Milliyetçilik, cinsiyetçilik ve militarizm tarih ders kitaplarının ana konularından biridir” diyen Öztürk, okullarda okutulan tarih kitaplarını “Türkiye'de hiçbir kurum ve kişinin hak etmediğini, mutlaka yeniden ele alınmaları gerektiğini” kaydetti.

Kitaplardaki toplumsal cinsiyet konusunu ele alan Dr. Gülsün Güvenli de ilk çalışmadan bu yana köklü bir değişimin söz konusu olmadığının görüldüğünü ifade ederek, “Bütün kitaplarda fen bilimleri ve matematik de dahil kadınlar aleyhine ayrımcılık örtülü ya da açık olarak mevcut” dedi.

Güvenli, kitaplarda kadınlara ev kadını ve anne rolü verildiğinin sıklıkla görüldüğüne dikkati çekerek, nadir de olsa çalışan kadın figürlerinin kullanıldığını ama onların da öğretmen, hemşire ve çocuk doktoru gibi meslekler olduğunu söyledi.

Ders kitaplarında kadınların teknolojiyle ilişkisinin sadece çamaşır makinesi, fırın ve elektrik süpürgesi kullanma olarak gösterildiğini anlatan Güvenli, annenin sorun yaratan, babanın ise sorun çözen olarak gösterildiğini kaydetti.

Kitapları “militarizm” açısından inceleyen Yrd. Doç. Dr. Ayşe Gül Altınay da müzikten felsefeye, edebiyattan tarihe kadar pek çok derste “askerileşmiş eğitimin” var olduğunu söyledi.

Altınay, milli güvenlik derslerinin müfredattan çıkarılması gerektiğini dile getirerek, ders kitaplarının sivilleştirilmesi gerektiğine vurgu yaptı.

TARAMA KİTABI

“Ders Kitaplarında İnsan Hakları 2” projesi çerçevesinde hazırlanan tarama kitabının editörlüğünü Dr. Gürel Tüzün üstlendi. Kitapta alanında uzman eğitimci ve akademisyenlerin kaleme aldığı 13 makale yer alıyor.

Bu arada, projenin bulgular ve tavsiye raporu da yayımlandı.

Raporda, ders kitaplarının içeriğinin iyi eğitim alma hakkıyla çelişmemesi, sivil bir dil oluşturulması ve şiddeti, ölümü yücelten ifadelerin kitaplardan çıkarılması gerektiğine işaret edildi.

Raporda, ders kitaplarındaki cinsiyet temelli ayrımcılığın ortadan kaldırılması istenerek, ders kitabı yazarlığının bir uzman alanı olduğuna vurgu yapıldı.

İŞTE DERS KİTAPLARINDAKİ AYRIMCILIK ÖRNEKLERİ

Bazı ders kitaplarından verilen örnekler şöyle:

-“Lise Sağlık Bilgisi Kitabı (Temizliğe en fazla önem veren din İslamiyettir),

-Orta öğretim trafik ve ilk yardım kitabı (Türküz, bütün başlardan üstünüz),

-İlköğretim sosyal bilgiler 6. sınıf ders kitabı (Türkler tarih boyunca ordu-millet geleneğini sürdürerek yaşamışlardır. Bu geleneğe göre çocuklar küçük yaştan itibaren askerliğe hazırlanır. Türk devletlerinde her Türk savaşa hazır durumdadır. Askerlik özel bir meslek değildir),

-İlköğretim sosyal bilgiler 6. sınıf ders kitabı (Annem kapımıza gelen bir firma yetkilisinden battaniye satın almıştı. Fakat babam akşam eve gelince battaniyenin bu ay ki bütçemizi zorlayacağını bu yüzden geri vermemiz gerektiğini belirtti),

-Lise sağlık bilgisi (Baba ailenin geçimini sağlayan kişidir. Anne, babanın yardımcısı olarak ailenin beslenmesi, çocukların bakımını, aile içinde sevgi ortamını sağlayan kişidir),

-İlköğretim matematik 5. sınıf ders kitabı (Fatma yaptığı ayranı her bardağa 0,2 litre doldurarak misafirlerine ikram etti).”