Deprem randevusu mu

29 Mart 2006. Yani korkunun tarihi. Kimilerine göre depremin yok edici gücünün habercisi olan "güneş tutulmasının" randevusu. Uzmanlar deyim yerindeyse "güneş tutulması ile deprem arasında bir ilişki yoktur" diye ter ter tepinse de korkan yine korkuyor.

Bu korkuda 11 Ağustos 1999'daki güneş tutulmasını izleyen 17 Ağustos depreminin etkisi var elbette. Ama insanların 'kısa hafızaları' dışında bir de 'genetik hafızaları' var. Bu topraklarda güneş tutulması hiçbir zaman hayra alamet sayılmamış. Sadece bu topraklarda değil dünyanın pek yerinde ta ortaçağdan kalma 'batıl inançlar' güneş tutulmasını 'tu kaka' etmiş. Bir de buna güncel deneyim eklenince insanların ödü kopuyor. Ama uzmanların da görevi 'uyarmak'. Bilimsel gerçekleri konuşturarak, "korkmayın" demek.

Bu konuda açıklama istediğimiz TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde görevli uzman araştırmacı Dr. Tuncay Özışık, güneş tutulması sonucu bir deprem olmasının mümkün olmadığını  belirtiyor.

Özışık konuya şöyle açıklık getiriyor: “Deprem ve güneş tutulmaları arasında hiçbir ilişkinin olmadığı bilimsel çalışmalar tarafından gösteriliyor. Depremler jeolojik olaylardır. Her yıl çok sayıda deprem olur. Eğer bir yıl içinde rastgele tarihler tahmin edersek, bu tarihler civarına depremler ve Güneş Tutulmalar tesadüfen rastlayabilir. Biz yaptığımız incelememizde gördük ki; Dünya'da 6 ve üzerinde büyüklükte her yıl en az 100 adet deprem oluyor. Bu depremler her yıl en az 2 en çok 5 tane olan Güneş Tutulmalarına da rastlayabilir. Bu tıpkı bir kişiye çıkan büyük bir milli piyango ikramiyesi gibi bir oran."�

"Ortaçağdaki korkularımız tezahür ediyor"

TÜBİTAK-MAM (Marmara Araştırma Merkezi) Eski Müdürü Prof. Dr. Naci Görür de  Güneş tutulması ile deprem arasında bilinen, açıklanmış herhangi bir bilimsel ilişki olmadığını iddia ediyor.

Görür: “Teknik üniversitede yapılmış olan bir çalışmada, son yüzyıllar içinde meydana gelmiş deprem ve günş tutulmaları arasındaki ilişkilerde hiçbir korelasyon çıkmamıştır” diyor.

Bir kovanın son damlası etkisi

Prof. Dr. Şener Üşümezsoy ise Güneş tutulması ile deprem arasında şimdilik mutlak bir ilişki kurulamayacağını savunuyor.�

Üşümezsoy'a göre; Ancak, mutlak bir ilişki var denirse, şöyle açıklanabilir. Yerkabuğundaki stresin biriktiği faylar üzerinde, astenosferdeki sirkülasyon, tüm kabuktaki depremleri belirleyen bir temel. Eğer bu hareketliği güneş tutulması tetiklerse  o zaman yırtılma aşamasına gelmiş, stres birikimi dolmuş fayları etkilediği düşünülebilir. Çünkü bütün depremleri oluşturan ana enerji, yer kabuğun altındaki astenosfer katmanındaki döngülerle gerçekleşir. Bu döngüleri güneş sistemindeki hareketler hızlandırabilirse böyle bir bağlantı kurulabilir.  Bir kovanın son damlası bir etkisi olabilir.

