Depremde cankurtaran proje yüzde 50 hazır

Ä°stanbul’daki deprem hasar dağılımının ilk sonuçlarını 5 dakika içinde bildirecek ve 5-12 saniye öncesinden depremin erken uyarısını verecek proje, hızla tamamlanıyor.Ana Marmara Fayı’na en yakın olan Adalar, Tuzla, Yalova, Gebze ve Marmara EreÄŸlisi gibi yerlere 10 adet kuvvetli yer hareketi istasyonu kuruluyor. 5dakika içerisinde depremin Ä°stanbul’da nerelerde ne kadar hasar yaptığı ve can kayıpları tahmin edilerek ilk yardımın gerekli yerlere hemen sevk edilmesi saÄŸlanacak.Kentlere kurulacak özel kaydediciler ile, bir deprem sonrasında kuvvetli yer hareketi parametrelerinin anında belirlenmesi ve haritalanması mümkündür. Ölçülen bu yer hareketleri, yapı envanterleri ve yapı hasar görebilirlik iliÅŸkileri ile beraber deÄŸerlendirildiÄŸinde, kent çapındaki hasar ve can kayıpları dakikalar zarfında belirlenir. Böylece, deprem sonrasındaki Acil Müdahale ve ilk yardım faaliyetlerinin amaca uygun ve düzenli bir ÅŸekilde yapılması olanağı saÄŸlanır. Son yıllarda hızla geliÅŸen elektronik ve bilgisayar teknolojileri, deprem Erken Uyarı sistemlerinin geliÅŸtirilmesini de mümkün kılıyor: Gerçek zamanda (Real-Time) yapılan deprem yer hareketi gözlemlerini, anında (kayıt süresi içerisinde) deÄŸerlendiriyorsunuz. Hasar yaratabilecek düzeyde bir deprem oluÅŸumu kaynaÄŸa en yakın konumlarda belirlenir ve ilgili kurumlara otomatik olarak iletilir, böylece, yüksek gerilim hatlarındaki akımın kesilmesi, kritik kimyasal üretim yapan fabrika ve nükleer santral ve rafinerilerin tehlike yaratabılecek faaliyetlerinin, metro ve banliyö trenleri gibi toplu taşıma araçlarının durdurulması gibi çok önemli tedbirlerin alınması mümkün olur.Benzer sistemler Japonya, ABD-Kaliforniya, Tayvan ve Romanya’da çalışmaktadır.‘İstanbul Deprem Erken Uyarı ve Acil Müdahale’ projesini, BoÄŸaziçi Ãœniversitesi-Kandilli Rasathanesi ve Deprem AraÅŸtırma Enstitüsü (KRDAE) 10 Mayıs 2001 tarihinde baÅŸlattı. Projenin Acil Müdahale ayağının Temmuz 2002 tarihinde faaliyete geçmesi planlandı (*).100 istasyon Proje’nin ‘Acil Müdahale’ kısmı çerçevesinde, Ä°stanbul’un yoÄŸun yerleÅŸim, ticaret ve sanayi bölgelerinde seçilmiÅŸ konumlara 90+10 adet kuvvetli yer hareketi istasyonu kuruluyor (Åžekil-1). Bu istasyonların olası bir depremle tetiklenmesinden sonra kaydedilecek deprem hareketi her bir istasyonda deÄŸerlendirilerek, elde edilecek bilgiler (alet bilgileri, enbüyük ivme, en büyük hız, depremin süresi, spektral deplasmanlar) GSM ÅŸebekesi ile Veri Merkezine kısa mesajlar halinde gelecek. Bu bilgiler anında deÄŸerlendirilerek meydana gelen kuvvetli yer hareketinin yerel dağılımı tesbit edilecek. Ä°stanbul bina envanteri, demografik yapı, kritik tesisler ve kritik ulaşım bilgileri kullanılarak bigisayar ortamında  ilk 5 dakika içerisinde ilk hasar deÄŸerlendirmesi yapılacak ve  depremin Ä°stanbul’da nerelerde ne kadar hasar yaptığı ve can kayıpları tahmin edilecek.  Bilgisayar ortamındaki bu veriler eÅŸ-zamanlı olarak Ä°stanbul ValiliÄŸi Afet Yönetim Merkezine, Birinci Ordu Komutanlığı DoÄŸal Afet Kontrol Karargahı ve Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediyesi Afet Koordinasyon Merkezinde kurulacak bilgisayar sistemlerinde görüntülenecek. Bu amaçla bu kurumlar ve Veri Merkezi arasında bir Spread Spektrum Radio Modem iletiÅŸim hattı kurulacak (Åžekil-2). Bu ilk hasar ve can kaybı belirlemeleri bilahare Veri Merkezi tarafından periyodik olarak güncellenecek.Proje kapsamında 40 adet kuvvetli yer hareketi kaydedicisi birbirine baÄŸlı gruplar halinde önemli yapılara yerleÅŸtirilecek ve hasar verici bir deprem sonrasında bu yapılardaki hasar izlenebilecek. Bunlar projenin ilk aÅŸamasında off-line formatta kullanılacak. Bunlar gelecekte saÄŸlık izleme ve uyarı amaçlarıyla ana ÅŸebekeye dahil edilecek. Bu kuvvetli yer hareketi kaydedicileri dizisinin birbiri arasında baÄŸlantı kurma