Ayın dünya üzerindeki etkisi daha büyük

Jeofizik mühendisleri İstanbul Şubesi Başkanı Oğuz Gündoğdu, Güneş tutulmasında depremlerle ilişki noktasında hata yapıldığını belirtiyor ve şunları söylüyor: “Depremleri tetikleme unsuru varsayılırsa, buradaki rol güneşte değil ayda. Bütün güneş sisteminin  gezegenlerini bir araya getirseniz ay kadar etkilemiyor ve temelde fiziksel bir bağ kurulamıyor. Aya dönecek olursak; bu çekimi gel-gitlerle herkesin gözü önünde yapıyor. Bir de karaları alçaltıp yükseltiyor. Zaten bu varsayım üzerinde çalışılıyor, bu konuda araştırma yapılıyor, yayınlar çıkartılıyor ama bilimsel anlamda bu da ispatlanmış bir konu değil”

Kimse "29 Mart ve civarında deprem olmaz" diyemez

Bu alandaki bir araştırmayı da İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’nden Yardımcı Doçent Tansel Ak yapmış. Ak’ın araştırmasının  kapsamında 1.1.1900 ile 15.10.2005 tarihleri arasında dünya genelinde yaşanan 6.0 şiddetinden büyük depremler ve bu depremlerle yakın tarihlerde meydana gelen güneş tutulmaları aranmış.

Son 105 yılda 77 halkalı, 80 parçalı, 74 tam ve sekiz kez de halkalı başlayıp tam biten güneş tutulmasıyla birlikte toplam 239 güneş tutulması söz konusu. Bu tutulmaların %40,2’sinden (96 tane) on gün önce en az bir deprem görülmüş. 106 güneş tutulmasından on gün sonra ise yine en az bir deprem meydana gelmiş. Geriyle kalan 37 tutulmadan on gün önce ve sonra dünyanın hiçbir yerinde 6.0 şiddetinde veya daha büyük bir deprem yaşanmamış.

Güneş tutulması nerelerden  izlenebilecek

 TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin internet sitesinden alınan bilgiye göre, Türkiye’de en son 11 Ağustos 1999 tarihinde görülen tam güneş tutulması, 29 Mart’ta 4 dakika sürecek.

Dünyada güneş tutulması, Brezilya’nın doğu kıyısında güneşin doğuşuyla başlayacak ve Atlas Okyanusu boyunca ilerleyecek. Gana’dan Afrika Kıtası’na çıkan tutulma gölgesi, Nijerya ve Libya boyunca Sahra Çölü’nü geçerek Akdeniz’e ulaşacak.

Antalya kıyısından Türkiye’ye girecek olan tutulma gölgesi, saatte yaklaşık 3 bin 250 kilometre hızla Ordu’ya kadar uzanan 165 kilometre genişliğindeki bir hat üzerinde yoluna devam edecek. Buradan Karadeniz’e geçecek olan tutulma, Gürcistan’da yeniden karaya çıkarak Hazar Denizi’nin kuzeyi ve Kazakistan’dan geçerek günbatımında Moğolistan’da sona erecek.

29 Mart günü Türkiye’de parçalı tutulmanın başlangıcı saat 12.34’te Muğla’dan başlayacak ve saat 15.29’da Iğdır’da son bulacak. Türkiye’de tam güneş tutulması, Antalya, Konya, Aksaray, Nevşehir gibi doğal, tarihi ve kültürel zenginliklere sahip şehirlerde görülebilecek.

Tam güneş tutulması en uzun süreyle Konya’da 3 dakika 35 saniye gözlemlenebilecek. Güneş tutulması, Aksaray’da 3 dakika 32 saniye, Tokat’ta 3 dakika 31 saniye, Ordu’da 3 dakika 30 saniye, Kırşehir’de 3 dakika 15 saniye, Yozgat’ta 2 dakika 29 saniye, Sivas’ta 2 dakika 20 saniye, Kırşehir ve Nevşehir’de 3 dakika 15 saniye, Kayseri 1 dakika 56 saniye, Karaman’da 1 dakika 39 saniye, Giresun’da 3 dakika 17 saniye ve Antalya’da 3 dakika 10 saniye izlenebilecek. İstanbul’da iseparçalı tutulma 13, 57’de gerçekleşecek.

Türkiye’de bundan sonraki en yakın tam güneş tutulması, 30 Nisan 2060 tarihinde Batı Akdeniz ve Doğu Anadolu’da, diğeri ise 3 Eylül 2081’de meydana gelecek.