özelliÄŸi vardır. Bu kapsamda Deprem MühendisliÄŸi Anabilim dalı ve Karayolları Genel Müdürlüğü 17. Bölge Müdürlüğü tarafından Fatih Sultan Mehmet asma köprüsü 36 kanallı bir kuvvetli yer hareketi ÅŸebekesi ile donatıldı.5-12 saniye erken uyarıProjenin ‘Erken Uyarı’ kısmı ile ilgili olarak, Ana Marmara Fayı’na en yakın yerlere 10 adet kuvvetli yer hareketi istasyonu kuruluyor. Bu istasyonların yerleri istasyon emniyeti, veri nakil emniyeti ve fay hattına yakınlık gibi lojistik kriterler göz önünde bulundurularak Adalar, Tuzla, Yalova, Gebze ve Marmara EreÄŸlisi gibi mahallerde belirlendi (Åžekil-3). Proje kapsamında kurulacak olan ‘Veri Ä°ÅŸlem ve DeÄŸerlendirme Merkezi’ne bu istasyonlardan gerçek zamanda (real-time) sürekli olarak gelecek olan veriler deÄŸerlendirilerek, depremle ilgili uyarı sinyali deprem merkezinin ve uyari sinyalinin kullanılacağı yerin konumuna ve depremin zaman tanım alanındaki özelliklerine baÄŸlı olarak 5-12 saniye öncesinde verilecektir. Bu amaçla kullanılacak algoritma güncel yaklaşımlara (örneÄŸin, Lawrence Livermore National Laboratory (LLNL), University of Karlsruhe Institute of Geophysics (UKIG)) dayalı olarak seçilecek ve, tüm benzer sistemlerde olduÄŸu gibi, güvenirliÄŸin artması için bir ‘öğrenme devresi’ geçirilecektir. En uygunuKullanılan algorıtmalarda uyarı süresi ile uyarı güvenirliliÄŸi arasında ters bir iliÅŸki bulunmaktadır. Ä°stanbul için en uygun ve güvenilir metodoloji seçimine yönelik çalışmalar sürdürülüyor. Uyarı sinyalinin belirli bir güvenirlikle elde edildiÄŸine kanaat getirildiÄŸi zaman, durum, erken uyarı sinyalini kullanabilecek tüm kurum ve kuruluÅŸlara bildirilecektir. Bu proje kapsamında üretilecek erken uyarı sinyalinin kullanıcılara iletimi, BoÄŸazçi üniversitesinin iÅŸ kapsamı altında bulunmamaktadır. Ancak çeÅŸitli telekomünikasyon firmaları ile yapılan görüşmelerde kullanıcı kurumun ihtiyaçları ve imkanları göz önünde bulundurularak, uyarı sinyalinin gerekli emniyet ÅŸifrelemeleri ile elektronik ortamda kullanıcıya nakli için yeterli profesyonel hizmetin saÄŸlanmasının mümkün olduÄŸu görüldü.BoÄŸaziçi Ãœniversitesi-Kandilli Rasathanesi ve Deprem AraÅŸtırma Enstitüsü-Deprem MühendisliÄŸi Anabilim Dalı bünyesinde kurulacak Veri Merkezinde GSM ve radyo telemetri modemleri ve bir Ethernet LAN’a arayüz saÄŸlayacak üç eriÅŸim sunucusu (access server) yer almaktadır. Ayrıca üç iÅŸ istasyonu, UPS sistemleri ve gerekli periferik birimler (veri saklama birimleri, yazıcılar, sayısallaÅŸtırıcılar) ve yayın sistemleri olacaktır.AÅŸağıda verilen ÅŸekilde, hem erken uyarı kapsamında ve hem de acil yardım kapsamında kurulmakta olan sistemlerden elde edilen verilerin Kandilli’deki kampüse nasıl taşındığı görülüyor. On-line diye gösterilen sistemler erken uyarı amaçlı olup sürekli olarak verileri radyo telemetri ile, Dial-up olarak gösterilen sistemler ise depremi kaydettikten sonra sarsıntı ve hasar dağılımı haritalarının hazırlanması için gerekli olan belli periyodlardaki spektral ivme deÄŸeri, en büyük yer ivmesi deÄŸeri (PGA), en büyük yer hızı deÄŸeri (PGV) gibi parametreleri GSM servisleriyle SMS mesajları halinde Kandilli’ye gönderecektir.(*)Bu projeyi BoÄŸaziçi Ãœniversitesi 1998 yılında baÅŸlattı ve Ä°stanbul Deprem Acil Müdahale ve Erken Uyarı sistemi kurulması giriÅŸimleri, 1999 Kocaeli ve Düzce depremlerinden sonra, Bakanlar Kurulu’nun 5/4/2001 tarih ve 2001/2232 sayılı kararı ile gerçekleÅŸti. Proje, Ä°stanbul ValiliÄŸi, Birinci Ordu Komutanlığı ve Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediye BaÅŸkanlığı’nın lojistik katkıları ile yürütülüyor. Projenin tüm tasarımı ve teknik ÅŸartnameleri KRDAE tarafından hazırlandı. Ä°hale sonucunda yeterli firmalar arasında en iyi fiyat teklifini veren EWE-GeoSIG ortak giriÅŸimi, projeyi yüklendi.B.Ãœ. Kandilli Rasathanesi ve Deprem AraÅŸtırma Enstitüsü Deprem MühendisliÄŸi Anabilim DalıÂ